А. Т. Оралова, Н. К. Цой, Ю. Д. Обухов, А. М. Суимбаева, А. Ж. Ауелбекова



жүктеу 1,39 Mb.
Pdf просмотр
бет17/72
Дата15.09.2023
өлшемі1,39 Mb.
#43403
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   72
УП Экология 1 болим каз

Атмосфералық газдар
. Көмірқышқыл газы (көлемі бойынша 
0,03%) мен оттегінің (көлемі бойынша 21%) концентрациясы қазіргі уақыт 
атмосферасында организм үшін шектеуші болып табылады. Көмірқышқыл 
газының ұлғаюы, оттегінің жетіспеушілігі сияқты, тірі организмдер үшін 
өлімге әкеп соқтырады. 


22 
8.
Су
. Экологиялық көзқарастан ол шектеуші фактор. 
Шөгінділігі, ылғалдылығы, сыртқы сулардың қолжетімді запасы осы 
фактордың негізгі көрсеткіштеріне жатқызылады. Жауын-шашындарды 
жыл мезгілдеріне бөліп қарастыру – организмдер үшін өте маңызды 
шектеуші фактор. Олардың жыл бойы біркелкі түсуі немесе осы көлемде 
бір мезгілде түсуінің үлкен маңызы бар. Ылғал деп ауада болатын су 
буының көлемін айтады. Табиғатта ылғалдылықтың тәуліктік режимі 
(түнде жоғарылап, таң ертеңінен төмендейді) мен тік және көлденең 
бағытта оның көлсеткішінің ауытқуы болады. Бұл құбылыс, жарық пен 
температурамен қатар, организмдердің белсенділігін реттеуде және 
олардың таралуында үлкен рөл атқарады. Жер бетіндегі сулардың 
қолжетімді қоры ең алдымен атмосфералық жауын-шашынның көлемінен 
тәуелді. Алайда, бұл запастар жерасты көздерінен де толуы мүмкін. Кейде 
жаңбыр суы борпылдақ топыраққа жылдам сіңіп кетуінің әсерінен 
организм үшін қолжетімсіз болып қалады. Запастардың азаюы мен су 
көздерінің ластануы алдағы уақытта шектеуші факторлар болып қалуы 
мүмкін. 
Әр шектеуші факторларды жекелеп қарастыру олардың тәуелсіздігі 
немесе қолжетімсіздігі деген ой тудырмауы керек. Экологиялық шектеуші 
факторлар бір-бірімен өзара байланысады. Мысалы, егер ылғалдылық 
шарты критикалыққа жақын болса, яғни егер ылғалдылық не көп, не аз 
болған жағдайда, температура организмге айқын шектеуші әсер көрсетуі 
мүмкін. 
 
 

жүктеу 1,39 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   72




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау