Топсаяхаттың сабаққа ұқсастығын және айырмашылығын саралап жазу

Тақырыбы: Қыс келді

Міндеттер: Ерте қыстың табиғаты жайында ғылыми түсінік беру. Табиғатты бақылау, көру, тыңдау. өлі табиғат пен тірі табиғаттың байланысын айқындай түсу. Оқушыларды бұрын алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге үйрету. Табиғат күнтізбесімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

Базалық білім: Табиғатта осы қыс мезгілінде болған өзгерістер (өсімдік, бунақденелер, құстар, аңдар тіршілігінің өзгерісі), өлі табиғат өзгерісінің тірі табиғатқа тигізетін әсері.

Тірек білім: Күнделікті бақылаулар нәтижесі, оқушылардың өмір тәжірибесі. Құралдары, ұйымдастырылуы, әдістері

Мұғалім топсаяхаттың кіріспе бөлімінде оның мақсатын, окушылардың атқаратын жұмыс түрлерін айтып түсіндіреді де, олардың көңілін аудару мақсатымен бір шумақ жұмбақ өлең оқиды:

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,

Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды.

Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,

Басқан жері сықырлап, келіп қалды.

Не себептен қар жауады? “ Үсті-басы ақ қырау, түсі суық” дегенді қалай түсінесіңдер? Дала қандай түске боялды? “Басқан жері сықырлап, келіп қалды” дегенді қалай түсінесіңдер? Осыдан кейін мұғалім оларды үш топқа бөліп, жеке-жеке тапсырма береді.

• 
  Бірінші топқа өлі табиғатта болған өзгерісті бақылау, оның тірі табиғатқа тигізетін әсері туралы ойлану;
  
• 
  Екінші топқа өсімдікке бақылау жүргізу, онда болған өзгерістің себебін анықтау;
  
• 
  Үшінші топқа жануарлар: (бунақденелілер, құстар, аңдар) бақылау жүргізу, олардың тіршілігіндегі өзгерістерді байқау, себебін анықтау тапсырылады.
  

Осы тапсырмаларды орындау үстінде оқушылар табиғатты бақылап, бір-бірімен пікір алысады, көздеріне түскен ерекше тартымды құбылыстарға көңіл аударады. Жекелеп берілген тапсырманы орындау оқушылар арасындағы (бір топпен екінші топтың) жарысқа айналады. Олар тез және нәтижелі жұмыс істеуге тырысады.

Бақылау нәтижесін әр топ жеке-жеке қорытады. өлі табиғатты бақылаған топ топырақ жылуын, ылғалын, күн көзінің қызуын, аспанның қалпын т.б. өлі табиғат ерекшеліктерін айтып, оның өсімдікке тигізетін пайдасына тоқталады (өсімдік қажеттілігін оқып келеді).

Ауа райын бақылағандары (аспанның қалпы, желдің бағыты т.б.) байқағандарын бақылау күнделігіне белгілеуге кіріседі. Келесі топтағы оқушылар өсімдік топтарының атын атап (шөп, бұта, ағаш), оларды көктемдегі қалпымен салыстырады, ағаштың жапырағынан айырылуын түсндіреді. Өсімдіктің топырақ арқылы қоректік заттар алатынын да естеріне түсіре (оқып кеткен) кетеді. Көздеріне түскен жануарларды қандай жерден көргендерін (жерде ме, ауада ма, шөп арасында ма т.б.), оның себебін және жануарлар тіршілігінің өзгеруіне күннің жылуының тигізген әсерін анықтау тірі табиғатты бақылаған оқушылардың бір тобының үлесіне тиеді.