29
15-сурет. Маңызды жобалар бойынша үлес көрсетілген салалар мен қарыз алушылар
бойынша ҚДБ кредиттік портфелінің құрылымы.
Дереккөз: «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ-ның
қаржылық есептілігі (2016 жылғы алты айы); ҚДБ
деректері
2) қарызға алу құны: 2016 жылғы мамырда айында «Бәйтерек» ҰБХ»
АҚ-ның ЕҰ, ҚДБ, 32,3 млн. АҚШ доллары мөлшерінде Sumitomo Mitsui
Banking Corporation сыртқы қарызын тартты. Тарту сәтінде аталған қарыз
бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 3,66 % құрады (жылдық
6mLibor+2,75 %). 2016 жылғы желтоқсанда ҚДБ 170 млн. АҚШ доллары
мөлшерінде Қытайдың Мемлекеттік Даму Банкінен сыртқы қарызды тартты.
Тарту сәтінде аталған қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме жылдық 3,99 %
құрады (жылдық 6mLibor+2,7 %).
Мемлекеттік қаржы институттары іс жүзінде тартқан қарыз қаражатын
(өтеу мерзімдері ұқсас) кредиттік рейтингтің (BB+ бастап BBB- дейін) 2015 –
2016 жылғы кезеңдегі салыстырылатын диапазонымен салыстырмалы
талдаудың негізінде (төмендегі 16-суретті қараңыз) ҚДБ пайыздық
мөлшерлемелері
салыстырмалы
даму
банктерінің
пайыздық
мөлшерлемелерімен бір деңгейде екендігі анықталды;
Кредиттік портфель
Химия және
мұнай химиясы
АМДЗ
ПМДЗ
Ақтөбе рельстік-арқалық
зауыты 3%
30
16-сурет. 2015 – 2016 жылдардағы кезең үшін ВВ+ бастап ВВВ– дейінгі кредиттік
рейтингімен қаржы институттарымен сыртқы қарыз қаражатын тарту шарттары.
Дереккөз: «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ-ның
қаржылық есептілігі (2015); Bloomberg
3) мәмілелерді іздеуге және құрылымдауға «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ-ның
реактивті тәсілі: ағымдағы операциялық үлгіде «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ
кәсіпкерлермен тікелей өзара іс-қимылдың шектелген көлеміне ие, себебі
тікелей қолдау ЕҰ деңгейінде іске асырылады. Бұл ретте, «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ
жылына 3-5 мәмілелермен шектелетін ірі бизнес сегментіндегі жобаларды
кешенді қолдау шеңберінде экономиканың басым секторларындағы қандай да
бағыттарды қолдауға белсенді бастамашылық ететін болады;
4) кросс-функционалдылық (кешенді қолдау): жобаларды талдау және
«Бәйтерек» ҰБХ» АҚ мен ЕҰ негізгі басшыларымен сұхбат барысында
анықталғандай, үш жылда кешенді қолдау шеңберінде 2 жоба ғана іске
асырылған. Мұндай жағымды мысалдар «Аллюр Кәсіпорындар Тобы» АҚ және
«ОАОЭК» АҚ-мен жобалар болып табылады. Бұл ретте, «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ
деңгейінде үйлестіру мен тарту болған кезде кешенді қолдау тәжірибесін
кеңейтудің елеулі әлеуетінің болуы байқалады.
Бұл ретте, ИИДМБ сәйкес, қолдау үшін жобаларды іріктеу еңбек
өнімділігін ұлғайту, өткізу нарықтарын кеңейту, сондай-ақ жобаларды іске
асыру кезінде тауарларды, жұмыстар мен функцияларды сатып алудағы
жергілікті қамтуды ұлғайтуды ескере отырып іске асырылатын болады;
5) кредиттік портфельдің сапасы – жұмыс істемейтін қарыздардың
үлесі (өтеу кестесінің іркілісі 90 күннен артық): 2013 жылдан 2016 жылға
дейінгі кезеңдерде «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ кредиттік портфеліндегі жұмыс
істемейтін қарыздардың үлесін 3 еседен артық төмендетті (~22 % -дан 7 %-ға
дейін). Алайда, жұмыс істемейтін қарыздардың ағымдағы деңгейі
салыстырмалы даму институттарының орташа деңгейінен әлі де 3 есе асады
(төмендегі 17-суретті қараңыз). «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ-мен жұмыс істемейтін
31
қарыздардың
деңгейін
төмендету
жөніндегі
одан
арғы
шаралар
қарастырылатын болады, бұл кредиттік портфелінің сапасын жақсартуға және
кейінгі инвестициялауға қаражатты босатуға мүмкіндік береді.
17-сурет. Қаржылық даму институттарының портфеліндегі жұмыс істемейтін қарыздардың
үлесін салыстырмалы талдау (ПП келістіруге жатады).
Дереккөз: даму институттарының жылдық есептемелері (2012
–
2015), «Бәйтерек» ҰБХ»
АҚ қаржылық есебі (2016)
Бұл ретте, 2015 жылдың қорытындысы бойынша «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ-
ның жұмыс істемейтін кредиттерінің жалпы көрсеткішіндегі ҚИҚ үлесі (181,4
млрд. теңге) 93,6 % немесе 169,8 млрд. теңгені құрады. Осылайша, аталған
көрсеткіш ҚИҚ ескермегенде 0,6 % құрады;
6) проблемалық активтер/жобалар: 2013 – 2015 жылдарда «Бәйтерек»
ҰБХ» АҚ проблемалық активтермен/жобалармен жұмыс істеу үшін
проблемалық активтердің/жобалардың едәуір үлесін ҚДБ-нен ҚИҚ-на
шығарды. ҚИҚ берілген жобалардың бастапқы құны шамамен 326 млрд.
теңгені
22
құрады, ал әділ құн 2015 жылдың 31 желтоқсандағы жағдай бойынша
32 млрд. теңгені құрады (бастапқы құннан 90 %-ға төмен).
22 2015 жылдың соңына ҚИҚ есептік деректері бойынша, ҚИҚ ҚДБ пайдасына төлеуі керек берілген активтер цессия
шарттарына сәйкес 320 млрд. теңгені құрайды.
32
Осыған байланысты, «Бәйтерек» ҰБХ» АҚ екі маңызды мәселе бойынша
шешімдер әзірленетін болады:
1) Жұмыс істемейтін қарыздардан шығынның ықтималдылығын азайту
үшін мәмілемердегі тәуекелдерді басқару амалдарын (оның ішінде, қарыз
алушының кредиттік тәуекелдерін бағалау үлгісі, инвестициялық жобаларды
талдау сапасы, қарыз алушыға валюталық тәуекелдерді беру тәжірибесі,
кепілдерді бағалау және басқару тәжірибесі және т.б.) қалайша жақсартқан
жөн?
2) Қарыз алушының дефолтынан кейін жұмыс істемейтін қарыздардан
шығындарды азайту үшін проблемалық активтермен/жобалармен жұмыс
үлгісін қалайша өзгерткен жөн?
4.2 2-стратегиялық қызмет бағыты. Шағын және орта бизнес
сегментінде кәсіпкерлікті қолдау
Шағын және орта бизнес сегментінде кәсіпкерлікті қолдау жөніндегі
«Бәйтерек» ҰБХ» АҚ-ның қызметі қаржылық та (гранттар, венчурлық
қаржыландыру, сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау, банктердің кредиттерін
ішінара кепілдендіру, ЕДБ-де қаражатты шарттасқан орналастыру, жеңілдікті
кредиттеу, экспорттық және экспорт алды қаржыландыру, үлескерлік
қаржыландыру), қаржылық емес те (жобаларды консультативтік сүйемелдеу)
құралдар шеңберінде қолдау көрсететін Даму ЕҰ, ТДҰА, ҚазақЭкспорт, ҚДБ,
ҚКМ, KPPF іске асырылады.
Соңғы бес жылда Қазақстанда шағын және орта бизнесті дамытудың оң
серпіні байқалады. ШОБ-тың ЖІӨ құрылымындағы үлесінің көрсеткіші
2011 жылы 17,3 %-дан 2015 жылы 24,9 %-ға дейін өсті. Белсенді қолданыстағы
субъектілердің саны бес жылда 1,5 есе ұлғайды және 2016 жылы 1,2 млн.
субъектілерді құрады. ШОБ секторындағы жұмысбасты халықтың көрсеткіші
ұлғайды және 2016 жылғы қазанда 3,1 млн. адамды құрады (төмендегі 18-
суретті қараңыз). Мәселен, 2016 жылдың қорытындысы бойынша Doing
Business рейтингісі көрсеткендей, «кәсіпорындарды құру» (+9), «құрылысқа
рұқсаттар алу» (+56), «электрмен жабдықтау жүйесіне қосылу» (+27) және т.б.
сияқты позициялар бойынша жақсарту есебінен Қазақстан 16 орынға көтеріліп,
190 елдің арасынан 35 орынды алды. Сондай-ақ «кредит алу» (-5) және салық
салу (-3) көрсеткіштері бойынша төмендеу байқалады.
Достарыңызбен бөлісу: | 
