Соғып алу, буынның шығуы, сіңірдің созылуы, олардың белгілері
Соғып алу—жұмсақ тіндердің бұзылуы, көбінесе құлау немесе бір нөрсеге ұрьш алу кезінде пайда болады; бұл кезде тері, ұсақ тамырлар зақымданады; тіндерде кан қүйылуы немесе жиналуы (канды ісік) пайда болады.
Белгілері: ауру сезімі, ісуі, қанталау, қол-аяқтың козғалысының аздап шектелуі, тек кейбір жағдайларда (ішті, жұмыртқаны соғып алу) шок кұбылысы немесе дене кызуының аздап көтерілуінің байкалуы мүмкін.
Буынның шығуы — буын айналасындағы сүйек ұш-тарының жылжып кетуі, иық, шынтак жөне жамбас буындарының жиі шығуы, ал кейбір жағдайда қол саусақтарының жөне теменгі жак сүйек буындары шығып кетеді. Буьш қапшығының жарылып кетуі мүмкін, буын айналасындағы байламдардың, бұлшык еттін, сіңірдің, терінің, тамырдың, жүйкенің, сүйектің зақымдануы.
Белгілері: зақымданған буынның ауыруы, қол-аяктың қозғалысқа келмей қалуы, буынның өзгеруі, буын басы-ның баска жерден табылуы, тексеру кезінде созылмалы болуы.
Буын аралығының созылуы мен үзілуі — буын тұсындағы шұғыл козғалыс кезінде буын аралығының созылуы жөне үзілуі мүмкін көбінесе аяқ-басы — балтыр буынынын тұсында, ал баска жерлерде (тізе, көрі жілік, білезік буынында жөне т.б.) сирек болады.
Белгілері: соғып алу кезіндегідей, бірақ буын аралығы бекітілген жерлерде жанға батарлық жөне қатты ауру: кол-аяқ козғалысы шектеліл, кейде буьш қуысына кан күйылуы (канды буын) мүмкін.
Ашық және жабық сынықтар кезінде алғашқы меди-циналық жөрдем көрсетудің (АМЖК) жалпы ережелері
АМЖК кезінде сыныктардың аскынып кетпеуіне (жаракатты шок, қансырау жөне т.б.) көп көңіл бөлінеді. Ең алдымен, шок немесе артериядан кан кету кезінде (аз уақытка жгут салынады) жөрдем көрсетіледі. Үлкен түтікті сүйектердің (жамбас жөне т.б.) сынуы кезінде зардап шегушіге шоктың алдын алу жөне ауыру сезімін азайту үшін ауыруды басатын дөрілер (промедол, морфин жөне т.б.) енгізіледі. Морфинді қабырға, жамбас жөне т.б. сынуы кезінде колдануға болады.
Зақымданған кол-аяқты иммобилизациялау керек (уакытша бекіткіш таңғыш немесе қол-аяқтың, дене бөліктерінің козғалысы мен тыныштығын қамтамасыз ететін тасымалдағыш жақтаулар салынады). Олар:
ауыру сезімін (шоктың алдын алу) азайтуға ;
жаракаттық бүлінудің (жұмсак тіндер мен ішкі органдар) пайда болуына жол бермеуге;
ашық сынық кезінде жара жүщіасы пайда болуы мен дамуының қаупін азайтуға;
4) сынық сүйектерінің бітіп кетуі үшін қолайлы жағдайлар жасауға көмектеседі.
Егер ашық сынык болса, онда жақтауларды салмас бұрын жараны еңдеп, стерильді тащыш салу керек. Жараға жүкпа түспеу үшін, сүйек сынықтарын түзетуге болмайды.
Зақымданған ошақта стандартты жақтаулардан басқа жасаңды (колда бар) жақтаулар (ағаштан, шыбықтан, ағаш қабығынан, кабықшадан, сабан байламынан, картон қағаздан, қолшатырдан, күректен, сүңгі пышактан, мылтықтан жасалған) колдануы мүмкін.
АМЖК қолдануындағы түрлі стандартты жақтауларды пайдалану керек: металдан жасалған (мысалы, Крамер сатылы жақтаулары) ағаштан жасалған (Дитерихс типті жақтаулар), кейде пластмастан жасалған (кол-аяқты ыстык суға түсіргеннен соң оларды реттейтін).
Жақтаулар — алдын ала мақта немесе баска матамен оралады; жақтаудың бір бөлігін киім үстінен (соғыс немесе кыс кезінде) салады, оның астында жараға салынатын стерильді таңғыштар қалады.
Дененің ашык жерлерін де мактамен орауға болады. Мақтамен оралған жақтау үстіңгі жағынан дәкелі бинтпен бекітіледі, оны кол-аяқ формасы мен көлемі бойынша бүгіл салу керек (ол үтттін өзіне немесе баска сау адамға салып көру қажет). Дайын жақтауды бекіту (бүгіліп, мақтамен оралған) дөкелі бинтті ал ол колда болмаған кезінде — үшкіл орамалды, орамалды, ішкі киім етегін, жіп-арқанды, бау-белдікті ңолданумен жүзеге асырылады. Бұл кезде кол-аяқ физиологиялык жағдайға келтіріледі. Аяқтың сынуы кезінде жаңтау (тасымалдағыш) аяктың түзетілген жағдайында салынады.
Жактауды салудың негізгі ережелері: сүйектің сынуы кезінде кем дегенде сынған жерге жақын жатңан екі буьш оралатындай етіл жақтауды салу керек (яғни сынақтан биік жөне төмен).
Мысалы:
балтыр сүйектерінің сыну кезінде — тізе жөне аяқ басы-балтыр буындарын орап алу;
иык сүйегінің сынуы кезінде — иык, шынтак жөне көрі жілік білезік буындарын орап алу;
жамбас сүйегінің сынуы кезінде — жамбас, тізе жөне аяқ басы, балтыр буындарын орап алу.
Қол немесе аяқ басы саусактарының ұштарын (егер олар закымданбаса) таңғыштан бос калдырады (кол-аяктың кан айналымьш тексеру үшін);
Қолды иммобилизациялау үшін сым томір Ішмпгс* сатылы жактаулар (Крамер), фанер жөне картоп жнк таулар, үшкіл орамалмен байлау жөне т.б. колданмлнды; аяқ үшін — Дитерихс арнайы тасымалдағыш жақтаулпрып (ағаш) немесе бірнеше үлкен сатылы Крамер жактауы қолданылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
