общественно-политическая
и
социальная
значимость.
Обнаруженные
документальные
свидетельства
позволят
уточнить время и место смерти репрессированных в том или
ином лагере, расстрелянных граждан Акмолинской и Омской
областей и сообщить родственникам.
Несмотря на то, что опубликовано немало научных работ
по этой теме, история репрессий до сих пор является объектом
острых научных дискуссий. Оценки в ряде случаев меняются,
поскольку все новые и новые документы вводятся в научный
оборот. Сама тема — поистине многогранна, и вполне
естественно, что многие ее стороны и проблемы требуют
дальнейшего глубокого исследования, к тому же изучение этой
проблемы на региональном уровне только начинается.
Знакомство с монографиями, сборниками научных работ и
диссертациями, написанными в различных регионах страны,
показывает, что идет процесс осмысления и накопления
материала. К началу XXI в. определился круг тем, изучению
которых
уделялось
особое
внимание:
судьбы
репрессированных и депортированных народов, масштабы
политических
репрессий,
судьбы
жертв
политического
произвола. Рассматриваются отдельные стороны, изучаются
различные категории репрессированных: рабочие, крестьяне,
интеллигенция, духовенство, партийная элита и др.
Принципиальное отличие обозначенной выше темы
заключается в том, что есть возможность выявления новых
имен и фактов, показать историю политических репрессии на
региональном уровне. Акмоли́нская о́бласть расположена в
непосредственной близости к таким развитым регионам
России,
как
Урал,
Тюменская,
Томская,
Омская
и
Новосибирская области, с которыми имеются установленные
долговременные научно-культурные связи, нарабатываются
новые. Казахи составляют 4 % населения Омской области
(около 90 тысяч человек). В регионе созданы все условия для
сохранения казахской национальной культуры и самобытности.
Связывают Омск и Казахстан не только сегодняшние события,
но также история. С Омском связаны судьбы многих ярких
личностей казахского народа. Так, в Омском кадетском корпусе
учился великий ученый-просветитель Чокан Валиханов.
Получил блестящее образование и в одно время работал
лидер партии «Алаш», депутат Государственной думы
Российской империи Алихан Букейханов, классики казахской
литературы Сакен Сейфуллин, Магжан Жумабаев, Сабит
Муканов, Кошке Кеменгеров. В свое время в Омском
78
Полтавском училище обучался видный государственный и
общественный деятель Казахстана, уроженец омской земли
Смагул Садвокасов и многие другие. В региональном,
территориально-административном
плане
особенности
репрессивной политики сталинизма против Казахстана
обуславливаются
спецификой
ее
статуса
подчиненной
территории
и
характерными
особенностями
социально-
классовой и этнонациональной структуры.
Изучение следственных дел Комитета национальной
безопасности
РК,
Управления
Федеральной
Службы
Безопасности Российской Федерации по Республике Казахстан
за 1937-1938-е гг. дает возможность восстановить наиболее
полную картину репрессий, о сотнях граждан, безвинно
осужденных в те годы. Более того, безликие цифры
притупляют
истинное
значение
случившегося,
суть
чудовищного преступления против своего народа.
В
процессе
исследовательской,
поисковой,
публицистической деятельности, а также изучении Книг памяти
других регионов по уточнению жертв политических репрессий
будет
выявлена,
помимо
научной,
практической,
ее
общественно-политическая
и
социальная
значимость.
Обнаруженные
документальные
свидетельства
позволят
уточнить время и место смерти репрессированных в том или
ином лагере, расстрелянных граждан Акмолинской и Омской
областей и сообщить родственникам.
ИМПЕРИЯЛЫҚ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІШАРУА
БАСТЫҚТАРЫ: БІЛІМІ МЕН ӘЛЕУМЕТТІК ТЕГІ
Ғанибаева Жайдарман Ануарқызы - т.ғ.к., доцент
Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті, Ақтөбе қаласы
Sangar98@mail.ru
Қазақстанның XIX ғ. аяғы - ХХ ғ. басындағы әлеуметтік-
экономикалық дамуының көптеген мәселелері, XIX ғасырда
қазақ даласында енгізілген әкімшілік реформалар бүгінгі таңда
кешенді түрде зерттеле бастағанына қарамастан, XX ғасырдың
басында қазақ қоғамының әлеуметтік-экономикалық және
құқықтық өміріне өзгерістер әкелген, орыс үкіметінің соңғы
әкімшілік реформаларының бірі саналатын 1902 жылы «Шаруа
бастықтары туралы Уақытша Ереже» негізінде енгізілген
79
шаруа
бастықтары
институты
туралы
отандық
тарих
ғылымында арнайы қарастырылмады.
Империялық
басқару
жүйесін
жетілдіру,
отарлау
мақсатында жүргізілген бұл реформа отаршыл әкімшілік
шеңберін кеңейтіп, қазақ даласында Ресей империясының
мемлекеттік басқару аппаратының маңызды бөлігін құрады.
Патша өкіметі әкімшілік басқару билігін шаруа бастығының
қолына шоғырландыру арқылы болыс басқарушыларын, халық
соттарын, ауыл старшындарын шаруа бастығына тәуелді етті.
Сөйтіп, қазақ халқын саяси биліктен біржолата шеттетті және
қазақ халқы басқа да іргелес халықтар секілді Ресей
империясының отарлау саясатының құрбанына айналды.
Шаруа бастықтары институтын енгізу арқылы өзінің
отарлаушылық бағыттарын, қоныстандыру саясатын жүргізуге
негіз жасап алды.
Шаруа бастықтары институты қазақ даласында отарлау
саясатын жүзеге асыру үшін қажет болды. Патша үкіметі 1822
жылғы және 1824 жылдардағы реформалар арқылы қазақ
даласында
хандық
билікті
жойды,
1867-1868
жж.
реформалардың
нәтижесінде
уездердің
билігін
аға
сұлтандардан тартып алып, орыс шенеунігі уезд бастығының
қолына берді. Ал 1902 жылы шаруа бастықтары институтын
енгізу арқылы әкімшілік биліктің төменгі буыны болыс
басқарушыларын, ауыл старшындарын биліктен айырды. Осы
реформа арқылы патша үкіметі қазақ халқын Ресей мүддесі
тұрғысынан басқаруға қызмет ететін жүйені орнатуды көздеді.
1902 жылы 10 маусымдағы «Шаруа бастықтары туралы
Уақытша Ереженің» негізінде Ақмола, Семей, Орал, Торғай
облыстарының аумағында шаруа бастықтары институты
енгізіледі.
Шаруа бастықтары туралы Ережеде осы қызметке
тағайындау тәртібіне үлкен мән берілді. Маңыздысы сол, осы
қызметке үміткерлердің білімі, мүліктік және сословиялық
дәрежесі көрсетілген жоқ. Бәлкім, ең бастысы, олардың ұқыпты
және шын беріліп жұмыс істесе болғаны болар. 1902 жылы 16
қыркүйекте
Дала
генерал-губернаторы
шаруа
бастығы
қызметіне тағайындалған кандидаттардың тізімін ұсынады.
Омбы уезінде коллеждік ассесор Зеленецкий, шаруа істері
жөніндегі шенеунік Эртов, Петропавл уезінде капитан фон-
Штейн, шаруа істері жөніндегі шенеунік коллеждік кеңесші
Бабичев, Көкшетау уезінде-уезд бастығы қызметін атқарушы
полковник Тройцкий, шаруа істері жөнінде-сарай кеңесшісі
Корсаков, Атбасар уезінде - уезд бастығы Хвостов, шаруа
80
Достарыңызбен бөлісу: | 
