Ахметов А., Ахметова Г



жүктеу 3,68 Mb.
Pdf просмотр
бет6/134
Дата20.11.2017
өлшемі3,68 Mb.
#1196
түріОқулық
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   134

міндетті,  ал  жұмыс  беруші – тұрақты  түрде  жалақыны  төлеп 

отыруға жəне еңбек заңдары мен еңбек шартын сақтауға міндетті. 

Еңбек  құқығы  саласының  жүйесі  екі  бөлімнен  тұрады:  жалпы 

жəне ерекше бөлімдер. 



Жалпы бөлімге еңбекті қоғамдық ұйымдастыру элементтеріне 

жататын, қызметкерлердің жұмыс істейтін ұйымдарының аудандық 

жəне  салалық  тиістілігіне  қарамастан,  олардың  (қызметкерлердің) 

еңбегін  пайдалану  жəне  ұйымдастырудың  жалпы  мəселелерін 

реттейтін нормалар жатады. 

Еңбек  құқығы  саласының  ерекше  бөлімі  институттарға,  яғни, 

еңбек  құқығы  қатынастарының  туындау  жəне  жүзеге  асырылу 

деңгейіне қарай кезектілікпен орналасатын бірыңғай нормалардың 

топтарына  сəйкес  құрылады.  Ерекше  бөлім  халықты  жұмыспен 

қамтумен  жəне  жұмысқа  орналастырумен  басталады,  одан  кейін 

орталық  институт – жеке  еңбек  шарты,  оның  туындауы,  өзгеруі 

жəне  тоқтатылуы,  содан  соң – жұмыс  уақыты  жəне  демалыс 

уақыты  институты,  жалақы  институты,  кепілдік  жəне  өтемақылық 

төлемдер институты, еңбек тəртібі институты жəне еңбекті қорғау 

институты  орналасқан.  Ал  бұлардан  кейін  еңбек  қатынастары 

тараптарының 

келтірген 

зияндары 

үшін 

материалдық 



жауапкершілік  институты,  еңбек  даулары  институты,  еңбектегі 

қадағалау жəне т.б. институттары орын алған. 

Сала  ретіндегі  еңбек  құқығының  жүйесінен  еңбек  заңдарының 

жүйесін  ажырата  білген  жөн.  Олар  мазмұн  жəне  нысан  ретінде 

өзара  байланыста  болады.  Еңбек  заңдарының  жүйесі  нормативтік 

құқықтық  актілерден,  олардың  преамбулаларынан,  баптарынан, 

қорытынды  ережелерінен  жəне  т.б.  тұрады.  Сол  себепті,  еңбек 

құқығының  жүйесі  еңбек  заңдарынан  көрініс  табады,  ал  еңбек 

заңдары  еңбек  құқығының  қайнар  көзі  болып  табылады  деген 

тұжырымға келуге болады. 

    

Тақырып бойынша сұрақтар: 

 

1. Еңбек дегенеміз не? Еңбектің қандай түрлерін білесіз? 

2.  Құқық,  соның  ішінде,  еңбек  құқығы  жөнінде  не  білесіз? 

Құқық нені реттейді? 

3. Еңбек құқығы қандай қатынастарды реттейді? 

4. Қандай қатынастар еңбек қатынастары деп аталады? 




5.  Еңбек  қатынастары  меншіктің  қандай  түрлеріне  негізделуі 

мүмкін? 


6.  Еңбек  құқығының  пəнін  атаңыз  (яғни,  еңбек  құқығы  қандай 

қатынастарды реттейді, оларды атаңыз)? 

7.  Еңбек  құқығының  пəнінде  қай  қатынастар  басты,  жетекші 

рөлге  ие,  қайсылары  алдымен  туындайды,  қандай  қатынастар 

əрқашан  орын  алады,  қандай  қатынастар  қызметкердің  жұмысы 

барысында туындамауы да мүмкін? 

8. Еңбек қатынастарының ерекше белгілері қандай? 

9.  Құқықтың  қай  салалары  еңбек  құқығымен  сабақтас  болып 

табылады? Олардың ұқсастығын жəне айырмашылықтарын атаңыз. 

10. Еңбек құқығының міндеттері мен функцияларын атаңыз. 

11.  Еңбек  құқығының  жүйесі  неше  бөліктен  тұрады?  Олардың 

əрқайсысы туралы айтыңыз. 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 




2  Т А Р А У 

 

ЕҢБЕК ҚҰҚЫҒЫНЫҢ ҚАҒИДАЛАРЫ

 

 

Еңбек  құқығының  негізгі  қағидаларының  түсінігі  жəне 

мəні.  «Қағида»  сөзінің  өзі  латын  тіліндегі «principium» cөзінен 

туындаған жəне оның аудармасы «негіз, бастама» дегенді білдіреді. 

Осылай, «қағида»  түсінігі  басшылыққа  алынатын  идеяны,  негізгі 

ережені,  бастаманы  білдіреді.  Құқықтық  түсініктер  жүйесінде 

қағида  басты  түсінік  болып  табылады,  себебі,  ол  бүкіл  құқықтық 

жүйенің  негізін  құрайды  жəне  осы  құқықтық  жүйенің  барлық 

қасиеттерін өзіне сіңіреді.  Басқаша айтар болсақ, еңбек құқығының 

қағидалары – бұл еңбек құқығы нормаларының негізгі бастамасы. 



Еңбекті  құқықтық  реттеудің  негізгі  қағидалары – бұл 

қолданыстағы  еңбек  заңнамасының  мəнін  қысқаша  көрсететін 

басты ережелер. Олар осы құқық саласының даму негізін құрайды 

жəне дамуды бағыттайды. 



Еңбек  құқығының  қағидалары  ретінде  еңбек  құқығы 

нормаларының  мəнін  жəне  мемлекеттің  еңбек  қатынастарын 

құқықтық  реттеу  саласындағы  саясатының  басты  бағыттарын 

көрсететін,  қолданыстағы  заңнамада  бекітілген  негіздемелік 

бастамаларын (идеяларды) түсінуге болады. 

Еңбек  құқығының  қазіргі  кездегі  қағидалары  еңбекті 

ұйымдастыру  саласындағы  қоғамдық  қатынастардың  қалыптасқан 

жүйесінен  көрініс  береді.  Олар  объективтік  экономикалық 

заңдардың күшіне тығыз байланысты. 

Еңбек  құқығының  қағидалары  заңнамадан  көрініс  табады  жəне 

заңнамалық  тұрғыда  бекітілген,  себебі,  осы  қасиет  бұл 

қағидалардың  құқықтық  қағида  деп  аталуына  негіз  болады.  Еңбек 

құқығының  негізгі  қағидалары  ҚР  Конституциясында  жəне  осы 

құқық  саласының  маңызды  заң  шығарушы  актілерінде  бекітілген. 

Мысалы, ҚР «ҚР еңбек туралы» заңының 2-бабының 1-тармағында 

республика  қызметінің  негіздемелік  қағидалары,  ал 2-бөлімде   

еңбек бостандығы  қағидасы  бекітілген. 

Қолданыстағы  заңнамаға  талдау  жасайтын  болсақ,  еңбек 

құқығының қазіргі кездегі қағидаларына келесі белгілер тəн: 

·  олар  экономикалық  жəне  саяси  жағдайлармен  байланысты, 

себебі,  қағидалардың  өзі  мемлекеттік  саясаттың  негізінде 

анықталады; 




жүктеу 3,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   134




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау