2 К. С. Ж масова психология



жүктеу 7,65 Mb.
Pdf просмотр
бет13/218
Дата27.01.2022
өлшемі7,65 Mb.
#37275
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   218
1413 jumasova k s psihologiya okhulikh k s jum

Эдебиеттер:
1. К,. Жарыцбаев. Психология, -  Алматы: BuiiM,  1993.
2. Крутецкии В. Психология. -  М .: Просвещение, 1986.
3.  В.В.  Богословский.  Жалпы  психология.  -  Алматы:  BuiiM
1986.
4. Кузин ШМ. Психология. -  М.: Высшая школа,  1982.
41


IIБ 0Л 1 М
Ж ЕК Е А Д А М Н Ы Ц  П С И Х О Л О Г И Я Л Ь Щ  
03ГЕШ ЕЛ1КТЕР1
§ 4. Т Е М П Е Р А М Е Н Т
Ж оспар:
1.  Темперамент туралы ж алпы  у гы м .
2.  Темпераменттурлерк холерик, сангвиник, флегма­
тик, м еланхолик.
3.  Окушы темпераменймен санасу.
Тем п ер ам ен т  т у р а л ы   ж а лп ы   у гы м
Темперамент дегешм1з — ж уйке ж уйесш щ  тума цаси- 
еттержен  туындайтын  адамныц жеке езгеш елш терш щ  
6ipi. Ол адамдардыц эмоциялыц цозгыштыгынан, цимыл- 
цозгалысынан, жалпы белсендолпчнен жацсы байк; алады. 
Темперамент -   агзаныц физиологиялыц езгеш елж терЬ 
мен, ecipece жогары жуйке цызметш щ  тума цасиеттерЬ 
мен  шарттас  психикалыц цубылыс.  Темперамент адам­
ныц  жалпы   цозгалысынан  (мэселен,  б1реулер  шапшац 
цозгалады,  тез  цимылдайды,  енда б1реулер  жай цимыл- 
дап,  асыцпай 1стещЙ),  психиканыц  Kynii мен т е р е ц д т - 
нен де  (мэселен,  6ipey  ежет,  алгыр  болса,  eKiHmi  6ipey 
KepiciHnie,  сылбыр,  ж1герс1з  болады ),  адамныц  к ещ л- 
к уй ш щ  ерекшелштершен де (салмацты, турацты, жецш, 
турацсыз,  т.б.) эмоция  сез1мдершен  де (6ipey сабырлы, 
eKiHnii 6ipey куйгелек, т.б.) жаксы байцалып отырады.
Темперамент туралы алгашцы ой-шюрлер гылымда ете 
ерте кездщ  езшде-ац айтыла бастады. Е ж ели  Грекияныц 
белг1л1 галымы,  д эр ^ер Гиппократтыц (б.з.д.  460-356) 
ецбектершде б у л женш де 6ipa3 ш ш рлер айтылган. Гип­
пократтыц ойынша,  эр  турл1  темпераменттер  адамдар 
мен жануарлардыц денесшде терт турл1 суйыц заттарга 
байланысты болмац. Мэселен, агзада цанныц пропорция-
42


сы артык болса сангвиникальщ (латынша "сангиус" -  кан), 
ал  шырын  басым  болса  (грекш е  "ф легм а"  -   ш ырын), 
флегматик темперамент деп,  ал  организмде кара от ба­
сым болса, меланхолик (грекше "мелайне-холе" -  кара от), 
агзада сары ет басым болса, холерик (грекш е холе -  ет) 
темперамент! деп аталган.
Гиппократ: "агзадагы суйыктардыц 6ipiHeH екш пйй- 
нщ  басым болуы  кейб1р аурулардыд ш ыгу тарихын ту- 
йщ цруге де жарайды” -  дед1, ол мидыц ролш тусше б1пе- 
да, оны "бездердщ 6ipi", -  деп санады. Б ул -  адамныц ж е­
ке  ерекш елш терш   жаратылыстык  гы лыми-зерттеудщ  
алгапщы кадамы еда.
Темпераменттщ ф изиологиялы к  нейздерш   гылыми 
тургыдан  двлелдеген  академик  И .П .П авловты ц 
темперамент туралы TyciHiKTi гы лы м и ж олга салды.
Ж у й к е   ж у й е сш щ   типтер1  ми  кабы гы ндагы   к озу, 
теж елу, процестер1шц уш н е й з п  б е л й й н щ  
(Kymi, 
тепе- 
Tenairi, 
козгалгыш тыгы деп олардыц, 6ipim n екш ппй- 
не алмаса алу кабш еттиййн айтады. Осы принципа не- 
й з ге  ала отырып,  И .П .Павлов жуйке ж уйесш щ  темен- 
д ей  турлерш  ажыратады.
Ж уйке жуйесшщ типтер1
KymTi 
тип
K y m T i ,  
козуы 
тежелушен 
басым 
Устамсыз тип
KymTi, козуы 
мен тежелу1 
тец 
Ш ирак тип
ЭлЙЗ тип
К у п т ,  козуы 
мен тежелу1 
баяу 
Баяутип
1-сы зба
И .П . Павлов сангвиниктерд1 -  ширак; жуйке жуйёй, 
кушта, козуы мен тежелу1 тец, козгалгыш адам; холерик- 
терд1 — устамсыз; жуйке ж уй ей  к у п т ;  козу тeжeлyiнeн 
басым, флегматиктерд1 жуйке ж уйей 
KymTi, 
козуы мен 
тежелу16ip-6ipiHe тец болганмен, козгалысы баяу адам­
дар десе; меланхоликтерда -  жуйке жуйес1 элЫ.з т г а т  адам­
дар деп сипаттама берд1.
43


Тем п ер ам ен т  т у р л е р к   хо ле р и к ,  сангвиник, 
ф легм а ти к ,  м е л а н х о л и к
Темпераменттердщ турлерш е сипаттама 
Холериктер темперамент! тез туатын к у п т  сез1мдерЬ 
мен, эмоциялык цозгыштыгымен, шамдангьпптылыгы- 
мен,  яйгер1мен,  у л к е н   к о зга лгы ш ты гы м ен ,  уты м ды  
Кимы лдары м ен,  бай  мимикасы м ен  сипатталады .  Ол 
адамдардыц эмоцияльщ  козгыштыгынан, цимыл-цозга- 
лысынан, ж алпы  б е л с е щ ц л т н е н  жаксы байк;алады.
ТЕМПЕРАМЕНТ
Жуйке жуйесшщ тума касиетгершен туьшдайтьш
адамныц жеке езгешелш
Холерик
Сангвиник
Флегматик
Меланхолик
устамсыз,
ширак, жуйке
жуйке жуиес1
жуйке жуиес1
жуйке жуиезд
жуиес1 кушт1,
купгп, тежелу
ЭЛС13
к у п т , козу
козу мен
басым,
адамдар
басым
тежелу! тен
козгалысы баяу
куйгелек,
ашык,  кепшш,
ете сак.
екпелепш ,
ТЫНЫМСЫЗ,
сезшец,
байсалды,
пессимист,

шамдангыш,
каиырымды,
жаксылык
туиык, созге
белсенд!
оптимист
ттеШ н, 
6 ip
саран,  баяу
калыпты
2-сызба
Темперамент -  агзанын, ф изиологиялы к езгеш елш те- 
р1мен,  e c ip e c e   ж о га р ы   ж у й к е   ц ы з м е т ш щ   ту м а  
к;асиеттер!мен шарттас психикалы к кубы лы с.
Сангвиник темперамент! ж ш  
KepiHic 
беретш жене 
6ipre- 
6ipTe 
тез алмастыратын сез1мдермен кезге туседь  санг­
виник етк1р козгалгы ш , царым-цатынаста тураксыз бо­
лы п  келедь
Ф легм атик темпераментшдей адам  кебшесе салмак- 
ты, сабырлы келеда. Олар кез-келген нерсеге сез1м б1лд1ре 
бермейда, асьщпай, баппен журш-турады, сез1мдер1 сырт-
44


Ка шьщпайды десе де болады. Осы темпераменттщ 6ip осал 
жер1 -  кимыл-козгалыстьщ баяулыгы, ешрде болып жат- 
кан жагдайларга селсок карайтындыгы, оцтайлыльщтыц 
жоктыгы.  BipaK муныц устам дылыгы,  салцын цанды- 
лыгы, адамныц мшез 6iTicTepi ушш таптырмайтын каси- 
ет болып табылады.
Флегматик темперамент! сез1мшц болымсыз 6LniHyi- 
мен сипатталады. Елеуреп ашуланбайды кещл-куйлер1 
байсалды,  орньщты калпында узац сацталады,  жаркы- 
рап куануы, жабырцап цайгыруы киын, аз козгалады.
Меланхолик темпераментшдей адамга эсер етпейтш 
нерсе жоц> 
6 i p a K  
есер еткен нэрсесшщ берше ез сез1мш 
б!лд1ре бермещц, неде болса ш ш д е журеда. Мундай тем- 
пераменттега адам езге адамдармен онша кеп жугыспай- 
ды, 

жүктеу 7,65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   218




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау