66
Бақылау сҧрақтары:
1) Кәсіпорын активтері мен пассивтерінің құрылымын талдау.
2) Қаржылық тұрақтылықты талдау.
3) Тӛлем қабілеттілігін және ӛтімділікті талдау.
4) Меншікті капиталдың қажетті ӛсімін талдау.
5) Кредиторлық берешектің орташа ұзақтығы қалай есептелінеді?
6) Капитал айналымдылық коэффициенті және капитал сыйымдылығы қалай
есептелінеді?
7) Капитал айналымдылығының ӛсуі нәтижесінде экономикалық тиімділік
айналымы қалай анықталады?
8) Меншікті капиталдың рентабельділігі деген не?
9) Меншікті және жиынтық капиталдың қандай ӛзара байланысы бар?
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Абрютина М.С Гарачев А.В. Анализ финансово-экономической деятельности
предприятия. Учебно-практическое пособие-М. Издательство «Дело и Сервис», 1998-256с.
2. Анализ хозяйственной деятельности в промышленности: Учебник 2 – е издание /
И.А. Богдиновская, Г.Г. Виноградов, О.Ф. Моргун и д.р. под общ.ред. В.И. Стражева –
М.М. выш.школа 1998 – 397 с
3. Баканов М.Н., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник 7 – е,
издательство, доп.и перераб. – М: Финиасы и статистика, 2002 – 416с
4. Балабанов И.Т. Финансовый анализ и планирование хозяйствующего субьекта 2 –
е издание, доп.- М.: Финансы и статистика, 2000 – 208с
5. Вакуленко Т.Г., Фомина Л.Ф. Анализ бухгалтерской (финансовой) отчетности для
принятия управленческих решении – СПб.: Издательский дом Герда: 2001 – 288с
6. Дюсембаев К.Ш., Егембердиев С.К., Дюсембаева З.К. Аудит и анализ финансовой
отчетности: Учебное пособие – Алматы: экономика, 1998 – 294с
Тақырып 13. Қаржылық тұрақтылықты талдау
1 Қаржылық тұрақтылықтың абсолюттік кӛрсеткіштері. Қаржылық тұрақтылықтың
үш факторлы моделі.
2 Қаржылық тұрақтылықтың қатысты кӛрсеткіштері мен оларды талдау.
3 Қаржылық тұрақтылық коэффициенттерінің ерекшеліктерін түсіндіру.
Дәрістің мазмҧны
1. Қаржылық тұрақтылықтың абсолюттік кӛрсеткіштері. Қаржылық тұрақтылықтың
үш факторлы моделі.
Қаржылық тұрақтылық бұл ӛндірістік шығындарды қаржылындыруды қамтамасыз
ететін қаржылық ресурстардың жағдайын кӛрсететін кӛрсеткіш. Қаржылық тұрақтылықты
талдау арқылы ұйымның қаржылық ресурстарынды қалай басқарып отырғандығын
анықтауға болады. Қаржылық тұрақтылықты анықтау үшін мынандай 3 кӛрсеткіш
есептеледі:
1. Меншікті айналым капиталының бар болуы
2. Қорларды меншікті және ұзақ мерзімді қарыздар есебінен қалыптастыру
3. Қорларды қалыптастырудың негізгі кӛздерінің жалпы кӛлемі
2.Қаржылық тұрақтылықтың қатысты кӛрсеткіштері мен оларды талдау
Ұйымның тӛлем қабілеттілігін сипаттайтын мағңызды кӛрсеткіштердің бірі несиелік
қабілеттілікті талдау болып табылады. Несиелік қабілеттілік қарыз алушының несие алу
және оны қайтару мүмкіндіктерін кӛрсететін кӛрсеткіш. Банкпен клиент арасындағы
67
несиелік қатынастар несиелік келісімшарт арқылы реттеледі. Онда мынандай шарттар
міндетті түрде кӛрсетілуі қажет:
- несиелеу объектісі
- берілген несие сомасы
- мерзімі
- пайыздық мӛлшерлемесі
- несиені қамтамасыз ету формалары(мүлік кепілі, гарантия)
- екі жақтың міндеттері, құқықтары, жауапкершіліктері
Банк пен клиент арасында несиелік келісімшарт бекіткенге дейін ұйымның несиелік
қабілеттілігіне талдау жұргізіледі. Несиелік қабілеттілікті талдаудағы негізгі мақсат қарыз
алушының қаржылық жағдайын сапалы түрде бағалау және қарызға алынған
қаражаттарды қайтару қабілеттілігін зерттеу болып табылады. Несиелік қабілеттілікке
талдау жүргізу міндеттемелеріне мыналар жатады:
1. Ұйымның қаржылық жағдайын анықтау
2. Қарыз алушының шаруашылық қызметін тиімсіз ұйымдастыру әсерінен несиелік
ресурстарды жоғалтудың алдын алу
3. Ұйымның тиімділігін жоғарлатуға бағытталған қарыз алушының қызметін
ынталандыру
4. Несиелеудің тиімділігін жоғарлату
Бүгінгі күні коммерциялық банктер үшін несиелік қабілеттілікті талдаудың біріңғай
коэффиценттерді анықтамаған. Несиелік қабілеттілікті талдау кезінде оған бірқатар
факторлар әсер етеді. Олар: қарыз алушының беделі, несиелік тарихы, несиелік
ресуртарды пайдалану мақсаттары, несие сомасы, несиені қамтамасыз ету формасы,
меншігіндегі активтер сомасы, елдегі жалпы экономикалық жағдай
3. Қаржылық тұрақтылық коэффициенттерінің ерекшеліктерін түсіндіру
Несиелік
қабілеттілікті
талдау
кезінде
мынандай
коэффиценттер
жиі
пайдаланылады:
1. Ағымдық ӛтімділік коэффиценті тең ӛтімділігі ӛте жоғары активтерді бӛлеміз
ҚММ
2. Аралық ӛтімділік коэффиценті = (ақша қаражаттары + қысқа мерзімді қаржылық
инвестициялар + қысқа мерзімді дебиторлық қарыздар)/ ҚММ
3. Қорлардың айналым капиталмен қамтамасыз етілу коэффиценті = ( МК + ҰММ –
ҰМА) / қорлар
4. Ұзақ мерзімді қаржылық тәуелсіздік коэффиценті = (МК + ҰММ) / баланс
валютасы
5. Пайыздық тӛлемдерді жабу коэффиценті = ақша қаражаттары / тӛленуге тиісті
пайыздық мӛлшерлемелер
6. Ұйым қарыздарын жабу коэффиценттері = ақша қаражаттары / ( ҚММ + ҰММ)
Ӛз білімін бақылау сҧрақтары:
1 Қаржылық тұрақтылықтың абсолюттік кӛрсеткіштерін атаңыз
2 Қаржылық тұрақтылықтың қатысты кӛрсеткіштері мен оларды талдау.
3 Қаржылық тұрақтылық коэффициенттерінің ерекшеліктерін түсіндіру.
4 Ұйымның абсолютті тӛлемқабілетсіздігі мен тұрақсыздығы түсініктері.
5 Қарыз алушының несиелік қабілеттілігін талдау.
Ҧсынылған әдебиеттер:
1 Баканов М.И., Шеремет А.Д. Теория экономического анализа: Учебник. - М.:
Финансы и статистика, 2001. - 416 с.
2 Басовский Л.Е. Теория экономического анализа: Учебное пособие. - М.: ИНФРА-
М, 2001. - 222 с.
3 Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятия: Учебник. М.:
ИНФРА-М, 2002. - 336 с.
