32
Біріншіден, халық ісмерлерінің,
ӛнер шеберлерінің қолынан шыққан
алуан түрлі бұйымдардың бұрынғысы
мен бүгінгісін салыстыру;
Екіншіден, ұлттық ӛнерді құрмет-
тей отырып, туған жерге, ұлттық ӛнерге
деген сүйіспеншілікті
қалыптастыру;
Үшіншіден «Ою ойғанның ойы
ұшқыр», «Кӛз қорқақ қол батыр»
демекші, оюды ою, тігу арқылы
шеберлікті, түс үйлесімділігін, компози-
циялық шешімдерді үйрену;
Тӛртіншіден,
оқушының
ерте
жастан ғылыми ізденіс жұмыстарға
қызығушылығын
және
бейімділігін
ояту, жоғары деңгейдегі сапалы білім
мен іскерлігін кӛтеруге мүмкіндік
жасау.
Сонымен,
бүгінгі
мақсат
–
ӛздерінен бұрынғы ӛмір сүрген аға
буынның тәрбие мәселесіндегі жинақ-
талған ұрпақ бай тәжірибесіне сүйене
отырып, келер ұрпақты ӛнерге баулу,
ӛмірге, белгілі бір кәсіпке бейімдеу.
Қазіргі кезде ӛз ӛнерін баласына
үйретіп, кілем тоқып, алаша иірумен
айналысып отырған апалар, әжелер
азайған тәрізді. Сондықтан, баланы
қолӛнерге баулу және оған қызықтыру
үшін ең алдымен оған үлгі алатын
жағдай туғызып, халық қолӛнерінің
әсемдік құпиясын ашып, кӛрсету қазіргі
таңдағы маңызды істердің бірі.
«Ӛнер – жастан» деген, осы
ӛнердің қыр-сырын жас ұрпаққа мектеп
қабырғасынан үйрету.
Мұндай игі істің жас ұрпақты
ұлттық рухта тәрбиелеуде, халық
ӛнерін, салт-дәстүрін терең меңгеруде
атқаратын қызметі білімдік тұрғыдан
да, тәрбиелік тұрғыдан да маңызды
болмақ.
Ең алдымен, мұғалімге керегі ӛз
пәнін жете меңгеру. Ол үшін үздіксіз
қызмет ету, оқушыларды мүмкіндікте-
ріне
қарай
озық
тәжірбиелерді
іскерлікпен пайдалана білу керек. Осы
міндетті ӛз жұмысында басшылыққа
алып, шәкірттерінің жан-жақты дамуы-
на оның бойында жасырынып жатқан
шығармашылық қабілетті ашу мен
белсенді әрекетке келтіру жолында
қызмет ету.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Ж.Әбиев, С.Бабаев, А.Құдиярова. «Педагогика» Алматы, «Дарын» баспасы, 2004 ж.
2. «Қазақ ӛнері». Энциклопедия. Алматы. 38 б, 2002 ж.
3. «Мектептегі технология» № 2, 2010 ж.
СЫНИ ТҦРҒЫДАН ОЙЛАУ – СЫНАЛҒАН ОЙЛАУ ЕМЕС,
ШЫҢДАЛҒАН ОЙЛАУ
Д.Абдрахманова
Қызылорда қаласындағы И.В.Панфилов атындағы №5 мектеп лицейдің
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
«Оқуды
үйретудің»
қозғаушы
күші «Метатану» болып табылады. Бас-
қаша айтқанда, оқу бар, бірақ сонымен
бірге оқуды үйрету де бар. «Метатану»
деп индивид қалай ойлайтынын, оқиты-
нын қадағалау, бағалау, бақылау,
кейінгі оқу үдерісінде мұндай ойлаудың
нәтижелерін саналы қолдану үдерісі
ретінде сипаттауға болады. (МАН, 32б.).
Осы
ойды негізге ала отырып, мен
4 (42) 2014
Мҧғалім іс-тәжірибесінен
121
30
сыни тұрғыдан ойлауға үйрету модулі
оқушылардың да, мұғалімдердің де
сыни тұрғыдан ойлауды дамытуды
саналы
және
оймен
қабылдауын
кӛздейтінініне кӛз жеткіздім.
Сыни тұрғыдан ойлау кӛбінесе
қарсы пікір айтуға, баламалы шешім-
дерді қабылдауға, ойлау және іс-
әрекетімізге жаңа немесе түрлендірілген
тәсілдерді енгізуге дайын болуға,
ұйымдастырылған қоғамдық әрекеттер-
ге және басқаларды сыни тұрғыдан
ойлауға баулуды білдіреді деген ой бар,
мен ол ойды қысқаша былай дер едім:
Сыни ойлау – критерийлерге негіздел-
ген пікір айту.
Сыни тұрғыдан ойлау Бағдарлама-
ның ӛн бойында екі мағынада қарасты-
рылады: оқушылардың сыни тұрғыдан
ойлауын дамыту және мұғалімдердің
сыни тұрғыдан ойлауын дамыту. Бұл ой
маған Шонның «Рефлексивті практик:
кәсіби іс-әрекетте қалайша ойланады»
(1983) деген кітабын оқығаннан кейін
келді. Бұл біздің тәжірибемізге, біздің
сезімдерімізге байланысты және пайда-
ланудағы біздің теориямызға кӛңіл
бӛлуді қамтиды; ахуал ӛзгерген жағдай-
да біздің іс-әрекеттеріміз ӛзгеруі үшін
жаңа ұғымды түзуге әкеледі.
Екінші ойым, тек сыни тұрғыда
ойланатын ұстаз сыни тұрғыда ойла-
натын шәкірт тәрбиелейді ғой пайы-
мымды дәлелдеу үшін осы модульді
таңдадым. Алғашқы кезде мен ойлай-
тынмын, мұғалімдер сыни тұрғыдан
ойлауды жоғарғы сыныптармен байла-
ныстырады, алайда сыни тұрғыдан
ойлаудың негіздерін ерте кезеңнен
дамытуға болады және керек де.
Бұл модульдің түйінді тұстары
мынада деп есептеймін, менің пайым-
дауымша:
- Сыни тұрғыдан ойлау – бақы-
лаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқы-
лаудың нәтижесінде алынған ақпаратты
ойлауға, бағалауға, талдауға және
синтездеуге бағытталған. Ол болашақта
әрекет жасауға негіз бола алады;
- Сыни тұрғыдан ойлаудың негіз-
гі дағдылары: бақылау, талдау, қоры-
тынды,
интерпретация;
- балалардың
сыни тұрғыдан
ойлау қабілеттерінен табуды қажет
ететін негізгі ерекшеліктер: ұтқырлық –
ең ұтымды түсініктемені табуға ұмтылу;
сыңаржақтылықтың болмауы – барлық
қорытындыларды бағалау. Пайым –
дәлелдердің деңгейі мен маңызын
мойындау. Тәртіп: тиянақты, нақты
және жан-жақты болу. Ӛзіндік сана-
сезім: сеніміміз бен болжамдарымыз-
дың субъективті екенін сезіну. (МАН,
53-54 бб.)
Менің байқағаным, тақырыпты
ашуда, зерттеуде, қорытынды жасауда
сыни тұрғыдан ойлайтын оқушылар
белсенді болады. Бұл модулді таңдаған-
дағы мақсатым: оқушы бойындағы
сенімсіздікті жеңіп, жаңашыл идеялар
мен келешекке ашық болуын басшы-
лыққа алдым.
Енді осы
модульді қалай және неге
кіріктіргеніме тоқтала кетейін:
Сынып деңгейі қалыпты болған
соң және де жас ерекшеліктерін ескере
отырып, сабағымда оқушылардың сыни
тұрғыдан ойлау қабілетін білу мақса-
тында ұтқырлық пен сыңаржақты-
лықтың болмауын негізге алуды жос-
парлап, жұмыс жүргіздім. Ол үшін
маған жүйеленген мақсат қажет еді.
Тақырып бойынша ойлауын, зерде-
ленуін, пайымдауын құра біліп ӛзара
бірлесіп жұмыс жасауға ықпалдастыру-
ды ұйғардым. Ұйымдастыру кезеңінде
топты бӛліп, сыныпта жағымды ахуал
қалыптасқан соң жоспарлаған нәтижеге
жету үшін мазмұндағы тапсырмалар
арқылы жұмыс жасадым.
Жалпы, сыни тұрғыдан ойлайтын
оқушылар белсенді болады, олар сұрақ
қойып, дәлелдерді талдайды, мағынаны
анықтау үшін саналы түрде стратегия-
лар қолданады, олар ауызша, жазбаша
кӛзбен шолу дәлелдеріне сенімсіздікпен
қарай отырып, дәлелмен қорғайды.
Ӛз тәжірибемде сыни тұрғыдан
ойлауға үйрету модулі бойынша таңда-
Мҧғалім іс-тәжірибесінен
4 (42) 2014
122
