1 тарау. Жалдау келісім-шартының түсінігі және элементтері

Корытынды

Мүліктык жалдаудың объектылеры тутынылмайтын заттар ғана емес, сонымен катар, заттын құқық та болуы мүмкін, егер басқасы заңды актылерде корсетылмесе ( Проект 541 бап 1,2 болым)

әрекет ететын АК мүліктык жалдауга жыберылмейтын немесе шектелетын мүлік турлерын, заңды шектеу мүмкіндыктерын, сонымен катар, жеке объектылерынын мүліктык жалдау ережелерын заңда белгылеу мүмкіндыктерын карастырады. (541 бап 4 болым)

Мүліктык жалдау келісім шартынын манызды шарты ретынде тек бір ғана келісім-шарт ягни жалға алушыга мүліктык жалдау объетысы ретынде берылген-мүлікпен аныкталган.

Келісім шартта осы мүлік туралы малыметтын болмауы – екы жакпен келысылген объектылер туралы шарт бойынша ал келісім шарт бекытылмеген болып есептелынеды. (Проект 845 бап 1 болым)

Келісім шарт мерзымы

1963 жылы АК мүлікты жалдау мерзымы туралы шартта катты тартыппен белгылейды. Бұл келісім шартынын шекты мерзымдеры келісім шартта корсетылген олбъект немесе субъектке байланысты 1 жылдан 10 жылга дейын болады.

әрекет ететын АК жалпы ереже ретынде келісім жасау мүмкіндыгын кез келген мерзымге белгылейды. (545 бап 1 болым) Соымен катар, АК мүлікты жалдаудың жеке турлеры және мүліктын жеке турлеры үшін келісім шарттын шекты мерзымын заңды белгылеу мүмкіндыгын карастырады.

Мүлікты жалдаудың шекты мүмкін мерзымы келісім шарт жогарылап кетуы кезынле, келісім шарт шекты мерзымге, тен мерзымде жасалды деп есептелынеды (545 бап). Егер мүліктык келісім шарт мерзімі белгыленбей жасалса, онда ол быглысыз мерзымге жасалган болып саналады. Заңмен және келісім шартпен басқасы белгыленбесе, көзгалмайтын мүлік болса, 3 ай, ал басқа мүлік болса 1 ай ышынде бундай келісім шартты екы жак кез келген уакытта бузуга кукылы. (245 бап 2 болымды караныз)

Келісім бойынша акы.

Осы АК мүлік жалдауды келісім шарт бойынша төлеушартын толык белгылейды. Бұл жерде максималды дарежеде төлеутуралы сурак екы жактын келісім шарты керысынше, сондай-ак акы турыне және мерзымыне немесе акы озгерысынын тартыбыне қатысыты. (546 бап)

Сонымен катар, акы туры, мерзымы және тартыбы үшін заңды шектеулер мүмкіндыгы карастырылган (546 ьап 1,3 болым).

Сондай-ак АК акы болымынде бырнеше императивты нормаларды курайды.

Мысалы:

• 
  белгыленген, орталыктандырылган бага және тарифтердын озгерысы жагдайында, бір жактын талабы бойынша, акы колемы кайта каралуы мүмкін;
  
• 
  жалға алушы келісім шартта карастырылган колдану жағдайына жауап бермесе және мүлік жагдайы нашар болса, онда акыны томендету кукыгы бар;
  
• 
  егер басқасы келісім шартта корсетылмесе, мүлікты пайдаланганы үшін аквы төлеумерзымын жалға алушы бузган жагдайда , жалға беруші озы белгыленген уакыттан акыны толеуды мерзымнен бурын толеуын талап етуге кукы бар. Бұл жалға беруші мерзымнен бурын толеуды 2 рет катарынан талап етуге кукыгы жок (караныз АК 465 бап).
  

Жалдаушыга мүлікты беру және онын жалған мулыгынын кемшылыктеры үшін жауапты. Жалға беруші жалға алушыга белгыленген мүлікке және келісім шарт жагдайларына сайкес жагдайда беру кажет.

Мүлік жалға барлык керек кужаттармен бырге (техникалык паспорт, сапа сертификаты және т.б.) берыледы егер басқасы келісім шартта карастырылмаса (543 бап 2 болым).

Жалға беруші келісім шарт жасаган кезде ол туралы білмесе де, далга берылген мүліктын кемшылыктеры, оны колдануга толык және жеке кедергысы үшін жауап береды. (АК 548 бап)

Жалға берылген мүліктын кемшылыгы айтылса немесе ол алдын-ала жалға алушыга белгілі болса, онда жалға беруші оган жауап бермейды (548 бап 4 тармак).

Ак 548 бабында мүлікты кемшлыгымен беру де карастырылган. Бұл кезде садарды тандау кукыгы жалға алушыга берыледы.

Жалдап алынган мүлікке билык ету

1963 жалгы АК 258 бабында бұл сурактарды реттеу негурлым ыкшамды карастырылган еды:

• 
  мүлікты жалға берушінын келісімымен субарендага беруге де, ал прокатка алынган мүлікты субарендага беруге тиым салынады.
  

Сонымен, жалға алушы жалға берушінын келісімімен жалға алынган мүлікты субарендага беруге, озынын құқықтары мен мындеттерын мүліктык жалға беру келісім шарты бойынша басқа тулгага беруге, жалға алынган мүлікты кайтарымсыз колдануга беруге, сонымен катар, ондырыстык кооператив жарнасы немесе шаруашылык серыктестыктын жаргылык корына жарна ретынде бұл құқықтарды залог ретынде беруге болады.

Корсетылген жагдайда, субаренданы косканда жалға беруші алдында жауапты жалға алушы болып калады.

Жалданган мүлікке билык жургызу, мүлікты жалға алу келісім шарт жасауга кайшы келмейтын жалға берушіны келісімынсыз жүзеге асады.

АК жалға берылген мүлікты устауы бойынша екы жактын мындеттеры (552,553 баптар):

• 
  келісім шартты токтату кезынде жалға берушіге мүлікты кайтарып беру (561 бап) – мүлікты беру шарты немесе тәртібі жалға алүшінын меншігіне айналасатынын белгілеуді.
  

АК 556 бапта озгерту тартыбын және бір жактын талабы бойынша мүлікты жалдау кукыгын бузуы толык карастырылган.

Сондыктан карастырып откен мүлікты жалдау келісім шерты киын заңды жиынтыкта курайды.

ҚР тупты экономикалык реформалар әрекет ететын АК нормативтер негізынде болады.