97
Ендi ұйымдардағы коммуникациялық процестерге тоқтаймыз.
Бiрiншi, ұйымдар мен оның қоршаған ортамен қатынастары. Әрбiр ұйымдағы қызметтер
жӛнiндегi жазбалар, телефон арқылы сӛйлесу, формальды есептер, бейне-ленталар, кӛзбе кӛз
әңгiмелеу т.б. қатынастарды байланыстырудың негiзi болып табылады. Ұйымдар сыртқы
қоршаған ортамен байланыста болулары үшін бiрнеше құралдарды қолданады.
Потенциалды тұтынушылар мен байланыстар. Олардың жарнамалары және тауарларды
базарға ӛткiзулерi арқылы қоғаммен байланыстары, олардың халық бейнесi арқылы кӛрiнедi.
Ӛзiнiң бiр жылдық есептерiнде әрбiр ұйым ӛздерiнiң қаржысы, маркетинг жеңiлдiктерi,
орналасуы т.б. туралы мәлiметтер бередi.
Екiншi, бөлiмшелер мен деңгей арасындағы байланыстар. Ұйымдар iшiндегi хабарлар бiр
деңгейден келесi деңгейге тiк байланыс шеңберiнде жүргiзiледi. Ол хабарлар жоғары
деңгейден тӛменге түседi немесе бәсеңдеп түсуi мүмкiн. Осы арқылы бағынышты деңгейлерге
алдағы мiндеттер, нақты тапсырмалар туралы хабарланады.
Ұйымдарда жоғарыдан тӛмен ғана байланыстар болып қоймайды, сонымен бiрге тӛменнен
жоғары кӛтерiлушi (восход) 3 жүйе хабарлар да болады.
Тӛменнен жоғары кӛтерiлетiн байланыстар - жоғарғы буындарды тӛменгi тӛменгi буындарда
болған жағдаймен таныстыру немесе хабардар ету. Бұл байланыс әдетте есеп беру, ұсыныс
жасау, түсiнiктеме хаттар жазу түрлерiнде жасалынады.
Мысалы, банкте iстейтiн оператор жаңадан әкелiнген ЭЕМ - нiң бұрынғыға қарағанда‚
бiрнеше есе баяу жұмыс iстейтiнiн байқайды дейiк. Ал бұл жағдай банк клиенттерiнiң
арасында наразылық тудырады. Сондықтан оператор ӛз бӛлiмiнiң басшысына қалыптасқан
жағдай туралы хабар бередi. Бұл бастық операцияларды басқару бӛлiмiне , ал ондағылар ӛз
кезегiнде вице-президентке , вице-президент банк президентiне хабар бередi. Президент осы
жағдайларды талдай келе, ЭЕМ - дердегi құрылған бағдарламалардың орнына жаңа
жетiлдiрiлген бағдарламалар алу туралы шешiм қабылдайды. Ақпараттарды тӛменгi деңгейден
жоғарғы деңгейге беру кӛп жағдайда еңбек ӛнiмдiлiгiне ӛз әсерiн тигiзедi. Тӛменнен жоғары
қарай болатын коммуникация тӛменгi деңгейдегi хабарлап отыру функциясында
атқарылады.
Жоғарыдан тӛмен немесе тӛменнен жоғары қарай бағытта болатын ақпараттармен алмасумен
қатар коммуникация кӛлденең бағытта болады. Ұйым немесе мекеме ӛте күрделi байланысып
жатқан бӛлiмдерден тұратын болғандықтан, оларда коммуникация мiндеттердi және
мақсаттарды үйлестiру үшiн керек.
Үшiншi, түрлi бөлiмшелер арасындағы байланыстар. Ұйымдарда жоғарыдан тӛмен
(исходящий) және тӛменнен жоғары (восходящий) хабарлар байланысы болып қана қоймай
сонымен бiрге кӛлденең байланыстар да болуы қажет. Ұйымдар бiрнеше бӛлiмшелерден
тұратын болғандықтан олардың ортасындағы хабарлардың айналымы немесе алмасуы
мақсаттарын үйлестiрiп, iс-қимыл әрекетiн жасау үшiн қажет. Кӛлденең қатынастар
бӛлiмшелердiң тепе-тең қалыптасуына әсер етедi.
Тӛртiншi, басшылар мен бағыныштылар арасындағы байланыстар.
Мұндай байланыс тiкелей бағыттағы байланыс болғанымен ол басқарушының
коммуникациялық iс-әрекеттiң негiзгi бӛлiгiн құрайды.
Басқарушы мен бағынушы арасында байланыс немесе ақпараттармен алмасу мақсаттарды
айқындау, нәтижелердi талдау жӛнiнде болуы мүмкiн. Сонымен қатар мұндай жағдайда
мамандар квалификациясын кӛтеру, шын мәнiнде болатын проблемаларды талқылау,
келешекте болатын ӛзгерiстердi анықтау туралы да болып жатады.
Бесiншi, басшылар мен жұмысшы топтары арасындағы байланыстар.
98
Бұл байланыс басшыларға топтардың тиiмдi жұмыс атқаруы үшiн керек. Хабарлар
,мәлiметтер айналысы кезiнде топтардың барлық мүшелерi қатысатын болғандықтан, олар
болашақтағы жұмыс мақсаттары , олардағы ӛзгерiстер мен жаңалықтар т.б. туралы ӛз ойларын
ортаға салып бiр кiсiдей талдап, шешiм қабылдайды.Кейде жұмысшы топтары басшының
қатынасуынсыз да ӛздерi кӛптеген мәселелер бойынша жинала бередi.Мұндай жиналыстар әр
жұмысшының ӛзiнiң қызметiне деген жауапкершiлiктерiн арттырады және ӛз еңбегiне
қанағаттанады.
Алтыншы, бейресми байланыстар. Бейресми байланыстар арнасын - сыбыстар топ таратушы
арналары деп атайды.
Дәл емес хабарлар мен мәлiметтер жиынтығы сыбыс немесе сырт естулер деп аталады.
Сыбыс ,қауесеттер немесе сырттай естiп бiлген хабар-ошарлар адамдардың топ болып
жиналған жерлерiнде болып тұрады. Мысалы: асхана, дәлiздерде, кӛше, аулада, т.б. жерлерде.
Бейресми ,арналар арқылы берiлген мәлiметтер мен хабарлар немесе сыбыс-қауесеттердiң 80-
90%-ы әрқашанда дәлдеп танылады.
Ұйымдардағы кездесетiн сыбыс - қауесет пен сырттай естiп бiлген хабар түрлерi тӛмендегiдей
болуы мүмкiн:
- болашақтағы ӛндiрiс қызметкерлерiнiң ықшамдалынуы;
- жұмысқа кешiккендерi үшiн қолданылатын шара түрлерi;
- ұйым құрылымындағы ӛзгерiстер;
- басшылардың болашақтағы жоғарылауы немесе тӛмендеуi;
- қызмет уақыты бiткен соң кiмнiң кiмдi кездестiруi мүмкiндiгi‚ т.б. хабарлар.
Хабар,мәлiметтердiң айырбасы немесе алмасулары берген хабарларыңызды тек келесi
адамның қабылдауы кезiнде ғана пайда болады.Осы айтылған мәселелердi қарастыру үшiн
байланыс процестерiне тоқталған жӛн.
Ӛз-ӛзін бақылау сұрақтары:
1. Информация дегеніміз не?
2.Информациялық процесске не жатады?
3.Кедергілер дегеніміз не?
4. Байланыс түрлерін атаңыз?
Ұсынылатын әдебиеттер
:
1. Виханский О.С., Наумов А.И. Менеджмент: Учебник.- 3-е изд. – М.: Экономист, 2004. –
528 с.
2 Герчикова И.Н. Менеджмент. – М.: Банки-Биржи, 1999.
3 Бердалиев К.Б. Менеджмент. Курс лекций. - Алматы: Экономика, 2005
4 Бердалиев К.Б. Основы управления экономикой Казахстана. – Алматы: КазГАУ, 1998.
5 Кубаев К.Е. Теория и практика менеджмента.– Алматы, Қазақ әдебиеті, 2005
6 Кэмпбелл Д. И др. Стратегический менеджмент: Уч. пособие / Пер. с англ. Н.И.
Алмазовой. – М.: Проспект, 2003. – 336 с.
Достарыңызбен бөлісу: |
