25
ТжКБ жүйесі туралы сөз етіліп отыр, онда жалпы ғана емес, кәсіби білім
беру жүзеге асырылып, оқу уақытының жеткіліксіздігі бұрынғыдан да өзекті
бола түседі.
Екіншіден, ешкім де жалпы білім беру ұымдарын (не жеке оқушыны)
жаратылыстанудың
оқып-меңгерудің
дәл
осы минималды көлемдегі
нұсқасын таңдап алуға міндеттемейді. Гуманитарлық бейін бағыты шегінде
де барлық (немесе жекелеген) жаратылыстану пәндерін стандарттың
базалық (минималды) деңгейінде оқуды таңдауына әбден болады. Мұндай
мүмкіндік қарастырылған
- жаратылыстанудың кіріктірілген курсынан
басқа, барлық жаратылыстану пәндері үшін бейіндік оған қоса базалық
деңгейде
стандарттар
әзірленген.Жаратылыстануды
физика,
химия,
биологияны жеке оқу туралы осы нұсқаны жүзеге асыруға арналған
қосымша тағы бір сағаттымектеп элективті курстарды өткізуге арналған
сағат есебінен ала алады.
Үшіншіден, атап өтуі тиіс мәселе бар, ол - жаратылыстануды кіріктіре
оқыту
ұсынысы
физика,
химия,
биологиядерден
жекелеген
білім
элементтерінің жиынтығы деп түсінілмеуі керек. Ол білім оқушының
санасында тұтас әлемнің жаратылыс болмысын қалыптастыру міндетін
көздеп, шәкірттердің жаратылыстану пәндерін меңгеруге қажетті таным
әдістерін игеруне бағытталған. Бұл ретте осы міндеттер, көп жағдайда,
жаратылыстану пәндерін гуманитарлық бағыт бейініне сәйкес келіңкірейді
деп түсініеді – оқушыда қазіргі заман ғылыми дүниетанымы қалыптасып,
өзін қоршаған әлемде жеке тұла ретінде еректенуін қалыптастыру.
4. Осы айтылған «жаратылыстану» туралы жайт, «қоғамтану» білім
саласына да жуықтайды. Бұл жерде сөз экономика және құқықтану оқу
пәндерін дербес оқытудың мақсатқа лайықтығы жөнінде болып отыр.
Дегенмен, бұл мәселенің өзектілігі жаратылыстану пәндерін кіріктер оқыту
сияқты емес. Бұл жерде сағат саны аптасына 1-2 сағат болуы туралы болып
отыр. «Экономика» және «құқықтану» дербес курстарының енгізілуі, ең
бастысы, оқу пәнінің логикасы мен өзіндік ғылыми тілінің
сақталу
мүмкіндігі туралы мәселемен айшықтанады. Қоғамтану тармақтарының
базалық курстарының (бұл ретте тарих алынбайды, өйткені тарих қоғамның
өткен жолындағы экономика, әлеуметтану, саяси, мәдени салалары бойынша
білімнің кіріктірілуіне өзі де мүдделі болып табылады) кіріктірілуі үшін
мынадай деректер негізгі ұсынылады:
- мектептің әлеуметтік дамудың түрлі қырларын дербес оқытып, оарды
өзара байланыссыз және қоғаммен тұтас танытпай, келтірген нұқсандығы
туралы тәжірибесі;
- білім беруді жаңашаландыру білім берудің жаңа сапасын оқушылардың
басты (базалық) әлеуметтік құзыреттерді игеруімен байланыстыра таниды,
мұндай құзырет пәнаралық сипатқа ие боып келеді, бұл ой тек қоғамтануды
кіріктіре оқыту арқылы ғана жүзеге асырылады.
26
Бұл
мәселені
шешудің
«жайлы»
жолын
ұсынамыз:
-
10 сыныпта кіріктірілген қоғамтану курсны аптасына 2 сағатты
жүктемемен оқу;- 11 сыныпта экономика мен құқықты кіріктіріген қоғамтану
курсы құрамында да, сонымен
қатар дербес пән ретінде де оқыту.
Сөйтіп, ТОЖ экономика мен құқықты оқытуды ұйымдастырудың нақты бір
формасын айқын көрсетпейді.
Әр мектеп бұл сұрақты өзі жеке шешуге
құқылы.
5. Мектептің жоғарыбасқышында технология пәнін міндетті пәндер
тізімінен алып тастау дұрыс деп саналады. Бұл жағдай жоғары басқыштағы
білімді мамандандыруды көздейтін біртұтас білім мазмұнында технология
болуы мүмкін емес. Технологиялық
білім берудің сараланған мазмұны
(бейіннің
ерекшелігіне байланысты) сәйкес бейіндік және элективтік
курстарға кіргізілуі керек.
ТОЖ жобасын жетілдірудің екінші бағыты жекелеген бейіндер бойынша
ұсынылатын
оқу
жоспарларының
нұсқасының
санын
кеңейтумен
байланысты. Түрлі деңгейдегі білім беруді басқару органдары, мектеп
директорлары,
мұғалімдер,
оқулық
авторлары
мектептің
жоғары
басқышындағы
түрлі
бейіндік
мамандандыруға
арналған
оқу
жоспарларының бірнеше нұсқасын ұсыну керек деп санайды. Өйткені
мектептің
жоғарғы
буыны
түлектерді
тек
ЖОО-ға
түсуге
ғана
дайындамайды, соынмен қатар, техникалық және кәсіби білім беруге де
дайындайды. Атап айтқанда, бұл технологиялық бағыттың ұсынылған
бейіндерінің санын көбейтуді де анықтар еді.
Ұсынылған бейіндерді ЖОО-да мамандарды даярлайтын бағыттармен
салғастыра талдау барысы көрсеткендей, мектеп түлектерін ЖОО-ға түсу мен
сонда оқытуға дайындау ұсыныып отырған бейін жиынтығы арқылы
қамтамасыз етіледі [23].
Ең алдымен, міндетті пәндер үшін (тіл, математика) ЖОО-ның бейініне
байланысты, базалық және бейіндік деңгейлердегі емтихан мазмұнына
қойылатын талаптарды саралау мақсатқа лайықты болар еді. . Олай етпеген
жағдайда, ЖОО-ға түсуге ниет еткен барлық оқушылар бұл екі пәнді
таңдаған бейіндік оқытуға байланыссыз, тек бейіндік бағдарлама бойынша
оқып-меңгеретін болады.
Екіншіден, бұл пәндерді бейіндік оқыту көзделмеген жағдайда
жекелеген оқу пәндері бойынша емтихан тапсыруға бейіндік мектеп не
сынып оқушылары элективтік курстарды пайдалана алады.
Қорыта келгенде, тағы да атап өтетін мәселе
- жекелеген бейіндердің
қарастырылған оқу жопарларының нұсқалары
ұсыныс ретінде сыпатқа ие
болып, үлгілік болып табылады. Оларды үш типтің – базалық, бейіндік және
элективтік курстардың нақты оқу жоспарын қалыптастырудың ұсынылған
тетіктерін қалай қолдануға болатындығының көрнекілігі ретіндеқарастырған
жөн.
