Осылайша, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігіне
бағынысты мекемелерде орналасқан тұлғалардың жалпы жағдайы назар
аударуды және ең бастысы, тұрғын үйжайларды сәйкес келтіру үшін, сондай-ақ
елдің стандарттарына және халықаралық стандарттарға сәйкес келетін жаңа
мекемелерді салу үшін айтарлықтай бюджет қаражатын тартуды қажет
ететіндей бағаланады.
5.3 Қорытынды мен ұсынымдар
Қарастырылып жатқан кезеңде денсаулық сақтау мекемелерінде болған
ҰАТ қатысушыларының қорытындысы мен ұсынымдары Қазақстан
Республикасының әрекеттегі заңнамасының нормалары мен халықаралық
стандарттарға негізделеді.
ҰАТ қатысушыларының көптеген ұсынымдарында тұрғын үйжайлардың,
санитарлық-гигиеналық жағдайлардың, медициналық қызметтің, тамақтану
жағдайларының, спортпен айналысу мен сыртқы дүниемен байланыс (БАҚқа
қолжетімділік, кездесулер, телефон арқылы сөйлесулер) үшін жағдайлардың
лайықсыздығынжою бойынша облыс деңгейіндегі әкімшілікке, мекемелердің
әкімшілігіне және ведомстволардың басшылығына нақты ұсыныстарды
ұсынған еді.
Облыстар бойынша осындай ұсыныстарды (ұсынымдарды) жинақтауды
Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігінің, заңмен көзделген
прокурорлық жауап қайтару шараларын қабылдау үшін ҚР Бас
прокуратурасының қызметкерлері бақылауға алу қажет.
Біріншіден, өз қызметінде толық көлемде жүзеге асыру үшін қызметте
қолдану дағдыларын және ведомстволық нормативтік құқықтық құқықтар,
сондай-ақ ҰАТ туралы заңнаманың нормалары, медициналық сипаттағы
мәжбүрлеу шаралары жағдайларының халықаралық және ұлттық стандарттар,
сондай-ақ қылмыстық заңдардың нормалары және азаптауды алдын алу мен
адамның ар-қасиетіне қол сұқпаудың конституциялық қағидасына қатысты
басқа мәселелер туралы білімдерін оқып үйрену бойынша бірқатар іс-
шараларды өткізу қажет.
Одан басқа, медициналық мекемелердің қызметкерлері мекемелерде
орналасқан науқастар тап бола алатын азаптаулардың нақты жағдайлары мен
қатыгез немесе адамның ар-қасиетін қорлайтын іс-әрекеттердің басқа да
жағдайларын айқындау және оларға жауап беруге дайын болуы тиіс.
Екіншіден, қарастырылып жатқан кезеңде мекемелерге ҰАТ
қатысушыларының кіргізілмеуі фактілерін ескере отырып, орталық
органдардың да, ведомсвоға қарасты, аумақтық, жергілікті бөлімшелер мен
мекемелердің де қызметкерлері арасында тұрақты негізде азаптауларға қарсы
күрес бойынша құрылған тетіктің маңыздылығы туралы ақпараттық жұмысты
жалғастыру өте маңызды.
Үшіншіден, алдын ала болудан кейін ҰАТ қатысушыларының
ұсынымдарын алған медициналық мекемелер барлық шараларды қолдансын,
бар болған бюджет шеңберінде науқастардың орналасуы және олармен қарым-
қатынас жағдайларындағы барлық ескертулерді түзесін.
37
Төртіншіден, сипатталған мекемелер Денсаулық сақтау және әлеуметтік
даму министрлігінің емес, жергілікті әкімдіктердің тікелей бағынысында болу
фактісін ескере отырып, жергілікті әкімдіктер қаржыландыру және ҰАТ
қатысушыларының мекемелерге жолдаған ұсынымдарын орындауын бақылау
үшін барлық шараларды қолдансын.
Бесіншіден, Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрлігі ҰАТ
қатысушыларының мекемелерге жолдаған ұзақ мерзімді ұсынымдарын іске ас
асыру үшін барлық шараларды қолдансын.
6. Білім және ғылым министрлігіне бағынысты мекемелерде орналасқан
тұлғалардың жағдайы
6.1. Жалпы жағдайы
«Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың
профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын
алу туралы» ҚР Заңына сәйкес ұлттық алдын алу тетігі қатысушылары білім
беру мекемелерінің арасынан Кәмелетке толмағандарды бейімдеу
орталықтарына, арнаулы білім беру ұйымдарына және ерекше ұстау режимі бар
білім беру ұйымдарына барады.
Аталған баяндама алғашқы рет ұсынылатындығын назарға ала отырып,
бұл бөлімде ҰАТ қатысушылары баратын мекемелерге қысқаша ұғымдар
берілетін болады.
Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтары ата-ананың немесе
оларды алмастыратын тұлғалардың қамқорлығынсыз қалған 3 пен 18 жас
аралығындағы, арнаулы білім беру ұйымдарына жіберіліп отырған және қатігез
іс-әрекеттердің салдарынан қиын өмірлік жағдайдағы қадағалаусыз және
панасыз қалған кәмелетке толмағандарды қабылдауды және уақытша
орналастыруды қамтамасыз етеді.
Арнаулы білім беру ұйымдары 11 мен 18 жас аралығындағы, әкімшілік
әсері бар шараларға әкелетін құқық бұзушылықтарды жүйелі түрде жасайтын,
білім алудан бас тартатын, отбасы мен балаларға арналған ұйымдардан жүйелі
түрде ерікті кетіп отыратын, қоғамға қарсы өзге де әрекеттерді жасайтын
кәмелетке толмағандарды тәрбиелеуді, оқытуды және әлеуметтік оңалтуды
қамтамасыз етеді.
Ерекше режимі бар білім беру ұйымдары арнайы педагогикалық әдісті
қажет ететін кәмелетке толмағандарды тәрбиелеудің, оқытудың және
әлеуметтік оңалтудың ерекше жағдайларын қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасында 18 Кәмелетке толмағандарды бейімдеу
орталықтығы мен 9 арнаулы білім беру ұйымы бар, олардың бірі ерекше ұстау
режимі бар.
Бұрын ҚР Ішкі істер министрлігінің қарауында болған КУОБОО деп
аталған Кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтықтары, үнемі құқық
қорғаушылар, соның ішінде халықаралық құқық қорғаушылар сындарының
объектілері еді, себебі қадағалаусыз және панасыз қалған балалардың
қылмыстық іс жасаған кәмелетке толмағандармен бірге орналасқан еді.
38
