35
себептерін анықтау немесе тәжірибені
талқылаудан тұрмайды. Шын мәнісінде
ол мұғалім, ата-ана, оқушылар, жалпы
мектеп ӛз тәжірибелерін жетілдіру үшін
қатысатын
үдерісті
басқару
мен
басшылық етуден тұрады. Дамыту
бойынша жүргізілетін жұмыс үдерісі
басқаларды
серіктестікке
тартып,
рефлексия мен ӛзін-ӛзі бағалауға
қатыстыратын тапсырмаларды қамтиды.
Мұндай
іс-шаралар
жиі
жүзеге
асырылып отырады, мысалы: әріптестер
арасындағы пікірталастар, желіде орна-
ластырылған есеп беруді оқу, оқушы-
лардың ӛздерінің іс-тәжірибелері тура-
лы пікірлерін жинау, әріптестерімен іс
тәжірибе алмасу мақсатында басқа
сыныптардың сабақтарына қатысу. Дәл
осы жағдайда зерттеу үдерісті аяқтау
үшін емес, диалог үшін ізденістің негізгі
стратегиясы болып табылады. Бұл
үдерістер ауқымы мен кӛлемі бойынша
азғантай ғана болуы мүмкін, бірақ олар
педагогикалық
пікірталас
қалыпты
жағдай деп саналатын ортада мәдениет-
тің қалыптасуы мен жаңаруына үлес
қоса
алады.
Мұғалiмдер
дамыту
жұмыстарын
жүргізу
барысында
рефлексияны, жоспар құруды, кеңес
беруді біртіндеп жүзеге асыру әдісі
арқылы қолдау таба алады. Алғашқы
қадам – әрбір ұстаз үшін маңызды
шешімдерді талап ететін құндылықтар
мен мәселерді анықтау. Келесі қадам –
ӛзгерістер
бағдарламасы
жӛнінде
әріптестерінің кеңестері. Осы әрекет
басымдылықтарын ұғынуы мен келiсуi
бойынша атқарылған жұмыстардан соң
мектептегі мәжiлiсте қаралып, мақұл-
дануы
мүмкін.
Мақұлданған
соң
мұғалім ӛзінің мәселесі бойынша нақты
жоспар құра бастайды. Бұл жоспар
жүзеге асатындай және оның құрамына
кіретін әрбір әлеуетті қатысушы оны
талқылай алатындай болу керек. Егер,
бұл келісу мен кеңесу үдерісі тиімді
болса, онда дамыту жұмысы да жоспар
бойынша жүзеге асырылады. Дегенмен,
мұндай жұмыс мектеп әкімшілігі
тарапынан ұйымдастырылып, қолдау
кӛрсетілгені маңызды. Мектеп әкімші-
лігінің мектеп құрылымы мен дамыту-
дың басымдықтарын қайта қарастыруы
қажет, себебі олардың кеңесі мен
жетекшілігі ӛте маңызды.
Бұл үдеріс жалпы түрде тӛмендегі-
дей кезеңдерде айқындалады:
- 1-кезең. Құндылықтарды анық-
тау.
- 2-кезең.
Кәсіби міндеттерді
анықтау.
- 3-кезең. Дамыту бағдарламасын
құруға арналған келісім мен кеңестер.
- 4-кезең. Атқарылатын жұмыс-
тардың жоспарын құру.
- 5-кезең. Атқарылатын жұмыс-
тардың жоспарын құруға арналған
келісім мен кеңестер.
- 6-кезең. Зерттеуге негiзделген
кӛшбасшылықты
дамыту
бойынша
жұмыс.
- 7-кезең.
Кәсiби бiлiмдердiң
дамуына жәрдемдесуге ықпал ететін
желілік қоғамдастықтағы жұмыс. Кӛш-
басшылықты дамыту бойынша жұмыс
мектепте жаңа білімді қалыптастырады,
дегенмен мектептен тыс жерде алынған
жаңа білімдерді беру де мұғалімнің ӛз
мектебіне орасан зор пайдасын тигізеді.
[5, 89 б.]
Бірінші
әрине
кӛшбасшылық,
кӛшбасшы, басқару, менеджер деген
ұғымдарға тоқтала келе мұғалімдерге
тӛменде үсынылған іс-әрекеттер арқы-
лы оқытуда кӛшбасшылқпен басқару
дағдыларын
мұғалімдер
бойында
қалыптастыруға тырыстым.
Кәсіби
мақсаттарды
анықтау.
Мұғалімдердің оқу үрдісінде ӛздерінің
ең бастысы кәсіби мақсаттарды айқын-
дауы. Бұл жерде мұғалімге ӛз сабағын,
сыныптан тыс жұмыстарды жоспарлау-
да негізгі оқушының бойында білім,
білік, дағдыны қалыптастыру үшін жаңа
тәсілдерді, диалогты, қай жерде қалай
қолдану керектігін білу. Әрине, жаңа
тәсілдерді оқытуда қолдану үшін олар
туралы мұғалімнің бойында білім болуы
маңызды. Осы жерде ӛткізілген сабақ-
тарына рефлексияны жазуды үйрену.
4 (42) 2014
Мҧғалім іс-тәжірибесінен
165
36
Сабақтарына рефлексивті есепті бере
алатын мұғалім, ӛз сабағының кәсіби
мақсатына жетеді.
Дамыту жоспарын нақтылау үшін
келісу және кеңес беру. Басқаруды
оқытуда жүргізу үшін бастысы қай
жерде қалай, кіммен жұмысты атқара-
тындығын білу маңызды. Ол үшін әрине
мұғалім оқыту жүргізетін мектептің
тарихын ғана біліп қоймай, сол
мектептің әкімшілігін, педагогикалық
құрамы, сынып жетекшісінен оқушылар
жайлы толық аналитикалық, статисти-
калық мәліметтер жинақтауы. Ол ертен
жұмысының жүйелілігіне және нақты-
лануына қажет. Мен, ӛз тәжірибемді
№3 мектеп-лицейінде ӛткіздім. Тәжіри-
бемді бастамас бұрын жоғарыда айтыл-
ғандай бірінші мектептің педагогикалық
құрамымен, сынып ұжымымен таныса
отырып ӛз жұмысымды жоспарлауды
бастадым. Сол мектептің информатика
пәнін жүргізетін болғандықтан инфор-
матика пән мұғалімнің сабақтарына
қатысуды жӛн кӛрдім. Содан соң, кеңес
беру арқылы басқада пән мұғалімдері
сол
сабақтарға
қатысып
отырған
информатика пәні мұғалімінің сабағына
ӛзгерістер ендірді.
Сабақ беру кезек маған келгенде
мен сол айтылған ӛзгерістірді есепке
алып, деректерді жинақтау арқылы,
эксперимент
сабақтардың
бірнеше
сериясын ӛткіздім. Байқағаным, басқа-
рудың ең маңызды қағидаты деп айтса
да болады, ол ӛткізілген сабақтың
рефлексиясын ӛзің ғана ӛткізіп қоймай,
әріптестеріңнің сенің сабағың бойынша
жазылған рефлексиясы қажет екендігі.
Барлығына ӛзіңіз қол жеткізуге ұмтыл-
ғаннан гӛрі басқаларды ӛзіңізбен бірге
әрекет етуге тартуыңыз жоспарыңызды
мектепте жүзеге асыру барысында ӛте
маңызды болып табылады. Ынтымақ-
тастық негізінде ӛзгерістерді басқару
қызметі
әр
түрлі
мәнмәтіндерде
қарастырылады.
Мен мектеп тәжірибемде тағы
айтып кеткім келіп отырған жағдай, ол
сабақ үстінде жұппен, топпен жұмыстар
жасалынды. Менің түсінгенім, егер
мұғалім ӛз сабағының менеджері
болғысы келсе ең бастысы сабағының
үстіндегі серіктестік қарым-қатынасты
жоспарлау, командалық жұмыстарды
ұйымдастыра білу, сыныптың, топтың
кӛшбасшысын айқындай білуі. Мысалы,
мен
екінші
сабағымда
оқушылар
арасында жетістік дәптерімен жұмыс
жасадым. Бұл дәптер жұмыс дәптердің
бір түрі. Бірақ жетістік дәптердің
бірінші
тапсырмасы
оқушылардың
арасында кӛшбасшылық, ораторлық
қасиеті жоғары оқушыны анықтау
болып келеді. Ол үшін сол күні ӛткізіліп
жатқан тақырып бойынша оқушыларға
мәтін
таратылады,
оқушылар
ӛз
командаларын берілген мәтін бойынша
жинақтай бастайды. Кімде кім мәтін
және мәтінен бӛлек ақпаратты айта
білетін болса сол, ӛз командасының
кӛшбасшысы болып есептеледі. Осы
тапсырманы
орындалу
барысында
оқушының кӛшбасшылығы мұғалімнің
дұрыс басқару арқасында ӛте сәтті ӛтті.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. К.Биекенов, М.Садырова. Әлеуметтанудың түсіндірме сӛздігі. Алматы: Сӛздік-
Словарь, 2007. 344 б. ISBN 9965-822-10-7.
2. Орысша-қазақша түсіндірме жалпы сӛздік. /профессор Е.Арын – Павлодар, «ЭКО»
ҒӚФ. 2006 ж.
3. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сӛздігі. Алматы, «Мектеп»
баспасы, 2007. ISBN 9965-36-417-6.
4. Саяси түсіндірме сӛздік. Алматы, 2007 ж. ISBN 9965-32-49.
5. «Мұғалімдерге арналған нұсқаулық», «Назарбаев Зияткерлік мектебі», ДББҰ, 2012 ж.
Мҧғалім іс-тәжірибесінен
4 (42) 2014
166
Достарыңызбен бөлісу: |
