1-лекция Тақырыбы: Жеңіл атлетикадағы ғылыми зертеулер

5В10800 «Дене шынықтыру және спорт» мамандығына арналған

«Таңдап алған спорт түріндегі жас ерекшеліктері» пәнінің

ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

СЕМЕЙ

Мазмұны

1 Глоссарий

2 Дәрістер

3 Тәжірибелік және лабораториялық сабақтар

4 Курстық жұмыс (жоба)

5 СӨЖ

1. 
   Жеңіл атлетикаға кіріспе, мамандыққа кіріспе .
   
2. 
   Жеңіл атлетика курсының мазмұны және міндеті.
   
3. 
   Оқу пәнінің ілімдік, ғылыми қолданбалы пәндермен байланысы.
   

1. 
   Дене тәрбиесі ілімі мен әдістемесі. Э.Ж.Тілеуов, оқу құралы. Шымкент – 2003 ж
   
2. 
   Дене шынықтыру және спорттың теориясы мен әдістемесі. П.ғ.к.Р.Р.Аманбаев, типтік оқу бағдарламасы. Алматы – 2001 ж
   
3. 
   Теория и методика физического воспитания. ( под ред. Л.П.Матвеева и А.Д.Новикова – М: ФИС, 1976 гл. І-ІІ ).
   
4. 
   Матеев Л.П.Теория физической культуры – М.ФИС.1991 г
   
5. 
   Теория спорта / Под ред. В.Н.Платонова – К: Вищашк., 1987 г
   

Мақсаты: жеңіл атлетика пәніне жалпы шолу жасап, спорт түрінің кендігін яғни бірнеше жаттығудан бірігуін көрсету.

Тірек ұғымдар: Жеңіл атлетиканың бес бөлігімен

Тұруы: Жүру, жүгіру, секіру, лақтыру, көпсайыс.

Әрбір бөлімдегі ара қашықтық ерекшеліктері.

1 Жеңіл атлетикаға кіріспе, мамандыққа кіріспе .

Жеңіл атлетика жүру, жүгіру, секіру, лақтыру, жаттығуларынан біріккен спорт түрі. Жеңіл атлетика арнайы дене шынықтыру жоғары оқу орындарына осы спорт түрін ғылыми – оқу пәні ретінде практикалық және ілімдік оқыту әдістемесі мазмұнындағы пән. “ Атлетика” ежелгі греция сөзінен аударғанда курс, жаттығу сөздерінің мағынасы береді.

Ежелгі грецияда атлеттер деп күш пен ептіліктен сайысқандарды атаған, ол қазіргі таңда физикалқы жақсы дамыған күшті адамдарды атайды.

Жеңіл атлетика атауы – жаттығуларды орындау кезендегі сыртқы көріністің жеңіл орындалуына арап және атлетика қарама-бареч атлетика немесе жолдағы және алаңдағы жаттығу деп атайды (АҚШ, Франция, Англия).

Жеңіл атлетика бес бөлімге бөлінді де, соң әрі қарай бірнеше түрге және варианттарға бөлінеді.

2 Жеңіл атлетика курсының мазмұны және міндеті. Женің атлетикалық жаттығулар жүріс адамның қарапайым қимыл іс-әрекеті, барлық жастаға адамдарға жақсы физикалық жаттығу. Бір қалыпты ұзақ, ритликалық жүріс кезінде дене бұлшық еттерінің барлығы дерлік жұмыс істейді, жүрек жұмысы, демалу жүйелері және тағы басқа жүйелердің жұмысы жоғарылап жақсарады, зат алмасу процесі жоғарылайды.

Қарапайым жүрістен басқа да түрлері бар мысалы: салхаттық (походная), қатардағы (строевая), спорттық (спортивная) осыларды ішіндегі техникасы жағынан ең қиыны, бірақ сонымен қатар ең тиімдісі – спортты жүріс жарыстарда қолданылады. Оның жылдамдығы қарапайым жүрістен екі есе жоғары. Бірақ жылдамдықта жоғары жетістіктерде жету үшін техникасын меңгеру жеткіліксіз. Қарапайым жүріске қарағанда өте жоғары қимыл әрекет қажет етеді, ал сонымен қатар қуаты көп жоғалту көтеріледі. Осыған байланысты спорттық жүріспен айналысу спортшы организміне ерекше әсерін тигізеді, ішкі органдарды және жүйелерді мықтылайды, олардың жұмыс істеу қабілетін жақсартады, күштің дамуына оң әсерін тигізеді әсіресе төзімділікке баулиды, еріктік қасиеттерді тәрбиелейді. Жақсы дайындалған желаяқ өте төзімді болады.

Жүгіру бұл физикалық жаттығудың кеңінен тараған түрі көптеген спорт түрлеріне кіреді (футбол, баскетбол, теннис т.с.с.)

Жүріске қарағанда жүгіру кезінде организмнен жұмыс істеу қабілеттілікті жоғары деңгейде талап етеді, ал дене бұлшық еттері тобы толығымен дерлік жұмысқа кіріседі, жүрек қан тамырларының, демалу жүйелерінің қызметі күшіне түседі, зат алмасу процесі ерекше жоғарылайды.

3 Оқу пәнінің ілімдік, ғылыми қолданбалы пәндермен байланысы Ара қашықтықты және жылдамдықты өзгерте отырып, жүктеме өлшемін анықтауға, төзімділік, жылдамдық және тағы басқа дене қасиеттерін дамытуға әсер етуге болады.

Жеңіл атлетикада жүгіру тегіс, кедергілер арқылы, эстафеталық және табиғи болып бөлінеді.

Секіру бұл жаттығу кезінде спортшы өз денесін игреу, күш, жылдамдылық, ептілік, батырлық қасиеттерін дамытады.

Жеңіл атлетика секіру екі түрге бөлінеді; 1) тік кедергі арқылы, яғни биіктікке секіру, сприкпен секіру. 2) көлденең кедергі арқылы яғни ұзындыққа секіру және үш қадымдық секіру.

Лақтыру бұл жаттығу арнайы құралдарды ұзақтыққа итеріп жіберу немесе лақтыру арқылы орындалады. Олардың өлшемі метр және сантиметр арқылы өлшенеді. Лақтыру кезінде жүйке бұлшық ет күші арқылы қысқа уақыт ішінде орындалады, орындау кезінде қолдың ғана емес, иық белдеулері, көкірек және аяқ бұлшық еттері де іске қосылады.

Орындау әдісіне қарай жеңіл атлетикалық лақтыру үш түрге бөлінеді:

1) бастан асыра лақтыру (найза, граната); 2) бұрылыспен (диск, молот); 3) итеру арқылы (ядро).

Көпсайыс – бұл жаттығу жоғарыда айтылған жүгіру, секіру, лақтыру жаттығуларының біріктірілуінен тұрады. Олар жаттығу санына қарай аталады. (үшсайыс, бессайыс, алтысайыс, сегізсайыс, он сайыс).

2. Жеңіл атлетика спорт түрлері ішіндегі адам организміне кең түрде және жан жақты әсер етуі, жаттығу орындау техникасы, шұғылдану, табиғи жағдайда қолайлылығы жағынан тиімді және осы арқылы ерекшеленеді. 3

Жеңіл атлетика спорт патшайымы деп аталуы да осыдан болар. Басқа спорт түрлеріндегі спортшылардың физикалық дайындығы және дене қасиеттерін дамытуда ерекше роль атқарады. Атап айтқанда Футбол ойынында жылдамдық, төзімділік, күш қасиеттерін дамытуда жеңіл атлетиканың жүгіру әсері ерекше әсер етеді, Баскетбол ойынында жылдамдық, күш, ептілік, батырлық қасиеттерін жеңіл атлетикалық жаттығу арқылы дамытады әсіресе доп лақтыру кезіндегі ептілік пен дәлдік, секіру кезіндегі аяқ күші икемділігі сияқты қасиеттер дамиды.

1. Ежелгі Грециядағы жеңіл атлетиканың дамуы

2. Ежелгі Грециядағы Олимпиада

Әдебиеттер:

1. 
   Дене тәрбиесі ілімі мен әдістемесі. Э.Ж.Тілеуов, оқу құралы. Шымкент – 2003 ж
   
2. 
   Дене шынықтыру және спорттың теориясы мен әдістемесі. П.ғ.қ.Р.Р.Аманбаев, типтік оқу бағдарламасы. Алматы – 2001 ж
   
3. 
   Теория и методика физического воспитания. ( под ред. Л.П.Матвеева и А.Д.Новикова – М: ФИС, 1976 гл. І-ІІ ).
   
4. 
   Матеев Л.П.Теория физической культуры – М.ФИС.1991 г
   
5. 
   Теория спорта / Под ред. В.Н.Платонова – К: Вищашк., 1987 г
   

1. 
   Ежелгі Грециядағы жеңіл атлетиканың дамуы.
   

Археологиялық қазбалар мен тау тастағы суреттерге жүгінсек, жеңілатлетикалық жарыстар біздің ғасырдан көп жыл бұрын Азия және Африка халықтарының арасында өткізілгенін куәландырады.

Негізінен жеңіла атлетикалық спорттың даму шыңы Ежелгі Грецияда кеңінен белең алған. Спорттық жарыстар дәл осы елде жоғары атаққа ие болған, себебі сол заманда көп болатын соғыстар – жақсы шыныққан жауынгерлерді талап еткен. Ежелгі Грецияда жалпы ұлтаралық, халықаралық жарыстар ұйымдастырылып, кейінен Олимпиадалық ойындар атағына ие болған.

2. Ежелгі Грециядағы Олимпиада. Олимпиадалық ойындарға Грецияның басқа көптеген қалаларынан халықтар жиналып, осы уақытта соғыстар да тоқтатылған.

Алғашқы Олимпиадалық ойындары б.э.д. 776ж. өткен. Оның бағдарламасына 192,27 м. қашықтыққа жүгіру енгізілген (фомос деп аталған). Б.э.д. 708 жылы бағдарламаға жүгірумен қатар диск, найза лақтыру, секіру және күрес сияқты спорт түрлері енгізілді.

Ежелгі Греция атлеттерінің жетістіктері өте жоғары болған, бұл олардың дайындықтарының күштілігінен. Себебі Грециялықтардың 7 жасынан оқуға барған балдарының сауаттылығына көп назар аударылмай, ал керісінше дене шынықтыруға көбірек көңіл бөгендігінде.

Біздің эраның соңғы ғасырында Грецияның Рим патшалығының қол астына көшуіне байланысты, олимпиадалық ойындар өз деңгейін жоғалтады.

Тек б.э-дың 393 жылында Рим императоры Феодосий І-нің арнайы шығарған декретімен олимпиадалық ойындар қайта жаңғырды.

1. Дене тәрбиесі ілімі мен әдістемесі. Э.Ж.Тілеуов, оқу құралы. Шымкент – 2003 ж

2. Дене шынықтыру және спорттың теориясы мен әдістемесі. П.ғ.қ.Р.Р.Аманбаев, типтік оқу бағдарламасы. Алматы – 2001 ж

3.Теория и методика физического воспитания. ( под ред. Л.П.Матвеева и А.Д.Новикова – М: ФИС, 1976 гл. І-ІІ ).

4.Матеев Л.П.Теория физической культуры – М.ФИС.1991 г

5.Теория спорта / Под ред. В.Н.Платонова – К: Вищашк., 1987 г

1. Биіктікке секірудің техникасы.

Қозғалыс дағдысын қайта құру үшін техникалық шеберлік деңгейін анықту мен оны жетілдірудің әр түрлі кезендерінде қол жеткен табыстапрды бағалау үшін пайдалану үлкн маңызға ие.

Биіктікке секірудің техникалық шеберлік деңгейін спортшының неғұрлым жоғары нәтижеге жеткен жағдайында оның қозғалу мүмкіндіктерін қалайша толық пайдалануына қарап анықтауға болады.

В.М.Дьяковтың деректері бойынша, техникалық тиімділік салыстырмалы бірлікпен бағалап, 12-ге жақындауға қажет, одан да аз болуы мүмкін. Ол көрсеткіш неғұрлым төмен болса, солғұрлым техникалық шеберлік жоғары.

Техникалық шеберлікті анықтайтын басқа интегралды шарт бірқалыпты сермелеу көрсеткіштері болып табылады: мысалы 7,8-8,4 м/с. жоғары жалпы жылдамдық жағдайында соңғы адымдарда екпінді бірте-бірте арттыру есебінен үш адымды қозғалыс.

2. Секірушілердің жылдамдық – күштілік дайындығы.

Техникалық шеберлігін бағалау кезінде негізгі шарттар мыналар болып табылады:

1. Жалпы жылдамдық және соңы үш адымдағы жылдамдық

2. Жүгіруді доға үлгісі бойынша дәл орындау

3. Денені доғаның орталық нүктесіне қарай иіп ұстау

4. Түзу жолмен және айналма жолмен жүгіру уақыты

5. Итерілу аяқталған кездегі дене массасының жалпы орталық нүктесінің биіктігі

6. ұшу бүрышы және белдеу проекциясынан итерілетін жердін қашықтығы