А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова



жүктеу 1,39 Mb.
Pdf просмотр
бет15/72
Дата15.09.2023
өлшемі1,39 Mb.
#43403
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   72
УП Экология 1 болим каз

шектеуші
немесе 
лимиттеуші
деп атайды. Олардың 
әсерін шектеуші факторлардың заңы деп белгілейді. 
Шектеуші факторлар заңдылығы
: нақты жағдайларында нашар 
белгілері бар орта факторы, берілген шарттарда, басқа факторлардың 
оңтайлы үйлесімділігіне қарамастан, түрдің, популяцияның тіршілік ету 
қабілетін шектейді. 
Берілген заңды 
Либихтың минимум заңы
дейді, бұл атау осы заңды 
1840 жылы құрған, агрохимияның негізін салған Ю.Либихтың құрметіне 
аталған. 
Шектеуші факторларға тек минималды емес, сонымен қатар 
фактордың максималды мағынасы: жоғары сілтілік, топырақта кальций 
мен натрийдің мөлшерден тыс құрамы, жоғары температура және т.б. 
болуы мүмкін. 
Бұл бақылау 
Шелфордтың толеранттылық заңының
негізінде 
жатыр (1913ж.): шектеуші ретінде экологиялық әсердің минимумымен 
қоса максимумы болуы мүмкін, олардың арасындағы диапазон 


19 
организмнің берілген факторға деген шыдамдылығының көлемін 
анықтайды. 
Факторлардың 
минималды 
және 
максималды 
түсініктерінің 
арасындағы диапазонды 
толеранттылық диапазоны
деп атайды. 
Нәтижесінде толеранттылық заңы қосымша принциптер қатарымен 
толықтырылған болатын: 
1.
Организмдердің бір факторға қатысты толеранттылықтың кең 
диапазоны мен басқа факторларға қатысты тар диапазоны болады; 
2.
Толеранттылығы кең диапазонды организмдер, әдетте, барлық 
факторларға кеңінен таралған болады; 
3.
Оңтайлылылық болмаған жағдайда экологиялық фактордың 
бір түрі үшін басқа экологиялық факторларға деген толеранттылығы 
тарылуы мүмкін; 
4.
Көбею кезеңі әдетте критикалық болуы мүмкін; бұл кезеңде 
көптеген факторлар шектеушіге айналады. 
Бірінші принципте белгіленгендей, организмдердің бір факторға 
қатысты толеранттылықтың кең диапазоны және басқаға қатысты тар 
диапазоны болуы мүмкін. Стено- қосымшасы бар терминдер «тар», ал 
эври- қосымшасы барлар – «кең» дегенді білдіреді: 


жүктеу 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   72




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау