Алгоритмдер және деректер структурасы

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі 

Семей қаласы ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ 

3 деңгейдегі СМК құжаты 

ПОӘК 

 

ПОӘК  

042-18.39.1.206/01-2013 

ПОӘК 

«Криптология» пәні бойынша 

оқу әдістемелік жиынтығы  

10.09.2013ж 

№1 басылым 

 

 

 

 

 

 

 

«Криптология» 

 ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ 

6М060200 - «Информатика» мамандығына арналған 

 

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ЖИЫНТЫҚ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Семей 

2013 ж. 

 

 

ПОӘК 042-18.39.1.206/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

81 беттің 2 

 

 

МАЗМҰНЫ 

 

1.    Глоссарий 

 

2.    Дәрістер 

 

3.    Тәжірибелік сабақтар 

 

4.    Магистранттың оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы 

 

5.    Магистранттардың өздік жұмыстарының құрылымы 

 

 

 

ПОӘК 042-18.39.1.206/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

81 беттің 3 

 

 

1. 

Глоссарий 

Алфавит  -  Ақпаратты  кодалау  үшін  пайдаланылатын  таңбалардың  шектеулі 

жиынтығы. 

Ақпараттық  қауіпсіздік-  Мемлекеттік  ақпараттық  ресурстардың,  сондай-ақ 

ақпарат саласында жеке адамның құқықтары мен қоғам мүдделері қорғалуының жай 

күйі. 

Ақпаратты  қорғау-  Ақпараттық  қауіпсіздікті  қамтамасыз  етуге  бағытталған 

шаралар кешені. 

Алгоритм  -  Берілген  есепті  шешу  үшін  орындалатын  әрекеттер  тізбегі. 

Арбитражды хаттама- Арбитр - хаттама қатысушысы, хаттаманың кезекті қадамын 

орындау  үшін  әрекет  ете  отырып,  қалған  қатысушылар  оған  сенеді. 

Ассиметриялық  жүйе-  Ашық  кілтті  криптожүйелер  деп  те  аталады.  Бұл  жүйеде 

деректерді шифрлау үшін бір кілт, шифрды ашу үшін басқа кілт қолданылады. 

Аутентификация  -  Бұл  функция  қатынасу  серіктерін  және  деректер  көзін 

аутентификациялауды қамтамасыз етеді. 

Блоктық шифрлар- Шифрланатын мәтіннің бөлігіне қолданылатын түрлендірудің 

негізгі әдістерінің тізбегі. 

Бірреттік шифрлау жүйесі- Кілттік тізбектің бір рет қолданылуы.  

Бүтіндік- Хабарды алушы алынған хабарда оны жіберу кезінде жолай қандай да бір 

болмасын өзгеріс енгізілді ме, жоқ па соны тексере алады.  

Гаммалау арқылы шифрлау - Шифрланатын мәтіннің символдары шифр гаммасы 

деп аталатын кейбір кездейсоқ тізбек символдарымен қосылады.  

Гаммалау  (gamma  xoring)  -  белгілі  бір  заңға  сәйкес  шифрдың  гаммасын  ашық 

деректердің үстіне салу (беттестіру) үрдісі. 

DES  стандарты  -  АҚШ-тың  Ұлттық  стандарттар  бюросы  жариялаған  шифрлау 

стандарты. 

Жасырындылық-  Заңсыз  қол  жеткізуден  немесе  оқудан  қорғау.  Итерация  - 

Циклдың бір рет орындалуы. 

Криптология-  Ақпаратты  оны  түрлендіру  арқылы  қорғаумен  шұғылданатын 

ғылым. 

Криптография  -  Құпияжазу,  ақпаратты  заңсыз  пайдаланушылардан  қорғау 

мақсатымен  оны  түрлендіру  әдістері  жайындағы  ғылым.  Криптоанализ  - 

Ақпаратты оның кілтін білмей-ақ қалайша кері шифрлау мәселесімен айналысады. 

Криптожүйе-  Шифрлау  алгоритмі,  сондай-ақ  алуан  түрлі  кілттердің,  ашық  және 

шифрланған мәтіндердің жиынтығы. 

Криптографиялық  алгоритм  -  шифрлау  және  кері  шифрлау  үшін  қолданылатын 

математикалық функция. 

Криптографиялық  хаттама-  Негізінде  криптографиялық  алгоритм  жататын 

хаттама. 

Кілт-  Ақпаратты  шифрлау  және  кері  шифрлау,  сондай-ақ  оған  қол  қою  үшін 

арналған цифрлық кода. 

Криптоберіктілік-  Шифрдың  негізгі  сипаттамасы.  Ол  кілт  белгісізжағдайда 

шифрдың кері шифрлауға беріктігін анықтайды. 

ПОӘК 042-18.39.1.206/01-2013 

10.09.2013 ж.  № 1 басылым  

81 беттің 4 

 

 

Кілт  бойынша  орын  ауыстыру-  Бұл  әдісте  кестенің  бағандары  кілттік  сөз,сөздер 

тіркесі немесе сандар жиыны бойынша орын ауыстырылады. 

Қол  жетерлік-  Санаулы  уақыт  ішінде  керекті  ақпараттық  қызмет  алуғаболатын 

мүмкіндік. 

Орын  ауыстыру  шифрлары-  Бұл  әдісте  шифрланатын  мәтіннің  символдары 

белгілі бір ереже бойынша орын ауыстырылады.  

Полибий  квадраты  -  Шифрлау  түрі.  Қарапайым  ауыстырудың  алғашқы 

шифрларының бірі болып табылады. 

Программа  -  Берілген  алгоритмді  компьютерге  түсінікті  тілде  жүзеге  асыратын 

командалар жиынтығы. 

Симметриялық криптожүйе- Деректерді шифрлауда және шифрды ашуда бір ғана 

кілт қолданылатын жүйе. 

Тұтастық- Ақпараттың бұзудан және заңсыз өзгертуден қорғалуы. 

Төреші  хаттама-  Арбитражға  түсетін  салмақты  жеңілдету  үшін  арбитр  қатысатын 

хаттама  жиі  екі  бөлікке  бөлінеді.  Біріншісі,  арбитражсыз  қарапайым  хаттамамен 

сәйкес  болса,  екіншісі,  қатысушылар  арасындағы  алаауыздықты  шешу  үшін 

жүгінетін ерекше арбитр, ол - төреші арбитр деп аталады. 

Шифр  -  Бақылаушыда  мәлімет  болмаған  жағдайда,  ашық  ақпаратты  бастапқы 

қалпына келтіре алмайтындай етіп түрлендіру үшін қолданылатын шартты белгілер 

тізбегі. 

Шифрлау  -  Белгілі  бір  адамнан  басқалар  оқи  алмайтындай  етіліп  ақпаратты 

математикалық, алгоритмдік түрлендіру әдісі. 

Хаттама  -  Тапсырманы  шешу  үшін  бір  немесе  бірнеше  жақтың  қатысуымен 

орындалатын қадамдар тізбегі. 

Цикл - Біртектес амалдарды орындауға арналған программалау әдісі.  

Цифрлық  ерекше  белгі(ЦЕБ,digital  watermark)  -  Арнайы  мақсатпен  бейнені 

қалқалатын (бүркемелейтін) көзге көрінбейтін ақпарат.