Актуальные вопросы специального и инклюзивного образования

52 
 
мектеп қызметкері емес, бірақ денсаулығына байланысты мүмкіндігі шектеулі балаларға сабақта, 
сабақтан тыс уақытта, педагогтарға бағдарлама құрастыруға, материалдарды бейімдеуге қатысты 
топтық немесе жеке кеңестер жүргізеді.   
Инклюзивті  білім  беру  жүйесінде  осы  моделдерді  жүзеге  асыру  бағалы.  Себебі  денсаулығына 
байланысты мүмкіндігі шектеулі балаларға жалпы сыныпта екі педагогтың мақсатқа бағытталған 
қолдауы көрсетіледі [4].    
        Біздің ойымызша жалпы және білім беру  педагогтары денсаулығына байланысты мүмкіндігі 
шектеулі  балаларға  білім  беру  процесінде  кәсіби  шеберлік,  білім,  дағдыларын  дамытуға 
бағытталған.  Мысалы,  жалпы  білім  беретін  мекеме  педагогтары  әр  пәнге  қатысты  оқу 
бағдарламалырын  жақсы  меңгерген,  арнайы  педагогтар  арнайы  білім  меңгеріп  жалпы 
бағдарламаның оқыту әдістерін балалардың деңгейіне сай бейімдейді.  
         Шет  елдік  ғылыми-зерттеу  әдебиет  көздерін,  видеоматериалдарын  зерттеу  барысында- 
«Кәсіби бірлескен моделі» денсаулығына байланысты мүмкіндігі шектеулі балаларды пәнаралық 
мамандар,  ата-аналармен  бірлесе  іске  асатын  кешенді  әрі  өзара  шартталған  қолдау  түрі.  Бұл 
моделдердің  пайда  болуы  халықаралық  педагогтардың  зерттеу  шешімдері  жалпы  білім  беретін 
мектеп  тәжірибесіне  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  инклюзивті  білім 
беру концепциясының теориялық негіздерін бейімдеудің  тиімді стратегиясын табуға бағытталған. 
Мысалы,  италияндық  білім  беру  жүйесінің  артықшылығы  мүмкіндігі  шектеулі  балалар  мен 
педагогтарын  қолдау  жүйесінің  дамуы.  Ең  алдымен,бұл  педагогтардың  өз  міндеттері  мен 
қызметтері  бар  көмекшілерінің  қатары:  арнайы  педагог-  ол  денсаулық  сақтау  Министрлігінің 
қызметкері,  қызметі  штаттық  кестемен  бекітілген;білім  беру  және  қарым-қатынас  жөніндегі 
көмекшісі;  мәдени  және  тәрбие  ісі  жөніндегі  көмекшісі;  жергілікті  қоғамдық  ұйыдармен 
бекітілетін  әлеуметтік  көмекші;  қосымша  техникалық,  әкімшілік  және  жеке,  гигиеналық  көмек 
көрсету жөніндегі көмекшісі.  
         Педагогтармен  қатар  педагог-тәрбиешінің  де  қызметі  маңызды.  Әдетте  әр  түрлі  балалармен 
жеке  жұмысты  сабақта  жәе  сабақтан  тыс  уақытта  жүргізеді.  Педагог-тәрбиешінің  міндеті-
балаларға  апта  сайын  белгілі  көмек  және  анатомиялық  дауын  қамтамасыз  ету.  Педагог-
тәрбиешілердің  педагогикалық  білім  бар  ,  бірақ  мектептің  қызметкері  емес.  Оларды    жергілікті 
әлеуметтік  органдар  тағайындайды.  Бастауыш  сыныптарда  олар  балалардың  жанында  әрқашан 
болып сабақтан тыс мерекелік іс шаралар өткізеді. Орта мектепте тәрбиешілердің іс әрекеттері тек 
сабақтан  тыс  уақыттағы  іс-шаралармен  шектеледі.  Педагог-тәрбиеші  қоғам-  мектеп-  үй 
арасындағы  көмекші-жүргізуші.  Педагогтар  инклюзивті  білім  беру  жүйесі  аумағында  бұл 
қосымша бірақ міндетті іс әрекет емес екенін дәлелдейді. 
       Арнайы  педагог  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балалар  бар  бір  немесе 
бірнеше сынптарға қолдау көрсетеді. Арнайы педагогтың жетекші рөлі денсаулығына байланысты 
мүмкіндігі шектеулі балаларға, жалпы білім беретін педагогқа қолдау көрсету. Аталған педагогтар 
көп  жағдайда  уақытша  қиындықтары  бар  басқа  да  балаларға  да  қолдау  көрсете  отырып 
балалармен  бірге  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  кешенді  қолдау 
көрсету арқылы қалпына келтіру. Тарихи арнайы педагог жалпы педагогикалық білім алып, кейін 
қосымша  арнайы  екі  жылдық  тағылымдамадан  өтті.    Арнайы  педагогтарды  Бакалавр  дәрежесін 
алғаннан кейін ғана орта және жоғары мектепке педагог ретінде тағайындаған.  
        Қазіргі  таңда  мектепте  білім  берудің  барлық  табалдырығында  арнайы  педагог  Бакалавр 
дәрежесі  мен  сертификатталған  педагог  болуы  тиіс.  Университетті  бітірген  соң  аталған  арнайы 
педагогтар  Ұлттық  білім  беру  бағдарламасына  сай  құрылған  жылдық  курстардан  өтеді.  Білім 
Министрлігінің  шешімі  бойынша  Университеттер  арнайы  педагогтарды  дайындауда 
жауапкершілік  алады.  2011  жылдан  бастап  Италияның  білім  министрлігі  арнайы  педагогтардың 
жұмысына  жаңа  талаптар  енгізді:  денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  4  балаға  жеке 
қолдау көрсету, ерте қолдау көрсету 2 балаға [4]. 
         Денсаулығына  байланысты  мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  арнайы  қолдау  пәнаралық 
мамандар-  педагог,  педагог-тәрбиеші,  педагог  көмекшісі,  арнайы  педагог,  физиотерапевт, 
әлеуметтік педагог,  медбике, дефектолог, дәрігер, қоғамдық ұйым қызметкерлерімен көрсетіледі.  
Оқу процесіне қатысушылардың барлығы инклюзивті білім беру процесінің жауапкершіліг бөліп 
алады.Қорытындылай  келе,  қазіргі  таңда  шет  елдік  педагогикада  денсаулығына  байланысты 
мүмкіндігі  шектеулі  балаларға  инклюзивті  білім  берудің  бірыңғай-әмбебап  үлгісі  немесе 
моделінің  жоқ  екендігін  атап  өтеміз.  Осы  процесті  дамыту  барысында  көптеген  шет  елдерде 
жалпы  білім  беретін  мектепге  барлық  балалардың  бірге  білм  алуына  бағытталған  жалпы 

53 
 
педагогикалық  стратегияларды  енгізу  тенденциялары  байқалады.  Дегенмен  көптеген  мәселелер 
одан әрі терең зерттеуді талап етеді. 
 
Пайдаланылған әдебиеттер: 
1.  Семаго  Н.Я.  Технология  определения  образовательного  маршрута  для  ребенка  с  ограниченными 
возможностями здоровья. Москва 2010 
2.  Баенская  Е.Р.  Помощь  в  воспитании  детей  с  особым  эмоциональным  развитием  младший 
дошкольный возраст /Альманах института коррекционной педагогики РАО. Книжное приложение №4 - М.:   
3.  Семаго  Н.Я.,  Семаго  М.М.  Организация  и  содержание  деятельности  психолога  специального 
образования. — М.: АРКТИ, 2005. 
4.  Многоосевая  классификация  психических  расстройств  в  детском  и  подростковом  возрасте. 
Классификация психических и поведенческих расстройств у детей и подростков в соответствии с МКБ-10. 
– М.: Смысл; Спб.: Речь , 2003. 
 
 
УДК:  376 
МРНТИ:14.29.00 
Қошжанова Г.А.
1 
1
6D010500 Дефектология мамандығының 1курс PhD докторанты 
Абай атындағы ҚазҰПУ, Алматы қ., Қазақстан 
 
ПЕДАГОГ-ДЕФЕКТОЛОГТЫҢ ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛЫҚ ҚАСИЕТІ 
 
Аңдатпа 
Адамды  тұтастықта  тұлға  деп  тану  қоғамды  жаңаша  құруға  мүмкіндік  береді.  Өзін-өзі  үздіксіз 
дамытып,  өз  әрекетін  өзі  дұрыс  бағалай  алатын  тұлғалар  ғана  бәсекелестікке  қабілетті  қоғамда  өз  тиесілі 
орнын таба алады. 
«Тұлға  —  өз-өзіне  тұтас  дүниемен  өзара  қатынастарын  үнемі  баяндайтын  және  ойдағы 
әңгімелесушімен  барысында  өзін-өзі  анықтайтын,  кіналайтын,  қорғайтын,  өзін-өзі  жетілдіріп,  өзгертетін 
адам.  Тұлға  –  дербес  әрекет  ететін  субъект  ретіндегі  нақты  жеке  адам  болмысының  қайталанбас  ерекше 
әдісі,  адамның  қоғамдық  өмірінің  дара  нысаны.  Тұлға  әлеуметтік  тіршілік  ету  әдісі  жағынан  дара  болады, 
оның  өзіндік  дүниесі  ерекше  өмір  жолын  белгілейді  және  ол  мазмұны  жағынан  әлеуметтік  жағдайлармен 
анықталады». 
 
Түйін сөздер: педагог, дефектолог, әлеуметтік, өзін-өзі тану, қоғам. 
 
Аннотация 
Кошжанова Г.А.
1 
1
Докторант PhD по специальности 6D010500"Дефектология", 1курс 
Личностные качества педагога-дефектолога 
Личностная  целостность  человека  влетс  залогом  его  профессионального  саморазвития. 
Селфменеджмент позволет личности  непрерывно развиваться, но только при условии, что человек постонно 
проводит  работу  по  самооценке,  корректирует  уровень  притязаний.  Только  так,  правильно  себя  оценивая, 
молодой  специалист  может  найти  своё  место  в  обществе,  стать  конкурентоспособным.  Личность 
формируется  в  процессе  общественных  отношений  с    миром  в  целом.  Благодаря  техникам  критического  
мышления,  постоянно  «освещающим»  профессиональные    взаимоотношения,  человек    изменется, 
совершенствуется как личность и специалист. Метод «подстраивания» собственной  жизнедеятельности под 
социальные условия и требования  устанавливает особый внутренний мир субъекта. 
Ключевые слова: педагог, дефектолог, социальный, самопознание, общество 
 
Abstract 
Koshzhanova G. A.
1 
1
PhD Doctoral student in 6D010500"Defectology",   
The personal qualities of special teacher 
Face of a  man of integrity  will create a new  way. Rule continuously develops and extends to the persons 
belonging to evaluate only the right can find their place in society, competitive. Lichnost- himself and the world as a 
whole in the process of thinking, constantly covering the relationship to improve, change a person. Social aspects of 
the  method  by  an  individual  of  life,  and  the  content  is  determined  by  the  social  conditions  of  his  own  life,  he 
establishes a special inner peace 
      Keywords:      teacher, therapist, social, self, society