Акционерлік қоғам

24 

 

Пакетті 

ажыратқыштар 

мен 

ауыстырып-қосқыштар. 

Пакетті 

ажыратқыштар  мен  ауыстырып-қосқыштар  жүктеме  астында  электрлік 

тізбекті  сирек  қосу  мен  ауыстырып-қосу,  сонымен  қатар  қысқа  тұйықталған 

асинхронды қозғалтқыштарды қолдан қосу, өшіру және кері қимылдату үшін 

қолданылады.  Пакетті  ажыратқыштар  негізінде  сыналы  түйіспелер  мен 

түйіспе  қысқыштарынан  тұратын  тығырықтарды  қамтиды.  Түйіспе    түйіні 

биік  емес  оқшауланған  цилиндр  ішінде,  яғни  әр  пакетте  тізбекке 

коммутациялаған түйіспе түйіндерінде орналасқан. Қозғалмайтын  түйіспелер 

7 (7.1 сурет) қорытынды сымдар жалғанатын пакетте ажыратқыштар пакеттің 

сыртқы қимасының сақинасына 2 орнатылады. Орталық пакеттен төртқырлы 

оқшауланған белдік 9 өтеді, ол жылжымалы байланысқа 10 орналастырылады. 

Белдік  орнату  кезінде  қозғалмайтын  байланыстар  белгілі  жағдайда 

қозғалмалы байланыстармен жанасады. Пакетті ажыратқыштың  4 қақпағында 

байланыс белдігінің айналуына 9 жұмыс істейтін механизм 5 мен тұтқа осі 6 

орнатылған. 

Механизм  екі  шылбыры  бар  бұрамалы  серіппеден  тұрады:  біреуі  ось 

бойымен қатты байланысқан серіппелерден, басқасы үлгі ретінде тығырықтан 

байланысқан белдіктен тұрады.  

 

 

                                         

                              а) жалпы түрі;  б) пакет(секция). 

                                     

                                      7.1 сурет - Пакетті ажыратқыш 

 

Тұтқаны  айналдырғанда  5  алдымен  бұрамалы  серіппе  созылады,  содан 

соң бекітілген тығырық босайды. Серіппенің әсерінен байланыс белдігі үлкен 

жылдамдықпен тұтқаның айналуына қарамастан берілген бұрышқа айналады. 

Пакетті ажыратқыштың әсерінен доға ұшқын сөндіргіш фибралы тығырықтан 

шығатын  көмір  қышқыл  газбен  сөнеді.  Пакетті  ажыратқыштардың  барлық 

элементтері  қысылған  түйреуіш  тогына  жиналады.  Тогын  пакетті 

ажыратқыштарды  орнату  мен  монтаждауға  арналған  монтажды  қималарды 

қамтиды. 

25 

 

Әртүрлі кескінді қозғалмалы байланыс тығырығынан пакеттерді жинай 

және қозғалмайтын байланыстарды орналастыра   отырып   ажыратқыштың  

әртүрлі сызбаларын алуға болады. Кеңінен таралған бір, екі және үшполюсті 

пакетті  ажыратқыштар  және  екі  бағытта  үшполюсті  ажыратқыштар  болып 

табылады.  Монтаждаудан  бұрын  пакетті  ажыратқышты  мұқият  тазалап  алу 

керек, түйіспе сыртын жинап болған соң техникалық вазелинді жұқалап жағу 

қажет.  Жалғастырушы  сымдарды  монтаждау  барысында  ажыратқыштың 

қозғалмайтын  түйіспелеріне  сымдар  қосымша  күш  түсірмеуін  қадағалау 

қажет.   

Автоматты ауа ажыратқыштар.  

Автоматты  ауа  ажыратқыштар    қайта  жүктеу  кезінде  қорек  қуат  көзі 

тым  түсіп  кеткен  кезде,  қуат  бағыты  өзгерген  уақытта,  сонымен  қатар 

қалыпты  ток қуатын қолдан сирек өшіріп қосу кезінде қолдануға арналған. 

Автомат түріне келесі талаптар қойылады:  

1) Автоматтың ток жүргізгіш тізбегі ұзақ уақыт бойы белгеленген токты 

жіберіп  отыруы  тиіс.  Ұзаққа  созылған  токты  қосу  режимі  автомат  үшін 

қалыпты жағдай. Автоматтың ток жеткізуші жүйесі тұйықталған түйіспе және 

КЗ өшіру барысында КЗ үлкен токтарының әсеріне тап болуы мүмкін.   

2)  Автомат  жүздеген  килоамперге  жететін    шекті  токты  бірнеше  мәрте 

ажыратуды  қамтамасыз  етуі  қажет.  Бұл  токтарды  ажыратқан  соң  автомат 

номиналды токтарды ұзақ уақыт жіберуге жарау қажет.  

3)  Энергоқондырғылардың  электрдинамикалық  және  термикалық 

беріктігін  қамтамасыз  ету  және  КЗ  тогы  тудырған  бұзылулар  мен  басқа  да 

салдарды азайту үшін автомат  ажыраудың аз уақытына ие болу керек. Бөліп 

тарату  құрылғасының  габаритті  өлшемін  кішірейту  және  қызмет  көрсету 

қауіпсіздігін  арттыру  мақсатында  пайдаланылған  жылытылған  және 

иондалған газдардың аймағы минималды болуы шарт. 

4)  Автоматтың  қорғау  элементтері  қажетті  токтар  мен  өңдеу  және 

іріктеу уақытын қамтамасыз етуі шарт.  

Автоматтың әсер ету көлемінің түріне қарай ток бойынша максималды, 

минималды  автоматтар,  қуаты  бойынша  минмалды  автоматтар,  кері  ток 

автоматты,  туынды  ток  бойынша  жұмыс  жасайтын  максималды  токтар, 

поляризацияланған  максималды токтар және поляризацияланбаған кез келген 

бағытта  ток  өсуіне  әсер  ететін  автоматтар.  Іріктелген  әсер  етуші  қорғаныс 

құру үшін автоматтар ток реттегіштер мен істен шығу уақытын қамтуы қажет. 

Кейбір жағдайларда ток бойынша максималды, кернеу  бойынша минималды 

құрамдасқан  қорғаныс  қажет  болады.  Бұл  талаптарды  қанағаттандыратын 

автоматтар универсалды деп аталады.  

Жалпы өндірісте және тұрмысқа қолдануға арналған автоматтар  әдетте 

зауытта  реттелген  максималды  ток  қорғанысына  ие.  Пайдалану  кезінде 

автомат  сипаттамсын  өзгерту  мүмкіндігін  азайту  үшін  бұл  автоматтар 

пластмассалы  қаппен  қапталған  және  доғаны  мүлдем  шығармайды.  Мұндай 

автоматтар орнатылатын деп аталады 

26 

 

Кез  келген  автоматта  келесі  негізгі  түйіндер  бар:  ток  жүргізгіш  тізбек, 

доға  сөндіргіш  жүйе,  автомат  жетегі,  механизмі,  еркін  тізбектен  ажырау 

механизмі мен қорғаныс элементтері - ағытқыштар. 

Автоматта токқа орналасқан 200 А аса токжүргізгіш тізбек басты 3 және 

доға сөндіргіш түйіспелерден 21 тұрады (7.2 сурет). Автомат қосылуы қолмен 

тұтқа арқылы 14 немесе электр магниті 15 арқылы қосылуы мүмкін. Буындар 

16,17  және  тірек  13  еркін  ажырату  механизмін  құрады.  Автоматтың  өшірілуі 

тұтқа  арқылы  немесе  жылу  және  электрмагнитті  8,9.10,11  ағытқыштар 

көмегімен жүзеге асады.  түйіспелердің  алшақтауының қажетті жылдамдығы 

18  серіппенің  көмегімен  қамтамасыздандырылады.  Доға  сөнуі  22  камерада 

жүзеге асады. 

Автоматтың  негізгі    сипаттамалары:  жеке  және  толық  өшу  уақыты, 

белгіленген  ұзартылған  ток,  белгіленген  қуат,  шекті  ток  өшуі  болып 

табылады.  

 

             

 

 

             7.2 сурет – Автоматты ажыратқыштың принципальды сұлбасы 

 

Автоматтың жеке өшу уақыты деп I

орн

 ток істен шығу белгісіне жеткен 

уақыттан  оның  түйіспе  алшақтауы  басталғанға  дейін  саналады.  Түйіспелер 

алшақтаған  соң  пайда  болған  электрлік  доға  басқа  жабдықтарға  қауіп 

тудырмай  аз  уақытта  ток  кернеуінің  күшеюімен  сөнуі  қажет.  Автоматтың 

жеке сөну уақыты оның тіркеуіне және түйіспе конструкциясына жылжымалы 

бөлшектеріне және басқа да факторларға байланысты. Егер t

1

 



  0,01  с  болса, 

онда  автомат  әдеттегідей  болып  табылады.  Бұл  жағдайда  тізбектердің 

алшақтаған сәтіне  ток орнатылған белгіге I

орн

 жетеді. Мұндай автомат токты 

шектеуді  қамтамасыз  етпейді  және  оның  байланысымен  орнатылған  ток 

ажырайды.