а)ДнҚ-протеинкиназа –иондаушы сәулелермен сәулеленгеннен кейін пайда болған ДНҚ –ның қосарланған үзілістерін ,сезеді.Осыдын кейін ДНҚ-ПК р53 ақуызын фосфарлап активтендіреді және Mdm2 ақуызын фосфорлап оның р53-ке деген құштарлығын төмендетеді.
б)Протеинкиназа –АТМ:
-р53 ақуызының белгілі бір локусын фосфорлап ,оны активтендіреді;
-р53 пен оның активаторы 14-3-3в ақуызының байланысуына мүмкіндік туғызады;
-тирозинкиназа –С-АВІ –ақуызын фосфорлау арқылы активтендіреді,ал ол өз кезегінде р53 ақуызының тағы бір локусын фосфорлап ,осы ақуыздың белсенділігін жоғарлатады;
с) Үшінші протеинкиназа-казеинкиназа –ультракүлгін сәулелері арқылы пайда болған ДНҚ-бұзылыстарына жауап ретінде р53 ақуызын фосфорлап активтендіреді. Осы аталған протеинкиназалардан басқа тағыда бірнеше факторлар ДНҚ-бұзылыстарын танып олардың репеарациялануына қатынасады немесе р53 ақуызын активтендіріп апоптоздың іске қосылуына ат салысады.
Сонымен апаптоздың көптеген түрлерінде жасушада р53 ақуызының мөлшері көбейеді, белсенділігі артады. Бұлар қандай нәтижеге алып келуі мүмкін?
1.р53 ақуызы апаптоз туралы сигналды қабылдайтын бірнеше {киллерлік} рецепторлар гендерін стимулдайды.Олардың арасында Fas ақуызы және KILLER\DRS бар.
2.Жасуша циклін тоқтату.ДНҚ-протеинкиназалар р53-ті фосфорлап,оны баяулататын Mdm2 нәруызынан босатады.р53 нәруызы жасушалық циклді кез келген кезеңде тоқтататын р21 нәруызының генін белсендіреді.Егер хромососмалар айтарлықтай зақымданған болса онда р53 нәруызы апаптозды іске қосады.р53 нәруызы р21 нәруызының генін ынталандырады,бұл нәруыз жасушалық әр кезеңінде циклин Cdk –кешенін басады,яғни ингибиторлық әсер етеді.
3. Апоптоздың митохондриялық тармақтарын активтендіру.
р53 факторы:
-митохондрия мембраналарындағы арналарды жабатын ақуыздар гендеріне (всl-2,вcl-х)ингибиторлық әсер етеді;
-және арналарды ашатын ақуыздар гендерін (вах)активтендіреді.
Осы арналар арқылы каспаздық кешенді (каскадты)стимулдайтын протеаза АІҒ және цитихром С митохондриядан цитоплазмаға шығады.
Достарыңызбен бөлісу: |