5В071200 «Машина жасау» 5В072400 «Технологиялық машиналар және жабдықтар»

1. НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕР

2. ҚИҒАШ ИІЛУ

3. ЦЕНТРДЕН ТЫС СОЗЫЛУ (СЫҒЫЛУ

4. ИІЛІП МЕН БҰРАЛУ ҚАТАР ӘСЕР ЕТКЕН КЕЗДЕГІ БІЛІКТІҢ БЕРІКТІГІН ЕЕПТЕУ.

НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕР

Жоғарыда созылу (сығылу), бұралу, жазық иілу сызықты қарапайым деформациялармен таныстық. Қарапайым деформацияланған стерженьнің кез келген қимасында пайда болатын ішкі фактордың саны бірге тең (мысалы, созылғанда тек бойлық күш, бұралғанда тек бұраушы момент пайда болады), Иілген арқалықтың көлденең қималарында ию моментімен қатар көлденең күш пайда болғанмен, көлденең күш ескерілмейді. Өйткені, оның арқалық беріктігіне әсері ию моментінің әсеріне қарағанда жоқтың қасы.

Инженерлік практикада қарапайым деформацияланган конструкция элементтерінен гөрі күрделі деформацияланған (күрделі қарсыласатын) элементтер жиі кездеседі. Күрделі деформацияланған элементтердің қималарында бір емес бірнеше ішкі факторлар пайда болады. Ішкі факторлардың түрлеріне байланысты күрделі деформациялар келесі түрлерге ажыратылады.

1. Қиғаш иілу. Қиғаш иілген элементтің көлденең қималарында Q_y, M_x, Q_x, M_y ішкі факторлары пайда болады.

2. Центрден тыс созылу (сығылу). Центрден тыс созылған (сығылған) элементтердің көлденең қималарында М_ч, М_н ию моменттерімен қатар М бойлық күш пайда болады. Жеке жағдайларда ию моменттерінің бірі нөлге тең болуы мүмкін.

3. Иіліп бұралу. Иіліп бұралған машина бөлшектерінің қималарында Q_x, Q_y көлденең күштері мен М_x, М_y ию, М_z бұраушы моменттері пайда болады.

Жалпы жағдайда стерженьдердің көлденең қималарында кез келген ішкі факторлар пайда болуы мүмкін.

Аталған N_x, Q_x, Q_y — ішкі күштерінің индекстері, олардың қандай оське параллель екенін, М_x, М_y, М_z моменттерінің индекстері олардың қандай оське қарағандағы моменттер екенін көрсетеді (мысалы, Q_y — Ү осіне параллель, М_x — X осіне қарағандағы ию моменті).

Күрделі деформадияланған конструкция элементтерін беріктікке есептеу тәртібі қарапайым деформацияланған элементтерді есептеу тәртібімен бірдей. Алдымен ішкі факторлардың эпюрлері тұрғызылып, қауіпті қима, одан кейін қауіпті кимадағы кернеулердің эпюрлері тұрғызылып, қауіпті нүкте анықталады.

Берілген беріктік теориясы бойынша қауіпті нүкте үшін беріктік шарты құрылып, элементтің беріктігі толық тексеріледі.

Кейде ішкі факторлардың эпюрлері бойынша бірнеше қималардың қауіптілігі жобалас болуы мүмкін. Мұндай жағдайларда конструкция элементінің беріктігі, қауіптілігі жобалас

Күрделі деформацияланған элемент беріктікке есептелгенде N_x, Q_x, Q_y ішкі күштері, көп жағдайларда ескерілмей, ішкі моменттер ғана ескеріледі. Беріктік теориясы деформацияланған материалдың күйіне, касиетіне байланысты қабылданады.

Морт материалдардың беріктігі бірінші немесе екінші, ал пластикалық материалдардың беріктігі үшінші немесе төртінші теория бойынша тексеріледі.
ҚИҒАШ ИІЛУ

Басты жазықтықтардан басқа, бойлық ось арқылы өтетін, кез келген жазықтықтарда жатқан сыртқы күштердің әсерінен конструкция элементі қиғаш иіледі. Қиғаш иілген арқалықты беріктікке есептеу тәртібі келесі мысалда көрсетілген. Бір ұшы қатаң бекітілген арқалықтың екінші ұшына Р күші әсер етсін. Күштің әсер ету сызығы X осімен α бұрышын жасап өтетіндіктен арқалық қиғаш иіледі (Х.1, а-сурет). Сыртқы күшті басты осьтерге проекциялап құраушыларын табайық

Құраушы Р_x, Р_y күштерінің әсерінен берілген арқалық өзара перпендикуляр басты жазықтықтарда жазық иіліп, көлденең қималарында ию моменттері пайда болады

мұндағы М = Рz.