1. Топырақтану-ғылым ретінде,оның мақсаты мен міндеттері, топырақ туралы түсінік

Топырақ ауасы. Топырақтың ауа қасиеттері. Топырақтың ауа режимі – топырақтағы ауа мөлшері мен құрамының мезгілді (тәулік, ай, жыл бойы) өзгеруін сипаттайтын ауа қоры болып табылады. Топырақтағы ауа бос күйінде абсорбциялы және ерітінді түрінде болады. Өсімдіктерге бос күйіндегі және абсорбциялы ауа тиімді. Топырақ ауасының басты қоры атмосфера ауасы және оның қабаттарында түзілетін газдар. Топырақ ауасы құрамындағы оттегі өсімдіктердің тамырларының, аэробты микроағзалардың және топырақ ішіндегі жәндіктердің тыныстануына қажет. Топырақ ауасы құрамында оттегі шамадан тыс кеміп, ал көмірқышқыл газы молайса өсімдіктердің өсуімен тамыр жүйесінің дамуы тежеліп, қоректік заттарды, ылғалды сіңіруі кемиді, өнімнің мөлшері шектеледі. Топырақ ауасы оның құрамындағы заттардың еруіне, жылжуына және топырақтың дамуы құбылыстарының қарқынына мәнді ықпал жасайды. Сонымен бірге топырақ атмосферадағы зардапты өндіріс қалдықтары газдарын өз бойына сіңіріп атмосфера құрамын тазартуға қатысады. Сондықтан топырақ ауасының құрамын, қасиеттерін, құбылымын зерттеу аса маңызды мәселе болып есептеледі.

Топырақтағы ауа үш күйде кездеседі. Олар еркін ауа, сіңірілген (адсорбцияланған) және еріген ауа. Еркін ауа топырақтың қылтүтікті және қылтүтікті емес қуыстарында болып қозғалмалы келеді және атмосфера ауасымен алмасып тұрады. Адсорбцияланған ауа топырақтың қатты бөлігінің бетіне сіңген түрлі газдар. Оның мөлшері топырақтың гранулометриялық құрамына, қарашірінді мөлшеріне және ылғалдылығына байланысты. Қарашіріндісі мол, ауыр гранулометриялық құрамды құрғақ топырақта адсорбцияланған ауа мол болады.

Еріген ауа топырақ ылғалы құрамында кездесетін түрлі газдар. Олар қөмірқышқыл газы, аммиак, оттегі, күкіртті газ.

Ауа қасиетіне топырақтың ауа өткізуі, ауа алмасуы (аэрация) жатады. Ол топырақтың борпылдақтылығына, ылғалдылығына байланысты. Топырақ қопсыған кеуек дене болғандықтан, оның құрамында үнемі ауа болады. Бұл ауаның мөлшері топырақтың ылғалдылығына, тығыздығына, өңделу жағдайларына, механикалық құрамына, өсіп тұрған өсімдіктің түрлеріне, , т.б. жағдайларға байланысты келеді. Топырақтанудың экология ғылымымен байланысы.