53
(4.5)
4
5
,
2
5
,
1
1
h
(м) (4.6)
мұнда,
1
h - жұмыс орнынан терезенің жоғарғы деңгейіне
дейінгі қашықтық
(4.7)
4.2-кесте. Терезелердің жарық сипаттамасының
0
мәні.
қатынасы
В
h1 кездегі
0.5
1.5
2.5
3.5
4.5
5.5
7.5
10
1,5
0.33
1
13
2.33
3
3.66
5
6.6
1
0.5
1.5
2.5
3.5
4.5
5.5
7.5
10
Алынған мәліметтерді 4.2-кесте арқылы сараптап
13
0
аламыз.
Терезелердің жалпы ауданын (4.3) формула бойынша анықтаймыз:
S
0
14.5 (
2
м )
Демек, екі терезе қарастырылғандықтан, бір терезенің қима ауданы S
0
=7,2
м
2
. Терезе қимасының биіктігі 1,8 м болса, ұзындығы 4 м. Бір қабырғада екі терезе
болады. Бөлме ұзындығы L=12 м, ал терезе қимасының ұзындығы L=4 м болғанда
терезелер және шеткі қабырғаларға дейінгі ара қашықтықтар: L1=(13-8)/3=1,6 м.
Бөлмеде терезелердің орналасуы 4.3 – суретте көрсетілген.
54
4.3 – сурет. Оператор бөлмесінде терезелердің орналасуы
Жасанды жарықтандыруды есептеу
Операторлық бөлменің өлшемдерін ұзындығы 12 м, ені 9 м және биіктігі 3
м, еденнен жұмыс орнына дейінгі биіктігі h
p
= 0,8 м деп алдым.Бірақ
жарықтандыруды есептеу үшін келесі параметрлер қажет:
шағылу коэффициенттері:
төбе
= 70%;
қабырға
= 50%;
еден
= 30%;
жарықтандырудың бірқалыпсыздық коэффициенті: λ = 1,1 ÷ 1,2;
Нормаланған жарық қабырғалары, төбесі әктелген, терезелері жабылмаған
бөлме үшін Е=200 лк. Жарықтандыру жүйесіне люминесцентті ЛД шамдарын
қолданамыз, оның қуаты 65 Вт, ал жарықтық ағыны 3750 лм. Таңдап алынған
шырақ түрі – ЛД65, оның L
1
=1514 мм, L=1500 мм, диаметрі 38 мм.
Ілінудің есептік ұзындығын анықтаймыз. Жұмыс орнының еденнен биіктігі
h
p
= 0,8 м, ал шамның іліну биіктігі h
і
= 0,2 м болғандықтан, ол келесі шамаға тең:
(4.8)
Шырақтар арасындағы ең қолайлы қашықтық төмендегі өрнекпен
анықталады:
(4.9)
Қабырғадан 1,5 метр қашықтықта 3 шамдар қатарын қабылдаймыз, қатар
арасы 2,4 метр.
Бөлме индексін анықтаймыз:
(4.10)
Мұндағы, L – бөлме ұзындығы;
В – бөлменің ені.
S = L
B = 12 м ∙ 9 м=108 м
2
– ауданы.
55
Кесте бойынша қор коэффициенті К
қ
=1,5.
Қажетті шамдар санын анықтаймыз:
(4.11)
мұндағы Е – берілген жарықтық;
К
қ
– қор коэффициенті;
S – бөлменің ауданы, м
2
;
Z – жарықтандырудың бірқалыпсыздық коэффициенті, Z=1,1÷1,2;
n – шырақтағы шамдар саны;
Ф
л
– таңдылынған шамның жарық ағыны;
η – қолдану коэффициенті (кестеден алынады).
8.48=9
Шамдар 3 қатарға орналастырылады. Әр қатарға 3 шам орнатылады,
олардың арасындағы қашықтық (шамның ұзындығын ескереміз) 2,25 м, ал
қабырға мен шырақтар арасындағы қашықтық 1,5 м. Шамдардың бөлме ішінде
орналасу сұлбасы 4.4 – суретте келтірілген.
4.4-сурет. Оператор бөлмесінде
шамдардың орналасуы
ЛД65 типті шамдар қажетті есептелінген жарық ағынын (3750 лм)
қамтамасыз етеді. Өзге шамдарға қарағанда құрылымы мен сыртқы көрінісі
желінің номиналды кернеуіне (127-220В) және бөлме ішіндегі қолайлы орта
шарттарын қанағаттандырады. Бұл түрдегі шамның пайдалы әсер коэффициенті
60% - ке тең.
4.4.Электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету шаралары
56
Электр қауіпсіздік бұл – адамдарды қауіпті және зиянды электр тогының,
электромагниттік поляның әсер етуінен қорғайтын ұйымдастырушылық және
техникалық жүйе шаралары және амал-тәсілі.
Электр тогының түрлері: термиялық, электрлық, биологиялық және
механикалық.
Электр тогының адам ағзасынан өткенде келесі әсер етуге әкеледі:
Термиялық (ұлпалардың қызуы, қан тамырларының және де ішкі
ағзалардың күйіп кетуі); электролитикалық (плазманың және қанның ыдырауы);
биологиялық (ағзадағы тірі ұлпаларды қоздырады, ішкі биологиялық прцесстерді
бұзады).
Электр тогының соққысын келесі 4 дәрежеге бөлінеді:
I - естен танусыз сіңірдің тартып қалуы; II – естен танып, сіңірдің тартып
қалуы, бірақ жүректің және демнің жұмыс істеуі; III – естен тану және жүректің,
демнің жұмыс істемеуі; IV - өлімге әкеп соғу.
Электр тогының екі түрін айырады: жалпы және жергілікті.Жалпы электр
тогымен зақымдану ол адам ағзасына токтың көп мөлшерде өтуі, соның
арқасында жүректің, өкпенің және де басқа ағзалардың жұмыс істеуінің
тоқтауы.Ал жергілікті зақымдануға ағзадағы ұлпаның бұзылуы жатады.
Токтың адам денесіне өтуі. Токтың адам ағзасына өтуінің ең кауіптісі:
жүрек, өкпе, баас ми, яғни бас – қол, бас – аяқ, қол – қол, қол – аяқ. Ток жиілігі.
Аса қауіпті ток жиілігі – 50 Гц.
Электр тогынан қорғанудың ұйымдастыру – техникалық шаралар.
Техника қауіпсіздігі ұйымының жұмысы электромонтаж бөлімінде келесіні
қарастырады:
- Дайындық, еңбек қорғау сұрақтары бойынша білімді тексеру;
- Жұмыс орнындағы қауіпсіздік нұсқамасы;
- Жұмысқа рұқсат беру;
- Жұмыстың қауіпсіздігін бақылайтын адамдар (бұлар: мастерлар,
бригадирлер, бастықтар);
- Техника қауіпсіздігі бойынша бөлмелер.
Электр тогынан қорғану шаралары.
ССБТ «Электрқауіпсіздік. Терминдер және анықтамалар» 12.1.009-76
ГОСТ -ына сәйкес электр тогынан қорғану амалы ретінде келесі тәсілдерді
қолданады:
1)
Ток жүретін бөлімдерден ажырату;
2)
Жұмыскерлерді зақымданудан қорғау үшін екі ретті ажырату;
3)
Ауадағы сымдар және жердегі кабель, т.б.
4)
Электр құрылғысын қоршау;
5)
Блокталған құрылғылар;
6)
Жарықты аз қолдану;
7)
Жұмыс орнын изоляциялау (еден, қабырға);
8)
Электр құрылғыларын жерге қосу;
9)
Электр потенциалын түзету;
10) Электр құрылғыларын автоматты түрде сөндіру;
