Алматы экономика және статистика академиясы

99 
 
жарықтандырғыш  бойынша  ақпарат  бар.  Бұл  терезе  Tools  (Сервис)  менюі 
арқылы  ашылады.  Терезенің  құрамында  3  еңгізілім  бар:  All  Light  (Барлық 
жарықтандырғыштар),  Selected  Lights  (Ерекшеленген  жарықтандырғыштар), 
General Setting (Жалпы сипаттамалар). 
Анықтама 
Глобальді 
жарықтандырылым 
(Global 
illumination) 
жарықтандырғыштардан  шыққан  жарықтың  тікелей  сәулелері,  сондай-ақ 
түрлі  денелерден  шағылған  сәулелерден  құрылатын  үшӛлшемді  сахнаның 
объектілерінің жарықталынуларының қосындысы. 
Программаның  құрамына  глобальді  жарықталынудың  2  есеп  алгоритмі 
кіреді:  жарықтың  трассировщигі  және  сәулеленудің  тасымалы.  Осы 
алгоритмдерге  келсі  команалар  арқылы  жетуге  болады:  Rendering 
(Визуалдау)  менюінің    Advanced  Lighting  (Жарықтандыруды  жақсарту) 
қосымша  менюінің    Light  Tracer  (Жарық  трассировщигі)  және  Radiosity 
(Сәулеленуді  тасымалдау)  командалары.  Осы  командаларының  әрқайсысы 
таңдалған алгоритмнің параметрлерінің пішімделуін атқаратын Render Scene 
(Сахнаны визуализациялау) диалогтық терезесін ашады. 
Камераларды бекіту және қолдану. 
Анықтама.  Камера  (Camera)  дегеніміз  деректі  камераның  әрекетін 
еліктеп  қайталайтын,  объективінен  үшӛлшемді  сахна  бақыланатын  арнайы 
объект. 
 Камералардың  басты  функцияларының  бірі  болып  табылатын  –  келешекте 
визуалданатын  сахнаның  түрлі  кӛріністерін  дамыту  және  сақтау.  Ал  басқа 
функцияларына: 

 
Сахнаның кӛрінісінің ӛзгеруінің анимациялық эффектісін құру: 

 
Анимациядағы екі келесі облыстарының  шектерін құру: 
1.Сахнаның визуалданатын объектілерінің кӛріністерінің облыстары; 
2. Атмосфералық эффектінің жұмыс атқару облысы; 

 
Камера арқылы сахнаны  бақылаудың оптикалық эффектілерін құруға 
қатысты: 
1.Камераның  фокус  аралығынан  тыс  орналасқан  шайылуы  үшӛлшемді 
сахнаның  объектілерінің    кӛріністерінің  кезіндегі  шапшаңдық  тереңдігі 
эффектісі (Depth of Field); 
2.Сахнаның қозғалмалы объектінің кӛрінісінің шайылуының эффектісі; 
Камераның  2  типі  қарастырылды:  кӛзделген  (Target  Camera)  жәене 
еркін(Free  Cameras).  Кӛзделген  камераның  (еркін  камерадан  гӛрі)  тышқан 
арқылы қол жеткізуге болатын нысанасы бар. Оптикалық ерекшеліктері: 

 
Кӛрініс  алаңы  (Field  of  View)  –  үшӛлшемді  сахнаның  кӛрінісінің 
облысын  анықтайтын  камераға  түсетін  желпуіш  жарық  сәулелерінің 
шеткі сәулелері арасындағы бұрыш болып табылады. 

 
Объективтің фокус аралығы (Lens length)  - кӛрініс алаңымен келесімен 
байланысты:  кӛрініс  алаңының  жарты  бұшының  тангенсі  объективтің 
шығыс саңылауының радиусы мен фокус аралығының қатынасына тең. 

100 
 
Анықтама.  Кӛрініс  алаңының  шекаралары  экранда  кӛрініс  пирамидасы 
атты тікбұрышты негізі бар дұрыс пирамидамен сипатталады. Пирамиданың 
биіктігіне  камераның  объективі,  ал  табанының  ортасына  –  нысана 
орналасады.  Пирамиданың  тікбұрышты  табаны  камераның  проекциялау 
облысы  болып  табылады.  Пирамиданың  биіктігі  мен  табанының  центрін 
қосатын кесіндіні камераның бақылау осі деп атайды. 
Камераны құру. 

 
Құралдары  Target  (Кӛзделген),  Free  (Еркін)  Create  (Құру)  мәзір 
жолағының Camera (камера) еңгізбелері. 

 
Create  (Құру)  мәзір  жолағының  Camera  (Камера)  ішкі  менюінің  екі 
командасы: 
1.Free  Camera  (Еркін  камера)  -  еркін  типтегі  камераларды  кұруының 
құралдарын іске қосаы. 
2.Target  Camera  (Кӛзделген  камера)  –  кӛзделген  типтегі  камераларды 
құруының құралдарын іске қосады. 

 
Create  (Құру)  мәзір  жолағының  View  (Кӛріністер)  менюінің  Camera 
(камера)  ішкі  менюінің  құралдарына  кіретін  Create  From  View  (Кӛріністен 
камераны  құру)  командасы  –  перспективадағы  кіріс  кӛрінісімен  сәйкес 
келетін  кӛріністі  ұсынып,  Perspective  белсенді  терезе  проекциясы  үшін 
кӛзделген типті камераны құрастырады. 
 
Әдебиеттер: 1 нег.,[187-195]; 7 қос.,[395-398], 2 нег, [197-201],[205-207] 
Бақылау сұрақтары: 
11. Сахнаны жарықтандыру үшін қандай типті жарықтандырғыштар 
ескерілген? 
12. Фотометриялық және стандартты жарықтандырғыштардың қандай 
айырмашылықтары бар? 
13. Камера қалай сипатталады? 
14. Стандартты жарықтандырғыштарда кӛлеікелердің қандай типтері 
ескеріледі? 
15. Программада жарықтандыруды есептеудің қандай алгоритм түрлері 
бар? 
 
№11 Дәріс.Сахнаны визуализациялау 
Визуализацияны басқару құралдары. 
Main Toolbar (Құралдардың негізгі жолағы) жолағының 4 құрылымы: 

 
Render  Scene  Dialog  (Диалогтық  терезесі  «Сахнаны  визуалдау»)  – 
құрылымына  сахнаны  визуалдаудың  параметрлерін  ӛзгертетін 
элементтері  бар,  Render  Scene  (Сахнаны  визуалдау)  диалогтық 
терезесін ашатын перне; 

 
Render  Type  (визуалдау  типі)  ашылатын  тізімі  –  келесі  келтірілген 
пункттардан  визуалдаудың  мүмкін  болатын  нұсқауларын  таңдауға 
арналған тізім: 

101 
 

  Quick  Render  (Production)  (Тез  арада  визуалдау  (Ақырғы))  –  бұрыңғы 
параметрлерді пайдаланып, сахнаның қорытынды визуалдану режимін 
қосатын перне. 

  Quick  Render  (Active  Shade)  (Тез  арада  визуалдау  (Белсенді  бояу))  – 
белсенді  бояу  режиміндегі  сахнаның  ағымдағы  кадрын  визуалдау 
режимін қосатын перне. 
Визуалдауды кӛріп шығу құралдары. 
Rended  Frame  Window(Визуалданған  кадр  терезесі)  –  сахнаның 
таңдалған кадрларын рет-ретімен экранға шығару үшін және сол бейнелердің 
соңғысының статистикалық түрде сипаттау үшін қолданылады. 
Active  Shade  (Белсенді  бояу)  –  визуалданған  кадр  терезесінде 
құрылымды,  тек  бір  ғана  айырмашылығы  –  онда  Copy  Bitmap  (Растрлі 
графиканы  кӛшіру)  пернесінің  жоқтығы.  Ол  сахнаның  таңдаулы 
визуалданған бейнелі экранға шығару үшін арналған. Қандай да бір сахнаның 
параметрлері ӛзгергеннің кезде ол да автоматты түрде ӛзгереді. 
Ram Player терезесі Rendering менюінің ұқсас командасымен ашылады. 
Ол файл дискінде бӛлек бейнелердің екі таңдаулы каналы арқылы жаңғырту 
үшін  керек.  Жаңғырту  терезесіндегі  екі  каналды  жаңғырту  синхронды 
режимде ӛтеді. 
Визуалдаудың нұсқаларын таңдау. 
Программада  визуалдаудың  8  түрі  келтірілген.  Әр  сол  нұсқа  сахна 
облысы  мен  объектілерді  анықтайды.  Солар  үшін  визуалданған  бейне 
қолданады.  Нұсқада  таңдау  Render  Type  (Визуалдау  типі)  ашылмалы,  мәзір 
жолағындағы  оң  жағынан  екінші  болып  орналасқан  тізім  арқылы  жүзеге 
асады. 
«Толық  кескін»  визуализациясы  түгелдей  сахнаның  визуалдануын 
қамтамассыз  етеді.  Кӛбінесе  ол  сахнаны  құрудың  ақырғы  файлдарда 
бейнелерді  сақтау  кезеңінде  қолданылады.  Одан  басқа  оны  сахнаны 
визуалдау уақыты шектеулі кездегі аралық кезеңдерде қолдану ұсынылады. 
«Ерекшеленген  объектілер»  визуализациясы  тек  ӛткендегіден  қалған 
бейненің  фонындағы  кадр  терезесінде  бейнеленетін  ерекшеленгенсахна 
объектілерінің  ғана  визуалдануын  қамтамассыз  етеді.  Ол  визуалдану 
уақытын үнемдеу мақсатымен жасаудың аралық кезеңдерінде қолданылады. 
Кӛбінесе сахнаның бӛлек геометриялық денелерін бақылау кезінде керек. 
«Шырпу» визуализациясы ешбір фонсыз, тап сол масштабта бейнеленген 
сахна  бейнесінің  ерекшеленген  тікбұрышты  облысының  визуалдануын 
қамтамассыздандырады.  Ол  уақытты  үнемдеу  мақсатымен  сахна  жасаудың 
аралық кезеңдерінде қолданылады. 
«Габаритті  контейнер»  визуализациясы  –  не  ерекшеленген  объектілер 
қамтылу облысы (ӛлшемдерінің пропорциялары сақталу шарт), не құрамында 
сол  объектілер  бар  облыс  (керісінше)  болып  табылғанда  ғана  сахна 
бейнесінің тікбұрышты визуалдануын қамтамассыздандырады. Ол сахнаның 
бӛлек облысының кӛрінісінің ӛзгерісін жете бақылау керек болған кезіндегі