Актуальные вопросы специального и инклюзивного образования

107 
 
олардың  зияткерлік  және  физикалық  дамуына  және  жеке  тұлғаны  қалыптастыруға  ықпал  ететін  арнайы 
педагогикалық  әдістер  жүйесі  қолданылады.  Түзету  жұмысының  жеке  бағдарламасы  жоқ,  ол  белгілі  бір 
академиялық пәннің мазмұны болып табылатын оқу материалында жүргізіледі. Осылайша, түзету жұмысы 
оқыту  және  тәрбие  процесімен  біріктіріледі,  бірақ  олардың  арасындағы  мақсаттар,  педагогикалық  әдістер 
мен  оқу  нәтижелерінің  айырмашылықтары  бар.  Оқу  мен  тәрбие  жұмысының  мақсаты-білім  алушыларды 
білім  мен  тәрбиелеудің  қабылданған  мазмұнына  сәйкес  білім  мен  дағдыларды  қалыптастыру  болып 
табылады. Түзету жұмыстарының мақсаты- ақыл- ойы кем балалардың психофизикалық даму кемшіліктерін 
түзету  болып  табылады.  Түзету  жұмысында  педагогикалық  әдістер  ақыл-ойы  кем  балаларға  арналған 
компенсаторлық  процестерді  ынталандырады  және  оларға  жаңа  оң  қасиеттер  қалыптастыруға  мүмкіндік 
береді.  Оқу,  тәрбие  процесінің  нәтижесінде  білім  алушылар  белгілі  бір  білімді,  нақты  дағдыларды 
меңгереді.  Түзету  жұмыстарының  нәтижесінде  олар  жаңа  білім  мен  еңбекке  қабілеттілікке  үйренеді,  өз 
бетімен оқу және еңбек дағдылары қалыптасады.  
 
Кілт 
сөздер: 
зият, 
түзету, 
оқыту, 
компенсация, 
сенсорика, 
үдеріс, 
психофизика, 
олигофренопедагогика. 
Аннотация 
Нұрланбекова Б.Б
1
. Жаканбаева Б.Б.
2 
ст. преподаватель 
1
Казахский национальный педагогический университет им. Абая 
Алматы, Казахстан 
ст. преподаватель 
1
Казахский национальный педагогический университет им. Абая 
Алматы, Казахстан 
Zhakanbaeva@bk.ru
 
Коррекционная направленность процесса обучения у детей с нарушением интеллекта. 
Под  коррекцией  недостатков  психического  и  физического  развития  умственно  отсталых 
школьников  понимается  исправление  или  ослабление  этих  недостатков  и  содействие  возможно 
большему  приближению  развития  таких  детей  к  уровню  развития  нормальных  школьников. 
Эффективность  коррекции  зависит  от  правильной  постановки  всего  учебно-воспитательного 
процесса  в  школе  и  от  применения  специфических  приемов  обучения.Процесс  обучения,  в 
котором  в  качестве  основных  применяются  специальные  педагогические  приемы,  влияющие  на 
исправление  свойственных  учащимся  коррекционных  школ  недостатков  и  способствующие  их 
интеллектуальному  и  физическому  развитию  и  становлению  личности,  называют 
коррекционно-направленным.  Система  особых  педагогических  приемов  используется  в  процессе 
всей учебно-воспитательной работы школы. Не существует отдельной программы коррекционной 
работы,  она  проводится на  том  учебном  материале,  который  является  содержанием  конкретного 
учебного предмета. 
 
Таким  образом,  коррекционный  процесс  сливается  с  учебно-воспитательным,  но  между  ними 
существуют  различия  в  целях,  педагогических  приемах  и  результатах  обучения.  Целью 
учебно-воспитательной  работы  является  вооружение  учащихся  знаниями  и  навыками  в  соответствии  с 
принятым  содержанием  обучения  и  воспитания.  Цель  коррекционной  работы  –  исправление  присущих 
умственно  отсталым  детям  недостатков  психофизического  развития.  Педагогические  приемы 
коррекционной  работы  стимулируют  компенсаторные  процессы  развития  умственно  отсталых  детей  и 
позволяют формировать у них новые положительные качества. В результате учебно-воспитательной работы 
учащиеся  овладевают  определенным  объемом  знаний,  конкретных  умений  и  навыков.  В  результате 
коррекционной  работы  у  них  формируются  обобщенные  учебные  и  трудовые  умения,  которые  отражают 
уровень самостоятельности учащихся при выполнении новых учебных и учебно-трудовых заданий.  
Ключевые слова:
 
Интеллект, коррекция, компенсация, сенсорика, процесс, психофизика, 
олигофренопедагогика. 
 
 
Abstract 
Nurlanbekova A.D
1
.Zhakanbaeva В.В
2
.  
1
Abai  KazNPU, The Republik of Kazakhstan, Almaty.  
teacher  
1
Abai  KazNPU, The Republik of Kazakhstan, Almaty. 
 
Zhakanbaeva@bk.ru
 teacher 
Correction orientation of process of educating for children with violation of intellect 

108 
 
Under the correction of lacks of psychical and physical development mentally of backward schoolchildren 
a  correction  or  weakening  of  these  defects  and  assistance  is  understood  to  the  maybe  greater  approaching  of 
development  of  such  children  to  the  level  of  development  of  normal  schoolchildren.  Efficiency  of  correction 
depends  on  the  correct  raising  of  all  educational  educator  process  at  school  and  from  application  of  specific 
receptions of educating. 
Process of educating, in that as basic the special pedagogical receptions influencing on a correction peculiar 
studying  correction  schools  of  defects  and  assisting  their  intellectual  and  physical  development  and  becoming  of 
personality  are  used,  name  correction  directed.  The  system  of  the  special  pedagogical  receptions  is  used  in  the 
process  of  all  educational  educator  work  of  school.  There  is  not  the  separate  program  of  correction  work,  she  is 
conducted on that educational material that is maintenance of certain educational object. Thus, correction process. 
Keywords: Intellect, correction, indemnification, sensorial process, pedagogics. 
 
Білім  беру  және  түзету  жұмыстарының  нәтижелерінің  ерекшелігі:  оқушылардың  нақты 
дағдылары  мен  білім-біліктерін  қалыптастыру  олардың  кемшіліктерін  түзетуден  әлдеқайда 
жылдам  болады.  Зияты  зақымдалған  балалармен  түзету  жұмыстарын  жүргізу  мәселесі  әрдайым 
көмекші  білім  беру  тарихында  маңызды  болды.  Алғашқы  кезеңде  олигофренопедагогика-
психикалық дамудың ауытқушылығы- сезімнің жоқтығы деп есептелінді. Сондықтан балалардың 
сезімін  дамытуға  ерекше  мән  берілді  және  осыған  сәйкес  арнайы  жаттығулар  жүйесі  жасалды. 
Ақыл-ойы  кем  балалардың  сенсорлық,  көрнекі  және  есту  қабілеттерін  дамыту  үшін  арнайы 
жаттығулар  қолданылады  (әр  түрлі  бетте  орналасқан  заттарды  анықтау,  түрлі-  түсті 
сұйықтықтарды анықтау  және  т.  б).  Балалардың  сезім  органдарын  нығайту  және  дамыту  идеясы 
М. Монтессоридің «Ғылыми педагогика әдісі» кітабы ең толық және ақырғы көріністі анықтады.  
Сеген  уақытынан  бері  қолданылған  арнайы  жаттығулар  біршама  өзгерді,  жаңа  дидактикалық 
құралдар  әзірленді  (геометриялық  кіріктірілген  денелердің  жиынтығы,  әр  түрлі  мөлшердегі 
жолақтар, тегіс геометриялыө фигуралар, түрлі- түсті маталар, плиталар және т.б). Монтессоридің 
айтуы  бойынша  психикалық  даму,  олардың  сезімін  ауызша  тіркеуден,  сондай-  ақ  байқауды 
дамытудан  тұруы  керек  және  бұл  сапа  дидактикалық  материалдармен  жаттығулар  кезінде 
автоматты  түрде  қалыптастырылуы  керек.  Сезімдерді  дамыту  үшін  балаларға  дидактикалық 
материал бере отырып, онда байқау қабілеті болады деп күтеміз. Бұл арнайы жаттығулар жүйесі 
«Сенсорлық  мәдениет»  деп  аталатын  олгофренопедагогиканың  тарихына  кірді.  Ақыл-ойы  кем 
балалардың ақаулықтарын түзетудің екінші желісі «психикалық ортопедия» деп аталады, ол ерік-
жігер  сферасын  қарастырады.  Оны  дамыту  үшін  ақыл-ойы  кем  балалар  сабақтарында  арнайы 
жаттығулар  өткізіледі:  (сумен  толтырылған  заттардың  орнын  ауыстыру,  көріп  есте  сақтау, 
заттарды  тез  санау).  Сенсорлық  мәдениет  пен  психикалық    ортопедия  жаттығуларының  түрлі 
комбинациясы  көптеген  шетелдік  және  революцияға  дейінгі  орыс  көмекші  мектептерінде  түзету 
бағдарламаларының негізін құрады. Кеңес үкіметінің алғашқы жылдарында көмекші мектептерде 
түзету  жұмыстары,  негізінен  бір  бағытта  жүргізуі  тек  сенсорлық  мәдениет  сенсоматорикалық 
білімге  айналды.  1928  жылы  жарияланған  қосалқы  мектеп  бағдарламаларында  түсіндірме  жазба 
сенсорлық  білім  беру,  сондай-ақ  бақылау,  көңіл  бөлу  және  басқа  да  функцияларды  дамыту 
дидактикалық  материалдар  бойынша    жасанды  жаттығулар  түрінде  емес  мұқият  таңдалған  және 
жүйелі таңдалған ойындар түрінде жүргізілетінін көрсетті.[1] 
  
Монтессори  жүйесіндегі  жұмысы  төменгі  сыныптардағы  арнайы  сыныптарда  кестеге 
енгізілді.  Сол  жылдары  ақыл-ойы  кем  балалармен  түзету  жұмыстарының  жаңа  түрі  олардың 
сезімдері  ойын  және  еңбек  арқылы  дамиды  деп  тұжырымдады.  Мысалы,  дене  шынықтыру 
сабағында  балалар  түрлі-түсті  доптарды  қояды,  допты  ұстап  алған  адам  өзінің  добының  түсін 
айтады.  Бұл  жаттығу  даму  мен  ептілік,  қозғалыстың  дәлдігі  үшін  пайдаланылады.  Бұл  мәселені 
шешуде  түбегейлі  жаңа  тәсілдер  жоқ  екенін  ескерсек,  бұл  түзету  жұмыстарының  ескі  жүйесін 
реформалау  ғана  болғанын  көру  қиын  емес.  XIX  және    XX  ғас.  Зияты  зақымдалған  балалармен 
түзету  жұмыстарының  мазмұнын  және  әдістерін  бағалай  отырып,  сол  уақыттың  басым 
философиялық  үрдісі  сенсорлық  таным  барлық  білімнің  әлем  туралы  ой-  пікірлердің,  адамның 
интеллектуалды  дамуы  мен  адамгершілік  қасиеттерін  анықтайтынын  байқауымызға  болады. 
Сананы  дамытудың  осылай  жеңілдетілген  идеясы  зиятында  ауытқушылығы  бар  балалардың 
психикалық  дамуының  маңызды  кемшіліктерін  түзету  жолдарын  дамыту  үшін  негіз  ретінде 
пайдаланылды. Түзету жұмыстары-баланың ойлауға және салыстырмалы түрде кешенді ақыл- ой 
операцияларын  ө  бетінше  атқаруын,  объектілердің  түстерін,  заттың  мөлшері  мен  салмағын 
анықтауға  арналған  қарапайым  дағдыларды  үйрету  мен  бекітуге  бағытталған.  Негізінде  мұндай 
түзету  жұмыстары  кемістікке  бейімделу  болды,  өйткені  сенсорлық  саланың  жетілуі  автоматты 
түрде ойлаудың дамуына әсер етеді деп болжанған. Бұл түсінік қарапайымдылықпен жасалып, оң