А. Х. Тажибаева Қостанай: А. Байтұрсынов атындағы ҚМУ, 2016. 87 б

 

21 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әлеуметтік әріптестіктің  

қағидалары: 

 

1) тараптар өкілдерінің өкілеттілігі; 

 

2) тараптардың тең құқықтылығы; 

 

3) талқыланатын мәселелерді таңдау еркіндігі; 

 

4) міндеттемелер қабылдау еріктілігі; 

 

5) тараптар мүдделерін құрметтеу; 

 

6) ұжымдық шарттарды, келісімдерді орындау 

міндеттілігі; 

 

7) келісім бойынша қабылданған міндеттемелерді өз 

кінәсі бойынша орындамағаны үшін тараптардың, 

олардың өкілдерінің жауаптылығы; 

 

8) әлеуметтік әріптестікті нығайту мен дамытуға 

мемлекеттің жәрдемдесуі; 

 

9) қабылданатын шешімдердің жариялылығы. 

 

 

22 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұжымдық шарт 

Ұжымдық шарт -  ұйымдағы әлеуметтік-еңбек қатынастарын 

реттейтін, жұмыскерлердің өкілдері арқылы жұмыскерлер мен 

жұмыс беруші арасында жасалатын жазбаша келісім 

нысанындағы құқықтық акт (ҚР ЕК 1 б). 

 

Ұжымдық шарттың тараптардың бірі 

— жұмыс беруші. Жұмыс берушінің 

өкілі оның атынан ұжымдық шарт 

жасасу үшін келіссөз жүргізуге және 

басқа мәселелерді шешуге құқылы. 

 

Ұжымдық шарттың екінші тарапы — 

кәсіпорынның немесе ұйымның 

жұмыскерлері болып саналады.  

 

Ұжымдық шарт жағдайларының орындалуын қамтамасыз етудің 

маңызды құралы, ол — тараптардың алған міндеттемелерді 

бүзғандығы үшін жауапкершілігін белгілеу. Мұндай жауаптылық 

тараптардың өкілдері келіссөздерге, ұжымдық шартты дайындауға, 

жасасуға, оған өзгерту мен толықтыру енгізуге қатысудан бұлтартса, 

келіссөздер жүргізу мерзімін бұзса немесе тиісті комиссиялрдың 

жұмысын қамтамасыз етпесе туындайды. Мүндай жағдайда заңнамада 

белгіленген мөлшердегі айыппұл түріндегі әкімшілік жауаптылық 

көзделген. 

 

23 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұжымдық шартқа мынадай  

ережелер енгізілуі тиіс: 

1) еңбекке ақы төлеуді нормалау, 

оның нысандары, жүйелері, 

қызметкерлерге, оның ішінде ауыр 

жұмыстарда, зиянды (ерекше 

зиянды) және (немесе) қауіпті 

еңбек жағдайлары бар жұмыстарда 

істейтін қызметкерлерге тарифтік 

ставкалар мен жалақылар, 

үстемақылар мен қосымша ақылар 

мөлшері туралы; 

2) еңбекке ақы төлеуді индекстеу 

туралы, жәрдемақылар мен 

өтемақы төлемдерін төлеу 

туралы, оның ішінде жазатайым 

оқиғалар кезіндегі қосымша 

өтемақылар туралы; 

3) тиісті мамандықтың, 

ұйымдағы лауазымның ең 

жоғары және ең төменгі 

жалақысы мөлшерлерінің 

арасындағы жол берілетін 

арақатынас туралы; 

4) разрядаралық коэффициенттерді белгілеу туралы; 

5) жұмыс уақыты мен тынығу 

уақытының ұзақтығы, еңбек 

демалыстары туралы; 

6) салауатты және қауіпсіз еңбек 

пен тұрмыс жағдайларын жасау 

туралы, еңбек қауіпсіздігі және 

еңбекті қорғау жөніндегі 

шараларды қаржыландыру көлемі 

туралы, денсаулық сақтауды 

жақсарту туралы, қызметкерлерді 

және олардың отбасы мүшелерін 

медициналық сақтандыру 

кепілдіктері туралы, қоршаған 

ортаны қорғау туралы;  

 

7) тиісті саланың разрядаралық 

коэффициенттерін белгілеу 

туралы. 

 

 

24 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұжымдық шарттың мазмұнында: 

1) еңбекті ұйымдастыруды жақсарту және өндіріс 

тиімділігін арттыру туралы; 

2) еңбек тәртіптемесі мен еңбек тәртібін реттеу 

туралы; 

3) босатылатын қызметкерлердің жұмыспен 

қамтылуын, оларды даярлауды, біліктілігін 

арттыруды, қайта даярлауды және жұмысқа 

орналастыруды қамтамасыз ету туралы; 

4) жұмысты оқумен қоса атқаратын қызметкерлерге 

берілетін кепілдіктер мен жеңілдіктер туралы; 

5) қызметкерлердің тұрғын үй және тұрмыстық 

жағдайларын жақсарту туралы; 

6) қызметкерлерді сауықтыру, санаторий-курорттық 

емдеу және олардың тынығуы туралы; 

7) кәсіподақ мүшелері болып табылатын 

қызметкерлермен еңбек шартын бұзған кезде 

ұйымның кәсіподақ органының дәлелді пікірін 

ескерудің тәртібі туралы; 

8) кәсіподақ органына сайланған қызметкерлерге 

берілетін кепілдіктер туралы; 

9) қызметкерлердің өкілдері қызметін жүзеге 

асыруға арналған талаптар туралы; 

10) кәсіподақ қызметі үшін жағдай жасау туралы; 

11) қызметкерлерді сақтандыру туралы; 

12) ұжымдық шарттың орындалуын бақылау және 

оған өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі 

туралы; 

13) еңбек шарттарын ереуілді желеу етіп жұмыс 

берушінің бастамасы бойынша бұзуды болдырмау 

туралы; 

14) қызметкерлер мен жұмыс берушілердің өздері 

келтірген залал үшін жауаптылығы туралы; 

15) тараптардың ұжымдық шартты орындауға 

жауаптылығы туралы қызметкерлер мен жұмыс 

берушілердің өзара міндеттемелері енгізілуі мүмкін.