Мұсылман фракциясына хатшылыққа ұсынған.
Ғалым С. Аққұлұлы «Әлихан мен Мұстафаның масон
ложасы арқылы байланыстары болды ма?» деген мәселені де
анықтай кетеді. Мәселен, Әлихан Бөкейхан Парижде тұрып
жатқан Мұстафаға арнаған хатын жол жүріп бара жатқан әйгілі
әнші Әміре Қашаубаевтың ұлтарағының астына салып
жібергені және жауапты да осы жолмен алғаны, кейін бұл
оқиғаның Әмірені қайғылы өлімге соқтырғаны белгілі. Осы
жайға сүйенген ғалымның ойынша,Ә. Бөкейхан мен Мұстафа
Шоқай ортақ көзқараста болған. Әрі М. Шоқай Әлиханды
сыртқы әлеммен байланыстырған бірден-бір адам болуы
мүмкін деген пікір айтады. Мысалы, 1930 ж. 1 жартысында Ә.
Бөкейханов
француздың
«Фигаро»
газетімен
құпия
байланысып, газет бетінде оның мақалалары шығып тұрған. Ал
ХХ ғасырдың басында қайта көтерілген орыс масондарының
Санкт-Петербургтегі «Темірқазық» және Мәскеудегі «Қайта
өрлеу» ұйымдары француздық «Ұлы Шығыс» масондық
ложасының филиалы болыпты. Тағы бір жайт 1923 ж. В.
Лениннің тікелей нұсқауымен Ә. Бөкейханов Москвадағы КСРО
халықтарының орталық баспасына Қазақстаннан айдауылмен
әкелініп, «Темірқазық» атты журнал шығара бастаған.«Әдетте
қазақтар Поляр жұлдызын «Темірқазық» деп атайды.Бұл
кездейсоқ сәйәкестік пе?» деп сауал қояды.
Мұстафа Шоқайұлы өз заманында Түркістанда орнаған
кеңестік биліктің отаршыл сипатын қатесіз тани білген және
онымен ымырасыз күреске ғұмырын арнаған, сондай-ақ, бұл
күреске бұрын Түркістан халықтары тарихында болмаған жаңа
мазмұн
беріп,
оны
өзінің
қажырлы
еңбегімен
жаңа
интеллектуалдык көкжиекке көтерген ұлы қайраткер екендігін
дәлелдеген тұлға. Мәмбет Қойгелдиевтің пікірінше: [6] М.
Шоқай өнегесінің құндылығы – халқымыздың жүріп өткен
жолын, әсіресе ХХ ғасырдағы тағдырын жаңа тарихи контексте
қорытуға, сол арқылы бүгінгі жағдайымызды, ұлттық мүддемізді
тура және жаңа сапада түсінуге түрткі болуында. Ал жаңа
тарихи контекст дегендегі ғылыми және тарихи ұғым
«Түркістан» немесе «Түркі елі» идеясы. Өйткені М. Шоқай тек
қазақ жұртына ғана таңып, оның қызметін бүгінгі тәуелсіз
Қазақстанның тарихи муддесімен ғана байланыстыратын
болсақ, онда М. Шоқай феноменін, ол көтерген мәселені дәл
басып түсіндіре алмаушылыққа ұрынар едік.
М. Шоқай Қазақстан тәуелсіздігін Түркістанды көне
замандардан бері атамекен еткен басқа халықтардың
тәуелсіздігінен бөліп алып қараған емес. М. Шоқай үшін
343
Түркістан тұтастығы мен Түркістан еркіндігі егіз ұғымдар-деп ой
түйіндейді. Сөзімді қортындылай келе, Отанынан жырақта
жүріп өзінің елі, туған жері сол жердегі халықтың бостандығы,
теңдігі, егемендігі туралы бүкіл дүние жүзіне жар салған
Мұстафа Шоқайдың еңбектерін, мұраларын жинау, оларды
зерделеп, оның қоғамдық-саяси қызметін кейінгі ұрпаққа жеткізу
және Мұстафа Шоқайдың еңбектерін Қазақстан тарихының
тарихнамасына қосу қазіргі кезеңдегі өзекті мәселенің бірі
екендігін айтуымыз керек деп ойлаймын.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. - Алматы, 1999. - 144-бет.
Қоңыратбаев О. Тұрар Рысқұлов: қоғамдық-саяси және
мемлекеттік қызметі. Түркістан кезеңі. - Алматы, 1994 . - 96-бет.
Шоқай М. Таңдамалы. 2-том. - Алматы, 1999. - 37-бет.
Нұрпейісов
К.
Мұстафа
Шоқай
Қазақстан
мен
Түркістанның 1917-1927 жылдардағы қоғамдық-саяси өмірі
туралы // Қазақ тарихы, 1997. № 2.
Ғали Т. М.Шоқайға қатысты тың дерек пен жаңа
фотосурет табылды. // Қазақ тарихы, 2010 ж. № 1
Қойгелдиев М. «Түркістанның ұлы перзенті // Қазақ
тарихы, 1997. № 2.
ТРУДОВОЕ ВОСПИТАНИЕ ЛИЧНОСТИ ШКОЛЬНИКА
В ФИЛОСОФСКОМ НАСЛЕДИИ КАЗАХСТАНСКИХ УЧЕНЫХ
МЫСЛИТЕЛЕЙ
Дуйсембекова Ш.Д.
Семипалатинский государственный университет им. Шакарима,
г. Семей
sholpan.d@mail.ru
Вопросы трудового воспитания и обучения являются
составной частью, философского наследия казахстанских
ученых мыслителей. Абу Наср аль – Фараби [1], – мыслитель
Востока, ученый – энциклопедист, выходец из тюркского
племени, является вторым учителем после Аристотеля. По его
мнению, центр мироздания – человек, он может обрести
совершенство, если умственно хорошо развит. «Человеку, -
344
пишет аль-Фараби, - свойственно по своей природе находиться
в связи с другим человеком или другими людьми в том, к чему
он должен стремиться… Поэтому каждый человек для
достижения доступного ему совершенства нуждается в
окружении других людей и в объединении с ними. Точно так же
этому существу от природы свойственно искать прибежище и
жить в окружении других представителей его вида. Поэтому-то
он и называется человеческим или гражданским животным».
Такое понимание природы и сущности человека ставит
разрешение
проблемы человека, целенаправленной на
достижение его совершенства и составляющей предмет
социальной утопии аль-Фараби, на путь обращения к земной
жизни, в сферу непосредственной жизни людей.
Поскольку человек, как отмечает аль-Фараби, по своей
природе нуждается в других людях, постольку обозначенное
решение проблемы выступает как необходимое, но еще
недостаточное условие для окончательного ответа на вопрос,
что такое человек. Человек, по логике аль-Фараби, должен
быть понят как компонент мироздания. Как органическое
свойство
единого
космоса.
Момент
существенный
и
немаловажный для понимания его взглядов, составляющий
другой срез проблемы человека.
Человека делают счастливым его духовные навыки и
хорошие
качества
характера.
Философское
сознание
изначально обращено к проблеме бытия, в том числе и
человеческого, общественного, направлено на мир как единое
целое, на его сущность. Большое место в становлении
человека аль-Фараби отводит навыкам и привычкам, которые
формируются при помощи направляющих слов и действии
наставника. Достижение же цели в знании невозможно без
познания природы, ибо оно ближе к нашему пониманию. По его
словам, обучение осуществляется путем устной речи,
передачи знаний, научения, а воспитание путем практических
навыков и опыта работы. Знание доставляет человеку счастье
и радость, познавая мир, он обнаруживает его красоту и
совершенство
Усвоение
знаний,
навыков,
владение
различными ремеслами, формирование лучших моральных
качеств достигаются кропотливым трудом, огромным усилием
воли через обучение, воспитание и самовоспитание. В
«указании
пути
к
счастью»
он
говорит о здоровье,
совершенстве тела человека – это здоровье: если есть
здоровье, то его следует сохранять, а если его нет, то следует
приобрести. Этим самым он хочет сказать, что для получения
345
Достарыңызбен бөлісу: | 
