1. Тақырып: Қазақстан Республикасы экономикасының даму сипаттамасы

Мазмұны: Маркетингтік зерттеулерді жүргізудің ұйымдық нысандары. Маркетингтік зерттеулерді өзіндік маркетингтік бөлімімен жүргізудің нысандары. Маркетингтік зерттеулерді өзіндік маркетинг бөлімімен жүргізу кезіндегі қызметтер сипаттамасы.

Маркетингтік зерттеулерді жүргізу қызметтерін ұсынатын тәуелсіз зерттеу фирмалары мен компанияларын жұмылдыру және оларды таңдау критерилері

Шағын және орта бизнесте маркетолог функциясы кәсіпорында басқаруда ешқандай құралсыз жүргізіледі.

Кәсіпорын өзінің бөлімшесі бола отырып маркетингтік бөлімі зерттеу сұрақтарын шектейді.

Оған қалай қосылатыны туралы ереже:

• 
  нарық тауарларын зерттеу көлемі, өндіретін немесе өндірісіне деп жатқан фирма.
  
• 
  Фирма үлесі және оның нарықтағы бәсекелестері.
  
• 
  Жарнаманың әсер етуі тиімділігі
  
• 
  Өндірлетін тауарлардың және фирманың имиджі.
  
• 
  Фирманың ішкі құрылымдары және оның тиімділігі
  

Маркетингтік зерттеудің сыртқы субъектісі маркетингтік зерттеудің индустриясын құрастырады, яғни оған функциялық кіші, орта және үлкен маркетингтік агенттік, маманданған институы, ғылыми орталық және басқа да басқару субъектері.

1.Зерттеу компаниясының және фирмасының әмбебап профилі ұсынады.

Маркетингтік зерттеу сферасындағы толық ассортимент қызметі, белгілі мәселелердің бастауы, әдіс жоспары, анкета жоспары, анықталған бақылау жүргізу, жинақ мәлелеметі олардың қортындысы және интерентациясы, дайындық және есеп беру. Маркетингтік зерттеуде бұндай компаниялар және фирмалар төмендегідей қызмет көрсетеді:

-синдикаттық – ақпараттық жазылым, сұрақ арқылы жиналған, күнделікті жиналған және есеп жүргізу арқылы жиналған мәлеметтерді көрсету. Сонымен қатар оған зерттеудің «омнибустық» түрі кіреді , ал белгіленген респонденттерді тұрақты негізде бөлек тұтынушылар тобының немесе мақсатты орналасу тобының өз пікірлерін айту негізі. Бұл зерттеуде анкета өзіне 2 немесе 3 сұрақты қосады, жоспарланған 10 немесе 15 тұтынушы болады, сонымен қатар оған қосымша сұрақтар қойылады. Жынысы, жасы, табысы, алған білімі, отбасылық жағдайы, отбасындағы бала саны;

-стандарттық – стандарттық әдіс арқылы компания және фирмаларға маркетингтік зерттеу жүргізеді. Ақпаратты өзара салыстырады, олардың нәтижесін күнделікті аналитикалық талдау арқылы толтырылады. Мысалы, стандартық қызмет стандарттық әдіске айналу арқылы мынадай тақырыпты қарастырады, жарнаманың көрсетілу тиімділігі, Қазақстанның интернет желісі, тұтынушыларға тауар және қызмет көрсету, нарықты стандарттық зерттеу және т.б. Бұл қызметтер синдикаттық қағидаларда қолданылады;

-тапсырыстық- бұл жеке маркетингтік зерттеу, яғни жеткізуші арасындағы маркетингтік мәселе. Олар тұрақты жүргізуші арқылы пайда табады. Мысалы, мынадай негізде жүргізіледі, жарнамалық сұрақтар, тауарға ұсыныс және сұрау жүргізу құрылымы және көлем бағасы және т.б. қарастырлады;

-internet- қызмет – internet желісі арқылы онлайындық маркетингтік зерттеу компания және фирмаларға зерттеу жүргізеді.

2.Зерттеу компаниясының және фирмасының шектеулі жиынттық қызметі шектеуі маманданған ассартиментті қызмет түрлерін көрсету, яғни бұл бір немесе бірнеше маркетингтік зерттеу кезеңдерінен тұрады. Олар мыналар:

- далалық зерттеуді жүргізу – сандық және сапалық әдістердің алғашқы ақпараттың әртүрлі маманданған түрлерінің жиыны.

- кодтау бойынша мәліметтерді енгізу – кодтардың және мәлеметтерінің мамандануы, яғни анкеталық сұрақтардың толтырылуы, компьютерде жинақталған кодтық және жинақталған сандық және схемалық мәлеметтерді өңдеу.

- аналитикалық қызмет – қазіргі әдістердің аналитикалық әдісі және басқа да маманданған эксперименттік маркетингтік зерттеу, яғни бұған жоспарланған анкеталық сұрақтар, анықталған мәлемет әдістері жатады.

- анализдік мәлеметтер бойынша қызмет – қазіргі статистикалық әдістердің сапалы компьютерлік анализдің мәлеметтерін қолдану.

Маркетингтік зерттеудің ұйымдастыру формасы ұйымның орналасқан бөлігін анықтайды және компанияның құрылымын ұйымдастырады. Маркетинг бюджеті шектеулі үлкен емес фирмаларда, маркетингтік зерттеу өздерінің күштері арқылы жүргізіліп, өздеріне қажетті ақпартты зерттеу.

Мазмұны:Маркетингтік зерттеулерді жүргізудің ұйымдық нысандарының құн, зерттеулерді жүргізу тәжірбиесі, объектінің ерекшеліктерін білу. Маркетингтік зерттеулерге қатысушылардың қарым қатнасы.: қоғам, респонденттер, зерттеушілер, клиенттер. Олардың этикалық мәселелері. Маркетингтік ззерттеулерге қатысушылардың функционалдық міндеттемелері.

• 
  Этикалық шешімдердің көбінің нәтижелері ұзаққа созылуы мүмкін.
  
• 
  Этикалық шешімдердің жаман және жақсы болатын жағдайлар аз. Жалпы 2 жақтыңда дәрежесіне қарай қолдануға болатын альтернативтер болады.
  
• 
  Альтернативтер бағалайтын адамның көзқарасы бойынша жақсы әсерлі және кері әсерлі нәтижеде болады.
  
• 
  Нәтижелер – кері әсерлі немесе жақсы әсерлі екенін әрқашан анық емес болады.
  
• 
  Этикалық шешімнің көбі біреудің персоналды қатыстылығын көрсетеді. Бұл шығындардың көптеген түрлеріне әкелуі мүмкін: жеке, қоғамдық, қаржылық және т.б.
  
• 
  Қызығушылық танытып отырған екі жақпен байланысты этикалық сұрақтарды қарастырайық.
  
• 
  56 кестеде көріп тұрғандай, бірінші қызығушылық танытып отырған жақ қоғам, маркетингтік зерттеуді тауар және қызметтің сапасы туралы ақпарат көзі ретінде қабылдайды. Бұл жағдада этикалық сұрақтар ақпараттар алу және зерттеу нәтижелерін көрсету әдістерін қолдайды.
  

Мазмұны: Кеңселік зерттеулер әдісі: анықтамасы, негізгі көздері, қолдану шарттары, артықшылықтары мен кемшіліктеріКеңселік зерттеу кезіндегі ақпаратты талдау түрлері: дәстүрлі (классикалық) және ақпаратты-мақсаттық.

Мазмұны: Нарықты нақты орнында (далалық) зерттеу, сынама сатулар, жеке іскерлік байланыстар: мәні, артықшылықтары мен кемшіліктері.

• әлуетті тұтынушылармен қарым-қатынасты жақсартады,

• олардың қажеттерін болжауға көмектеседі,

• сұранысы көбірек тауарларды шығаруды қамтамасыз етеді,

• тұтынушылардың мұқтажын түсініп, оны қанағаттандыру арқылы олардың сеніміне ие болады,

• тиісті маркетинг стратегиясын тауып, жүргізуге көмектеседі.

Маркетинг көзқарасына сәйкес тұтынушыларды екі топқа бөлуге болады:

1) түпкі тұтынушылар тауарды өзіне тұтыну үшін алатын тұтынушылар;

2) кәсіпқой тұтынушылар тауарды өндіру процесінде қолдану немесе басқаларға сату үшін сатып алушылар.

Осы екі түрлі тұтынушылар тобының қылықтары әрқалай болады.

Маркетингті тиімді іске асыру үшін фирма барлық күштерін тұтынушының қажетін қанағаттандыруға шоғырландыруы тиіс. Ал адам қажеттері жиі өзгеріп тұрады. Сол өзгерістерге неғұрлым икемді бейімделген кәсіпорындар ғана рынокта көп уақыт сәтті өмір сүре алады. Сондықтан тұтынушыларды зерттеудің маңызды бағыты олардың қажеттіліктерін неғұрлым толық, "түгендеу", талдау, даму бағытын анықтау болады.

Тұтынушылардың бір-бірінен жас жағынан, табыс деңгейі және білімі бойынша көшіп-қонуға бейімділігі және ұнату қабілеттері бойынша өте айырмашылықтары болады. Нарық қайраткерлері әртүрлі тұтынушылар топтарын ерекшелеп және осы топтардың мұқтаждықтарын қанағаттандыруға арналған тауар шығаруды һәм қызмет көрсетуді жөн көреді. Егер нарық сегменті өте үлкен болған жағдайда, кейбір фирмалар бұл сегментте қызмет атқаратын бөлек маркетинг бағдарламасын дайындайды. Айрықшаланған тұтынушылар топтарының екі мысалын келтірейік.

Мазмұны: Бақылау ұғымы және оны қолданудың жағдайлық сипаттамалары. Бақылаудың негізгі түрлерінің жіктелуі. Бақылау әдістерінің жіктелуі. Жеке бақылау: түсінігі, бақылауды тіркеу карточкасын әзірлеу.

Ержеткен жастар бірқатар себептерге байланысты тартымды нарықтар қатарына жатады: 1) Олар жаңа тауарларды сынақтан өткізуді дұрыс көзқараста қабылдайды. 2) Ақшаны жинағаннан гөрі жұмсағанға көбірек мән береді. 3) Сатып алушы роліндегі уақыты ұзағырақ.

Осындай жағдайда кәрі адамдардың, әйелдердің, субнарықтарын зерттеп, олардың әрқайсысына мақсатты бағыттағы маркетинг бағдарламаларын (бәсекелестік күрес көзқарасы бойынша) дайындау керектігін немесе керек еместігін анықтауға болады.

Тұтынушылардың қажеттіліктері. Адам қажеті дегеніміз жеке тұлғаның, әлеуметтік топтың, отбасының және жалпы қоғамның өмір сүруін және дамуын қамтамасыз ету үшін белгілі заттарға, немесе қызметтерге мұқтаждық деген сөз. Рынок жағдайында адам қажеті оның төлей аларлық сұранысы ретінде әйгіленеді. Қажеттілік құрылымы жөнінде толық біліп отыру үшін оның дамуына әсер ететін факторларды анықтау керек. Ол факторларға ұлттық, тарихи, рухани, географиялық, саяси, көптеген т.б. факторлар жатады.

Кәсіпорын өзінің тауарымен қанағаттандыра алатын қажеттіліктің даму болашағын анықтау жұмысы маркетингтік зерттеуде аса зор орын алады. Өйткені ол жұмыс тауарды тұтыну мүмкіндіктері мен көлемін және рыноктың даму серпінін болжауға мүмкіндік береді.

Тарихи орнына байланысты қажеттерді бұрынғы, қазіргі және болашақтағы түрлеріне бөлуге болады. Қажеттерді осы түрлеріне бөлудің негізгі мақсаты жаңа пайда болған қажеттермен қатар болашақта болатын қажеттерді дер кезінде анықтау үшін жасалады.

Кәсіпкерліктің мәні. «Бизнес» және «кәсіпкерлік» түсініктеріндегі айырмашылықтар. Кәсіпкерліктің экономикадағы орны. Кәсіпкерліктің мақсаты мен міндетттері. Кәсіпкерлік қызметтің субъектілері, олардың құқықтары мен міндеттері.

Кәсіпкерліктің негізгі түрлері мен салалары.

Кәсіпкерліктің негізгі ұйымдастырушылық нысандары – жеке және ұжымдық. Жеке кәсіпкерлік – азаматтардың немесе бір жанұяның кәсіпкерлік түрі. Жеке кәсіпкерліктің артықшылықтары мен кемшіліктері.

Ұжымдық кәсіпкерліктің негізгі нысандары: ұйымдастырушылық – құқықтық және ұйымдастырушылық – экономикалық.
Тақырып 2: Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау

Кәсіпкерлікқызметті жоспарлау үрдісі: мәні және оның жүзеге асыру сатылары. Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау үрдісінің ұйымдастырушылық факторлары.

Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау түрлері.

Бизнес – жоспар кәсіпкерлік жобаларды жүзеге асыру жоспары. Бизнес – жоспарды құру әдістемесі және жасап шығарылуы.

Кәсіпорынның қаржылық ортасы. Кәсіпкерлік қызметтіқаржыландыру көздері. Кәсіпкерлік келісімдерді несиелеу. Лизингтік операциялар. Кәсіпкерліктегі факторинг. Кәсіпкердің ұйымындағы қаржылық ресурстарды жоспарлау.

Кадрлық қамтамасыз етудің мәні. Потенциалды еңбек ұжымына қойылатын талаптарды қалыптастыру. Жаңа персоналды іздеу каналдары және оны таңдау әдістері. Еңбек келісім – шартына қол қою.

Кәсіпкерлік қызметте еңбек ресурстарын жоспарлау. Жұмысшылардың қызметін бағалауды өткізу әдістері.
Тақырып 5:Кәсіпкерлердің шаруашылық серіктестерімен келісімдік қатынастары

Кәсіпкерлік келісімдер және оның түрлері. Келсімшарт – кәсіпкерлік (коммерциялық) келісімдерді өткізудің негізгі құжаты. Келісімшарттың негізгі нысандары және олардың мазмұны. Сатып алу – сату келісімшартына қойылатын негізгі талаптар. Келісімшарттың негізгі туарларының сипаттамасы.

Кәсіпкерлік мәдениеттің мәні мен мағнасы. Кәсіпкерлікұйымдардың мәдениеті. Іскерлік және кәсіби этика. Іскерлік қатынастар – кәсіпкерлік мәдениеттің маңызды бөлігі. Бизнесменнің негізгі ерекшеліктері.

Кәсіпкерлік(шаруашылық) тәуекелдің мәні. Тәуекелдер мен жоғалатулардың түрлері, олардың жіктелуі. Тәуекелді тудыратын факторлар.

Тәуекелді бағалау әдістері: статистикалық, эксперттік, есептеу – талдаулық. Тәуекелді басқару үрдісі мен әдістері.
Тақырып 9:Кәсіпкерлік қызметтінің инфрақұрылымы

Кәсіпкерлікинфрақұрылымының мәні мен ерекшеліктері. Шағын бизнес орталықтарының кәсіпкерлік инфрақұрылымының институты ретінде қалыптасуы мен құрылуы. Шағын кәсіпкерлікке ақпараттық қызмет көрсетуді қамтамасыз ету. Кәсіпкерлік субъектілер кеңес берушілік, заңды және коммуникативтік қызмет көрсету. Кәсіпкерлік кадрларды дайындау және бизнестің оқу – кеңес берушілік орталықтарының дамуы.

Кәсіпкерлер жауапкершілігінің мәні мен түрлері. Кәсіпкерлер жауапкершілігінің пайда болу шарттары. Кәсіпкерлердің қылмыстық жауапкершілігі. Кәсіпкерлердің әкімшілік жауапкершілігі. Кәсіпкерлермен өз міндеттемелерінің орындауын қамтамасыз ету әдістері.