файл деректерінің саны екілік деңгейге тең келмейді (бір сөз екінші блок
нөміріне шығындалған), ал біршама бағдарламалар көлемі екілік деңгейге
сәйкес деректер блогын оқиды.
Сурет.5. Файлді физикалық ұйымдастыру
а – үздіксіз орнықтыру; б – байланысқан блокатр тізімі;
в – байланысқан индекстер тізімі; г –блок нөмірлерінің тізімдемесі
MS-DOS
операционды
жүйесінің FAT файлдік
жүйесінде
қолданылатын танымал тәсіл – индекстердіңбайланысқан тізімін қолдану
болып табылады. Әрбір блокпен – индекс бөлшегі байланыс жасасады.
Индекстер дискінің жекелеген облысына орнығады ( MS-DOS-та бұл FAT
кестесі). Егер де блок файлға бөлістірілген болса, онда аталған блоктың
индексі файлдің келесі блогінің нөмірін сақтайды. Мұндай физикалық
ұйымдастырылуда алдыңғы тәсілдің бүкіл дерлік жағымды қасиеттері
сақталады, бірақ екі белгіленген кемшілік назардан жойылады: біріншіден,
файлдің еркін орнына қол жеткізу мақсатында индекстьер блогімен танысу,
шынжыр бойынша файл блоктарының қажетті санын есептеп, қажетті блок
нөміріп анықтау жетеілікті, екіншіден, файл деректері блокты түгелімен
қамтып алады, ал бұл дегеніміз екілік дәрежесіне сәйкес көлемді иемденеді
деген сөз.
Қорытынды бөлімде, файлдің физикалық орнығуын аталған файлмен
алынатын блок нөмірлерінің қарапайым сараптамасы арқылы қарастырамыз.
UNIX ОЖ файл көлеміне тәуелсіз мекен-жайдың фиксирленген ұзақтығын
қамтамасыз ететін аталған тәсілдің нұсқасын қолданылады. Файлдің мекен-
жайын сақтау үшін 13 тізбек бөлінеді. Егер файл көлемі аз не 10 блокқа тең
болса, онда аталған блоктардың нөмірлері мекен-жайдың он тізбегіне тікелей
52
орын алмастырады. Егер файл көлемі 10 блоктан кем болса, онда келесі 11
тізбек файлдің келесі блокатарының 128 нөмірлерінің мекен-жайларын
орнықтырады. Файл 10+128 блоктан көп болса, 128 нөмір блоктары
орныққан 12 тізбек қолданысқа енеді. Және де файл 0+128+128 көп боған
жағдайда 10+ 128 + 128(128 + 128(128(128 максимум көлемі бар файлмекен-
жайын белгілеуге мүмкіндік беретін 13 тізбек үштік жанама мекен-
жайландыру мақсатында қолданылады.
Файлға қол жеткізу құқықтары
Файлға қол жеткізу құқықтарын анықтау - әрбір тұтынушыға аталған
файлға қарасты жасалуы ықтимал әрекеттіліктерін анықтау деген сөз. Түрлі
файлдік жүйелерде қол жеткізу дифферинцирленген шараларының өзіндік
тізімдемесі анықтала алады. Аталған тізімдеме келесі шараларды ескереді:
• Файлды жою
• Файлды жасау
• Файлды ашу
• Файлды жабу
• Файлды оқу
• Файлға жазу
• Файлды толықтыру
• Файлда іздестіру
• Файл атрибуттарын қабылдау
• Атрибуттардың жаңа мағыналарын орнату
• Атын ауыстыру
• Файлды орындау
• Каталогты оқу
және файл мен каталогтарғақарасты өзге де шаралар.
Көп жағдайда қол жеткізу құқытары қол жеткізу құқықтарын
матрицасымен сипатталуы мүмкін. Мұндағы тізбектер – жүйенің барлық
файлдарына, ал жолдар – барлық тұтынушыларға сәйкес келеді, тізбектер
мен жолдардың қиылысу нүктелерінде рұқсат етілген шаралар белгіленеді
Сурет. 6. Қол жеткізу құқықтарының матрицасы
53
(сурет 5). Бірқатар жүйелерде тұтынушылар жекелеген санаттарға
жіктеле алады. Бір санатқа жатқызылатын барлық тұтынушылар үшін қол
жеткізудің бірығңай құқықтарыбелгіленеді.
Қол жеткізу құқықтарын анықтауға қарасты келесі екі негізгі қағида
ажыратылады:
• Сайлаушылық қол жеткізу, бұл ретте әрбір файл және әрбір тұтынушы
үшін иегер рұқсат етілетін шараларды анықтай алады.
• Мандатты көз қарас, бұл ретте жүйе тұтынушыға әрбір бөлісілген
ресурстарға қарасты белгілі бір құқықтарды бөледі.
Дискіні кэширлеу
Бірқатар
файлдік
жүйелерде
мекен-жайландыру
блоктармен
орындалатын сыртқы құрылғыларға қарастыр сұраныстар аралық
бағдарламалық қабат – жүйелік буферлендірумен қабылданып отырады.
Буферлендіру жүйесі – оперативті жадыда орныққан буферлік пулды, және
де аталған пулды басшылыққа алған бағдарламалар жүйесі ретінде
танылады. Әрбір буфер пулы бір блокқа тең келеді. Оқытылуға сұраныс
түскен жағдайда буферлендіру жүйесі өзінің буферлік пулын қайтара
қарастырып, қажетті блокты анықтап, оны сұраныс жасаған үрдіске
көшіреді. Енгізу-шығару шаралары құрылғы арасында физикалық байланыс
орнатылмаса да орындалған деп есептелінеді. Файлға қол жеткізуде уақыт
өнімділігі байқалады. Егер де қажетті блок буферлік пулда анықталмаса,
онда ол құрылғыдан оқылып, автоматты тұрғыда буферлендіру жүйесіне
көшіріледі. Бос буфердің болмағандығы аңғарылса, онда дискіден барынша
қажетсіз ақпарат шегеріледі. Осылайша, буферизация жүйесі кэш-жады
қағидаты бойынша орындалады.
Файлдік жүйенің жалпылама моделі
Кез-келген файлдік жүйенің қызмет етуін көп деңгейлі модельмен
байқауымызға болады, мұндағы (сурет 6), әрбір деңгей жоғарыда орныққан
деңгейге интерфейсті ұсынып, ал өзінің қызметін орындауда төменде
орныққан деңгейдің интерфейсін қолданылады.
Файлдік жүйенің жалпылама моделі
Символды деңгейдің міндеті – файлдің символды атауы бойынша оның
шынайы атын анықтау. Файл жалғыз символды атауға ие болатын файлдік
жүйелерде (мысалға MS-DOS), аталған деңгей болмайды, себебі файлға
тұтынушыменбелгіленген символды атау бір уақытта шынайы болып,
операционды жүйе қолданысына ене алады. Файл бірнеше символдық атауға
ие болатын өзге де файлдік жүйелерде аталған деңгейде файлдікң шынайы
атауын анықтау мақсатында каталогтар шынжыры қарастырылып өтеді.
Келесі базалық деңгейде файлдің шынайы атауы бойынша оның
сипаттамалары анықталады: қол жтекізу құқықтары, мекен-жай, көлемі және
тағы да басқалары. Файлді ашу барысында оның сипаттамалары дискіден
оперативті жадыға ауысады, осылайша файлға қол жеткізу уақыты барынша
қысқара түседі.
54
