Қалыптастырушы бағалау сапалы оқытудың маңызды аспектісі

жүктеу 20,38 Kb.

Дата	17.10.2022
өлшемі	20,38 Kb.
	#39699
түрі	Білім беру бағдарламасы

мақала Игисенова Б.Р.

Игисенова Б.Р.
Қапшағай қ. «Балдәурен» республикалық
оқу-сауықтыру орталығы
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

ҚАЛЫПТАСТЫРУШЫ БАҒАЛАУ - САПАЛЫ ОҚЫТУДЫҢ МАҢЫЗДЫ АСПЕКТІСІ

Оқыту үшін бағалау- оқушылар мен мұғалімдері оқушылардың оқу процесінде болатын кезеңін анықтау үшін пайдаланатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру процесі. Дәстүрлі бағалау жүйесінде оқушының жұмысын объективті бағалау әрдайым мүмкін емес екендігін кеш болса да байқадық. Әр түрлі оқушылар мұғалімнің бірдей түсіндірмелерін әр түрлі қабылдайды және үйренеді, бұл оқуда біркелкі емес жетістіктерге әкеледі.

Сондықтан жеке тұлғаға бағытталған принципке негізделген оқытуға жеке көзқарас және оқушыларды бағалаудың инновациялық әдістері осы мәселені шешуге көмектеседі. Бағалау жүйесіне бұл инновациялық тәсіл қалыптастырушы бағалау деп аталады. Қалыптастырушы бағалау мұғалімнің өз оқушыларын дәстүрлі бағалауынан несімен ерекшеленеді.
Мұғалім жібереді.
Жан-жақты нәтижелі.
Оқу процесін қалыптастырады.
Үздіксіз.
Қалыптастырушы бағалау оқушының тікелей бағалануына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Яғни, мұғалім әрдайым бақылаушы бола отырып, оқушымен бағалау құралдарымен бөлісіп, оған бағалаудың негіздерін немесе критерийлерін ашып, бағалау нәтижелерін өз мүдделеріне пайдалануға мүмкіндік беруі керек. Бұл түрлі әдіс-тәсілдермен оның тиімділігін растайтын бағалау әдісі.
Қалыптастырушы бағалаудың мақсаты:
Оқытудың күрделілігін анықтау.
Кері байланыс оқушылардың жетістіктерін көрсетеді.
Мотивация. Бұл оқушылар үшін материалды үйренуге ынталандырады.
Тиісті бақылаудан кейін стандарттау.
Білім беру бағдарламасы мен оқыту стилінің мазмұнын бақылау.
Қалыптастырушы бағалауды қолдану оқушыларға табысты оқуға және мұғалімдерге тиімді сабақ беруге мүмкіндік береді. Қалыптастырушы бағалау күнделікті тәжірибеде (күнделікті) қолданылады. Бағалаудың осы түрімен кері байланыс міндетті түрде жүзеге асырылуы керек, бұл оқу үлгерімін қамтамасыз етеді. Қалыптастырушы бағалау мұғалімге оқушының үлгерімін бақылауға көмектеседі. Осылайша, ол қалыптастырушы, ынталандырушы функцияларды орындайды. Қалыптастырушы бағалаудың негізгі идеясы-оқушы мен оқытушының атқарылған жұмыстың белгілі бір бөлігіндегі оқу мақсатын бірлесіп түсінуі, сонда ғана олар қол жеткізе алатын деңгейді бағалай алады. Қалыптастырушы бағалау үшін не қажет екенін көрейік:
1) оқушылардың оқу мақсаттарын білуі және түсінуі
2) мұғалімнің оқушылармен тиімді кері байланысы
3) оқушылардың өзіндік таным процесіне белсенді қатысуы
4) оқушылардың бағалау критерийлерін білуі және түсінуі
5) оқушылардың өз жұмысын талдау мүмкіндігі және іскерлігі (рефлексия)
6) бағалау нәтижелерін ескере отырып, оқыту тәсілдерін түзету.
Қалыптастырушы бағалау-кері байланысты қалыптастыратын үздіксіз процесс. Оқушы оңай және тез игеретін барлық технологияларды қолдана отырып, мұғалім оқушылардан қалай үйренетіні туралы кері байланыс алады. Оқушы үлгерімді кезең-кезеңмен бақылауға назар аударады, бұл оған оқу процесінің әр кезеңінде білім деңгейін анықтауға мүмкіндік береді, қалыптастырушы бағалау – бұл күнделікті бағалау. Оқушының бағалау дағдыларына қол жеткізу үшін мұғалім олармен бірге жұмысты дұрыс ұйымдастырудың критерийлерін жасауы керек.
Критерийлерді қолдану оқушыға сабақтың осы кезеңінде өзін дұрыс бағалағанына сенімділік береді. Оқушының өзіне немесе сыныптасына қойған бағасы оқушы үшін объективті және түсінікті болады. Қалыптастырушы бағалау кезінде мұғалім әрдайым оқушының қасында болады, мұғалім оқушының оқу мақсаттарын, міндеттерін жақсы түсінуін және құрастырылған критерийлерге сәйкес сабаққа қатысуын бағалай алатындығын бақылайды. Критерийлерді бірлесіп әзірлеу (мұғалім – оқушы) оқушылардың бағалауға деген оң көзқарасын қалыптастыруға және олардың нәтижеге қол жеткізудегі жауапкершілігін арттыруға мүмкіндік береді. Бағалау критерийлерін әзірлеу кезінде сабақтың мақсаттары мен мазмұнын әрдайым есте ұстаған жөн:

1. Тақырыпты, тарауды, бөлімді оқуды бастамас бұрын оқушыларға сабақтың мақсаттары мен міндеттерін жариялау.

2. Әр оқушыдан жұмысты бағалайтын бір немесе екі критерий жазуды сұраңыз.

3. Оқушылар ұсынған өлшемдерді тақтаға жазыңыз.

4. Барлық оқушылар ұсынылған өлшемдерді түсінгеніне көз жеткізіңіз.

5. Критерийлерді маңыздылық дәрежесіне қарай орналастырыңыз.

6. Талқылау барысында басым критерийлерді таңдаңыз.

7.Егер белгі қою көзделсе, әрбір өлшемнің сандық өрнегін (балдарын) анықтаңыз.

Бағалау критерийлері неғұрлым нақты ұсынылса, оқушы тапсырманы сәтті орындау үшін не істеу керектігін жақсы түсінеді.
Қалыптастырушы бағалау әдісін қолдану мұғалімнің жұмысын бағалау жүйесінің маңызды критерийлерінің біріне айналады. Қалыптастырушы бағалау әдістерін қолдану менің оқушыларыма өз бетінше жұмыс істеу, топтарда жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға көмектесті, олардың оқуға деген қызығушылығы артты, өзара көмек, ұжымшылдық сезімі артты. Егер бұрын мен сабақтарымда формативті бағалаудың үлкен мүмкіндіктерін ішінара қолдануды ғана Байқасам, қазір бағалаудың осы түрімен таныс болған кезде мен оны сабақтың әр кезеңінде қолданамын. Қалыптастырушы бағалау оқушылардың жұмысын ұйымдастыру үшін мұқият жасалған критерийлерді қолдануды қамтиды. Қалыптастырушы бағалау критерийлерін қолдану тапсырмаларды орындау барысында менің студенттерім үшін жақсы нұсқаулық болды.
Олар өз жұмыстарының сапасын объективті бағалауды үйренді. Мұғалімнің маңызды мақсаты-өз бетінше оқи алатын оқушыны тәрбиелеу. Дербестік және бірлескен қызмет дағдыларын дамыту үшін мен өз сабақтарымда "өзін-өзі бағалау" , "өзара бағалау", "қалыптастырушы сауалнама", "сөйлеу түсініктемесі", "бір жолдан тұратын эссе", "екі жұлдыз, бір тілек", "бағдаршам", "қол сигналы" сияқты қалыптастырушы бағалау әдістерін қолданамын, олар оқушыларға өз жетістіктерін, ойлары мен оқуларын бағалауға және оларды жақсарту тәсілдерін ойлап табуға мүмкіндік береді.
Бастапқыда бағалау үшін сабақта уақыт жетпеді, өйткені оқушылар бағалауға әуес болды, мен сабақтан кейін балаларды бағалауды жинауға тура келді. Оқушылар сабақта қалай жұмыс істегендерін, не істегендерін және не істемегендерін сенімді түрде түсіндірді. Олардың пікірлерінен мен оқушылардың сабақтың қандай сәттерін білмейтінін білдім және үйге қосымша тапсырмалар бердім. Көптеген балалар өздеріне объективті баға берді. Әрине, біреу өзін-өзі бағалаған немесе, керісінше, төмен бағалаған, мұндай жағдайларда мен сабақта оқушының жұмысына түсініктеме беріп, көмекке келдім.
Сондай-ақ, бұл процеске басқа оқушылар қатысты, осылайша оқушылардың бірін-бірі бағалауы процесі жүрді. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, формативті бағалау оқытудың нақты деңгейін көрсетеді деп айта аламыз. Алайда, қазір мен оқудың оқушыларға қаншалықты қиын болғанын, сабақты толық меңгеру немесе тапсырманы орындау қаншалықты қиын екенін түсіндім. Сабақ мақсатына жету үшін тапсырманың кезең-кезеңмен бағалауды қолдану қажет екені белгілі болды.
Кейбір сабақтарда мен "серіктесті бағалаңыз"бағалау парақшаларын тараттым. Басқа парақтарда сұрақтар қойылды: "бүгінгі сабақта не түсіндіңіз?", "Бүгінгі тақырыпты меңгеруді қаншалықты бағалайсыз? (өте жақсы, жақсы, орташа, жаман). Неліктен осы бағалауды таңдадыңыз?». Бағалау парақтарын толтырмас бұрын, ол оқушыларды адал болуға және объективті баға қоюға шақырды, осы уақытта ол бағалау парақтарын толтырды. Бағалау парағында мен арнайы критерийлерді қоймадым және бағаламадым. Себебі мен оқушылардың өз бетінше ойлана отырып, өз шешімін объективті түрде ойлай отырып, бағалауға сыни тұрғыдан қарауын қалаймын. Басында атап өткенімдей, ұпайларды бағалауда қиындықтар болды. Балалар бастапқыда балдық бағалау жүйесін түсінбеді, шатастырды, өзін-өзі бағалау кезінде (алғаш рет қолданған кезде) оны асыра сілтеудің орнына көп уақыт жұмсады. Осылайша, мен осындай мәселелерді көріп, осы мәселелердің шешімін іздедім. Алайда, бұл қиындықтар уақыт өте келе өтіп, оқушылар мұндай бағалауға үйреніп, жедел және объективті әрекет етті.
Формативті бағалауды оқу және қолдану жолында мен жоғарыда аталған бағалау формаларын қолдана отырып, әр оқушыны көруді үйрендім. Сондай-ақ, мен оқу процесінде бағалаудың маңыздылығы мен маңызын түсіндім, бағалауды оқушылардың өздеріне сеніп тапсыра алатынымды көрдім. Сабақты жоспарлау кезінде әрі қарайғы жұмысымда осы бағалау формаларын қолдануды жалғастырамын.
Нәтижесінде:
* Жаңа кәсіби дағдылар қалыптасты ;
* Оқушылардың эрудициясы артты;
* Мен сабақтарда әртүрлі формалар мен жаңа әдістерді қолданамын;
* Жеті модуль идеяларын қолданды;
* Сабақта жаңа технологияларды қолданды;
* Оқушылар өз деңгейін біледі, білімдерін жетілдіруге тырысады;
* Жаңа озық жұмыс тәжірибесі қалыптасты;
* Оқушылар жұпта және топта жұмыс істеуді үйренді;
* Оқушылар өздерін, тобын әділ бағалауды үйренді;
* Оқушылар өз бетінше тапсырмаларды орындайды, көршісіне көмектеседі;
* Сабаққа деген қызығушылық артты;
* Оқушылардың білім сапасы жақсарды;
Қазіргі әлем-бұл жаңа білімнің ерекше өсу әлемі. Біздің оқушылардың қандай кәсіби міндеттерді шешетінін және 10 жылдан кейін қандай технологияларды қолданатынын болжау қиын. Қазіргі мұғалімнің міндеті-оқушыны өзін-өзі дамыту режиміне көшіру. Бұл мәселені ескі педагогикалық технологиялар мен әдістермен шешу мүмкін емес. Мұғалімнің алдында жоспарланған нәтижелерге қол жеткізудің педагогикалық құралдарын таңдаудың, соның ішінде бағалаудың күрделі кәсіби міндеті тұр.

жүктеу 20,38 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: