Салық салынатын табыстың сомасынан 50%

Салық салынатын табыстың сомасынан 50%

Оң бағамдық + шегерімнің (табыс пен шығыстың бағамдық

айырмасы айырмасы есепке алынбайды) айырмасынан

шығады

- және басқа да.

Тұрақты және уақытша айырма шаруашылық жүргізуші субъектінің есеп саясатына бухгалтерлік есептің де, салық есебінің де енгізген өзгерістерінің (түзетулерінің) салдарынан болуы мүмкін. Бұл арада тұрақты айырманы келесі есептік кезеңде жоюға болмайды, ал уақытша айырма жойылады. Тұрақты айырманы да, уақытша айырманы да өте жеңіл түрде табуға болады, егер де тиесілі бухгалтерлік есеп регистрлерінде салық есебінің зерттеулерін жүргізуді ұйымдастырған жағдайда. Уақытша айырма сомасынан салықтық эффектіні бухгалтерлік есепте көрсету және анықтау жолымен оның уақытша айырмасын табады. Салық эффектісі төлеуге жататын немесе кейінге қалдырылатын төлем болып саналады.

Халықаралық практикада жалпы қабылданған пікір бойынша табыстан алынатын салықты сол табысты табу үшін жасалатын шығыс деп санайды, ал ол шығыс есептеу принципіне сәйкес, өз кезеңіне қарап, тиесілі пайда болған табыстармен бірге танылады.

3. Туындау себептеріне байланысты айырмалар тұрақты немесе уақытша болады. Тұрақты айырманың туындау себебі мынада, бухгалтерлік табысты есептеу кезінде есепке алынатын табыс пен залалдың бір бөлігі салық салынатын табысты есептеуде есепке алынбайды. Тұрақты айырмаға мыналар жатады:

а) шетел валютасындағы валюталык, шоттар мен операциялар бойынша бағамдық айырмалар;

б) бюджетке енгізуге жататын айыппұл санкциялары;

в) кәсіпкерлік қызметпен байланысты емес шығыстар;

г) іссапар, өкілдік және Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген нормадан жоғары осыған ұқсас шығыстарды өтеуге жұмсалатын шығындар;

д) қоршаған ортаны ластанудан және өзге де зиянды әсерлерден қорғау талаптарын сақтамауға, табиғи ресурстарды пайдалануға, оның ішінде ластаушы заттарды шығаруға (тастауға) және белгіленген лимиттен артық қалдықтарды орналастыруға, тазалық нормалары мен ережелерін бұзумен байланысты шығыстар;

е) жинақтау және қайтару сипатындағы сақтандыру төлемдері жөніндегі шығыстар;

ж) 3 жылдан кем пайдаланылатын үйлерді өткізу кезінде болған залалдар;

з) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгілеген және 50 процентке арттырылған кері қаржыландыру ставкасының есебімен анықталған сомадан жоғары несие үшін проценттерді төлеу;

и) әлеуметтік сфераны ұстау жөніндегі белгіленген нормативтен жоғары шығыстар;

к) резервтік сақтандыру қорларына Қазақстан Республикасы заңдарында белгіленген нормативтен жоғары ақша аудару сомалары;

л) заңды тұлғаларға салық заңдарына сәйкес берілетін салық жеңілдіктері.

•Тұрақты айырманың түрлері жоғарыда келтірілген тізбемен шектелмейді.

4. Уақытша айырма (немесе уақыт алшақтығы) дегеніміз, бір есепті кезеңдегі бухгалтерлік табысты есептеу кезінде есепке алынатын табыс пен шығын баптарының бір бөлігі салық салынатын табысты есептеу кезінде басқа есепті кезеңде есепке алынады. Осылайша, бір есепті кезеңде туындаған уақытша айырма кейінгі есепті кезеңдерде жойылады.

Мысал: 2011 жылы құрылған X заңды тұлғасы бухгалтерлік есепті есептеу принципіне сәйкес жүзеге асырады, салық салынатын табысты анықтау кезінде кассалық әдісті қолданады, бұл бойынша табыс пен шығын олар жөніндегі төлем жүргізілген сәтте танылады.

2011 жылы 300 мың теңге сомасындағы өнім тиеп жіберілген, оның 150 мың теңгесі төленген. Шығын 200 мың теңге мөлшерінде есептеліп, оның тек 130 мың теңгесі ғана төленген. Есепті кезеңдегі бухгалтерлік табыс - 100 мың теңге, ал салық салынатын табыс 20 мың теңге болды. Бухгалтерлік табыс пен салық салынатын табыстың арасындағы айырма 80(100 - 20) мынадан құралады:

а) жылдык, жиынтық табысты кемітетін, есептелген бірақ алынбаған табыс сомасы - 150 (300 - 150);

б) жылдық жиынтық табысты арттыратын, есептелген бірақ төленбеген шығыс сомасы + 70 (200 - 130).

2011 жылы 200 мың теңге мөлшеріндегі өнім тиеп жіберілді және төленді, одан басқа 2011 жылы жіберілген өнім үшін 150 мың теңге төлем түсті. 140 мың теңге мөлшеріндегі шығын есептеліп, төленді, бұдан басқа алдыңғы кезеңде есептелген 70 мың теңге шығыс төленді. 2011 жылғы бухгалтерлік табыс - 60 мың теңге, ал салық салынатын табыс 140 мың теңге болды. Айырма 80 (140 -60) мыналардан құралады:

а) жылдық жиынтық табысты арттыратын алдыңғы жылдары есептелген табыстың алынған сомасы + 150;

б) жылдық жиынтық табысты кемітетін, алдыңғы жылдары есептелген, төленген шығыстар сомасы - 70.

Бухгалтерлік және салық салынатын табысқа енгізілетін табыс пен шығыстың жалпы сомасы бірдей, бірақ есепті кезең әртүрлі болады.

Мың теңге

	2011жыл		2012жыл		Барлығы
	табыс	шығыс	табыс	шығыс	табыс	шығыс
Бухгалтерлік табысқа салық салынатын табысқа енгізіледі	300 150	200 130	200 350	140 210	500 500	340 340

Уақытша айырмалар мыналардың нәтижесінде туындайды:

а) табыс пен шығысты тану сәтін анықтау тәсілдеріндегі айырмашылық (бухгалтерлік есепте - есептеу принципі негізінде, ал салық есебінде - кассалық әдіс бойынша);

б) негізгі құралдар мен материалдық емес активтер бойынша амортизациялық ақша аударуды анықтау тәсілдеріндегі айырмашылық, ол мыналарға:

- амортизациялық ақша аударуды есептеудің түрлі әдістерімен нормаларын қолдануға;

- бухгалтерлік есепте негізгі құралдарды есептен шығару кезіндегі өзгешеліктерге және салық есебінде құн тобынан шығаруға;

- топтық құндық балансын негізгі құралдарды жөндеу жөніндегі шығындардың, бұл шығыстарды шегерімге жатқызудың заң жүзінде белгіленген шегінен жоғары сомасына арттыруға;

- бухгалтерлік және салық есебінде геологиядағы дайындық жұмыстарына жұмсалған шығынды қосу тәсіліндегі айырмаға байланысты;

в) бағалы қағаздарды өткізуден болған жабылмаған залал. Бағалы кағаздарды өткізу кезінде болатын шығындар есептеу принципіне сәйкес бухгалтерлік есепте олар пайда болган сәтте танылады. Салық есебінде аталған шығындар салық салынатын табысын анықтау кезінде есепке алынбайды, басқа бағалы қағаздарды өткізу кезінде алынған құнның өткізуінен түскен табыс есебінен бес жылдан аспайтын мерзім ішінде өтеледі.

Мысал: Z заңды тұлғасы 2010 жылы бағалы қағаздарды өткізу нәтижесі бойынша 200 мың теңге мөлшерінде залал шекті. 2011 жылы осы заңды тұлға басқа бағалы қағаздарды өткізу кезінде 300 мың теңге мөлшерінде табыс алды. Туындаған уақыт айырмасы бағалы қағаздарды өткізуден алынған табыс болған залалды өтеуге қай есепті кезеңде мүмкіндік берсе, сол кезеңде жойылады.

Мың теңге

	Мыналарға қосылады		Айырма
	Салық табысына	Бухг. табысқа
2011 жылы 2012 жылы Жиыны	+100 +100	-200 +300 +100	+200 -200 -

жүктеу 3,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: