|
 2 пән Механика, молекулалық физика, электр және магнетизм, оптика, атом және атом ядросының физикасы, астрономия
|
| бет | 2/10 | | Дата | 29.05.2023 | | өлшемі | 33,61 Kb. | | #42831 |
| физика ответыТраектория - деп материялық нүктенің кеңістіктегі жүріп өткен ізін көрсететін үздіксіз сызықты атайды. Траекторияның түр-сипатына қарап қозғалысты түзу сызықты және қисық сызықты деп бөледі. Жол және орын ауыстыру Материялық нүктенің траектория бойымен қозғалысын қарастырайық. Уақытты санауды нүкте А орнында тұрған мезеттен бастайық. Материялық нүктенің уақытты санау басталған мезеттен жүріп өткен АВ траекториясы участогының ұзындығы s жол деп аталады. Ол уақыттың скаляр туындысы болып табылады: s=s(t).
Дененің бастапқы және соңғы орнын қосатын вектор - орын ауыстыру деп аталады: ол дененің бастапқы қозғалыс нүктесінен соңғы нүктесіне бағытталады. Түзу сызықты қозғалыс кезіндегі орын ауыстыру векторы өзіне сәйкес келетін траектория участогымен беттеседі және де орын ауыстыру модулі r жүрілген s жолға тең болады.
Материялық нүкте қозғалысын сипаттау үшін, қозғалыстың шапшаңдығын және бағытын сипаттайтын физикалық векторлық шама қозғалыс жылдамдығы енгізіледі.
Жылдамдықтың өзгеру шапшаңдығын бағыты мен модулі бойынша сипаттайтын физикалық шама үдеу болып табылады.
Динамака. Ньютонның заңдары. Күштер
Инерциялық санақ жүйесі. Дененің өзара әсерлесуі. Ньютон заңдары. Бүкіләлемдік тартылыс заңы. Кавендиш тәжірибелері. Гравитациялық өрістегі қозғалыс. Планеталардың қозғалысы. Ғарыштық жылдамдықтар. Ауырлық күші тартылыс күшінің көрінісі.
Серпімділік күштері. Гук заңы. Дененің салмағы. Салмақсыздық және асқынсалмақ.
Ауырлық күші әсерінен және тербелмелі қозғалыс кезіндегі энергия түрлендірулері. Математикалық және серіппелі маятник. Дене импульсі, күш импульсі. Денелер жүйесінің импульсінің сақталу заңы. Реактивті қозғалыс. К.Е. Циолковскийдің еңбектері. Ньютонның екінші заңының тағы бір тұжырымы. Классикалық механиканың қолданылу шегі.
ИНЕРЦИЯЛЫҚ САНАҚ ЖҮЙЕСІ – ешқандай күш әсер етпейтін (немесе бір-бірін өзара теңгеретін күштер әсер етсе) материалдық нүкте тыныштық күйде немесе бірқалыпты түзу сызықты қозғалыста болады делінетін инерция заңы тура болатын санақ жүйесі. Инерциялық санақ жүйесіне қатысты ілгерілемелі, бірқалыпты және түзу сызықты қозғалатын кез келген санақ жүйесі де инерциялық санақ жүйесі болады. Сондықтан теория жүзінде инерциялық санақ жүйесімен тең болатын кез келген санды әлгіндей жүйелерде физика заңдары ортақ (салыстырмалық принцип) болады. Кез келген инерциялық санақ жүйесінде Ньютонның екінші заңы және қозғалыс мөлшерінің (импульстің), қозғалыс моменті мөлшерінің және сыртқы әсерлерге ұшырамаған тұйық жүйелерге арналған инерция орталығының (масса орталығының) қозғалысының сақталу заңы тура.Инерциялық санақ жүйесіне қатысты үдемелі қозғалатын санақ жүйесі – инерциялық емес жүйе болады және де инерция заңы және басқа әлгі аталған заңдар мұнда орындалмайтын болады. ГРАВИТАЦИЯЛЫҚ ӨЗАРА ӘСЕРЛЕСУ, қ а р ап а й ы м б ө л ш е кт е рд і ң – барлық белгілі іргелі өзараәсерлесулердің ең әлсізі. Бұл өзараәсерлесудің білінуі оның қашықтан әсер ету сипатына және макроскоптық масштабтарда гравитациялық эффектілердің когерентті күшейтілуіне байланысты. Макроүрдістердегі (макропроцесстердегі) гравитациялық өзараәсерлесу эффектісі гравитациялық тұрақты шамамен – G≈6,67·10–8 см3 г–1с–2 сипатталады. Релятивтік емес (салыстырмалы емес) жағдайда екі бөлшектің гравитациялық өзараәсерлесуінің потенциалдық энергиясы (U) олардың массаларымен (m1 және m2) және бұлардың арақашықтығымен (r) Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңы бойынша анықталады: U = G m1 m2/r. Қарапайым бөлшектердің гравитация- лық өзара әсерлесуін анықтау үшін осы заңды қолданатын болсақ, мысалы, арақашықтығы r=10–13 см екі протонның гравитациялық өзараәсерлесуі үшін U ≈ 1,7·10–42 эрг ≈ 10–36 МэВ, бұл шама әлгі екі қарапайым бөлшектің электрстатика- лық (кулондық) өзараәсерлесуінен 10 еседей аз. Сондықтан қарапайым бөлшек- тер үшін гравитациялық өзараәсерлесу тәжірибелерде ескерілмейді. Гравитация- лық өзараәсерлесудің релятивтік классикалық теориясы Эйнштейннің жалпы салыстырмалық теориясы болып табылады, әлсіз гравитациялық өріс шегінде (релятивтік емес жағдайда) Ньютонның тартылыс теориясына ауысады. Өте күшті гравитациялық өрісте күшті электрмагниттік өрістердегідей жұптардың пайда болу үрдістеріне (процестеріне) ұқсас бөлшектердің пайда болу кванттық үрдісінің жүзеге асырылуы мүмкін. Осы үрдістердің теориялық сипатталуы жалпы салыстырмалық теория негізінде қарастырылады.
Достарыңызбен бөлісу: |
|
|
