1 Жауапты хатшы

         
30           
Бірақ  адам  тәрбиелеу  технология-
сының ӛзіндік ерекшеліктері болатынын 
ескеру қажет. Ӛндірістегі қарапайым да 
анық  жұмыс  барысына  қарағанда 
мектептегі  технологияның  күтілмеген 
күрделі  жәйттері  мен  белгілері  сан-
қилы, олар: 
Тәрбие  процесінің  ӛндірістік  про-
цестен  айырмашылығы  оның  біртұтас 
болуында. Тәрбие процесін жеке опера-
цияға  бӛліп-жаруға,  жеке  қасиеттер 
қалыптастырып,  педагогикалық  ықпал-
дарды  кішігірім  қадамдар  ретінде  іске 
асыру  қиынға  соғады.  Тәрбиелік  ықпал 
бірізді  –  параллель  схемада  емес, 
комплексті түрде орындалады.  
Сапаларды  қалыптастыру  әдісте-
месін,  яғни  «Техникалық  операциялар-
ды» игеруші тұлғаларды тәрбиеге тарту 
мәселесін  ӛте  байыппен,  салмақты 
шешу  керек.  Тәрбиеші  алдында  техно-
логиялық  процесті  басынан  аяғына 
дейін  жүргізу  қажеттілігі  тұрады,  яғни 
тәрбие  жалпы  технологияға  негізделген 
жеке шеберлікпен ұштасады. 
Тәрбие 
технологиясы 
барлық 
тәрбиешілерге  ортақ,  ол  тұлғаны  жан-
жақты  қалыптастыру,  оны  дамыту 
жолындағы  жан-жақты  қалыптастыру, 
оны  дамыту  жолындағы  барша  кезең-
дермен  толық  қолдануы  тиіс.  Оларды 
анықтап, нәтижеге бағыт-бағдарын кӛр-
сету  педагогика  ғылымының  міндеті. 
Тәрбие 
мәселелерін 
технологиялық 
шешуде  әрбір  тәрбиеші  мақсатқа  қол 
жеткізудің  мехнатты  жолын  алдын-ала 
белгіленген 
«Ӛзекті 
нүктелердің» 
арасында  әрбір  тәрбиеші  ӛз  мүмкінші-
лігіне  және  нақты  жағдайларға  байла-
нысты шеберлік әрекетін жасай алады. 
Қазіргі  тәжірибесіз  ӛзінің  ӛтпелі 
кезеңінде  тұр.  Тәрбиешілердің  кӛбі 
ғылыми  технология  бойынша  жұмыс 
істеуді  әлі  де  мойынсынбайды,  бірақ 
тәрбие  міндеттерін  шешудің  жекелей 
интуитивті  жолынан  жалпы  бұрылыс 
кӛрініс  бере  бастады.  Пайдасы  кӛп, 
сарапталған  технологиялық  жаңалық-
тарды  енгізуге  педагогтар  қауымы 
ыңғай танытуда. 
Қазіргі 
тәрбие 
технологиясы 
комплексті  бағыт  мәселесін  шеше 
отырып  мынандай  талаптарды  орын-
дайды: 
Тәрбиеленушілерге  үш  бағытта, 
яғни  санасына,  сезіміне  және  қылық-
тарына әсер ету. 
Тәрбие және ӛзіндік тәрбие бірігуі 
арқылы дұрыс нәтижеге қол жеткізу. 
Тәрбиеге  қатысты  барлық  фактор-
лардың  бірлігі  мен  реттелуі  –  тәрбиеге 
комплексті  түрде  қараудың  кезек 
күттірмес шарты. 
Тұлғада берілген қасиеттер тәрбие 
істерінің  жүйесі  арқылы  қалыптасады. 
Бұл  істер  бір  арнаға  бағытталып, 
процестегі  ой,  дене,  адамгершілік, 
эстетикалық 
және 
еңбек 
тәрбие 
міндеттерінің  бір  мезетте  орындалуын 
талап  ететін  нақты  комплексті  сипатта 
болуы қажет. 
Тәрбиеге  комплексті  қарау  тәрбие 
процесінің  және  оны  басқарудың 
жүйелігін  талап  етеді.  Тәрбиедегі 
сыртқы  және  ішкі  факторлар  мен 
олардың  ӛзара  байланысын  ескермей 
тұрып,  басқару  табысты  болмайды.  Ол 
үшін  бұл  факторлар  мен  олардың  әсер 
ету  сипаты  туралы  педагогтың  айқын 
түсінігі болуы шарт. 
Жас ұрпақты ұлттық игіліктер мен 
адамзат 
мұрасының 
сабақтастығын 
сақтай  отырып,  тәрбиелеу  және  әрбір 
шәкіртті  тұлға  деп  санап,  оның  жан-
жақты дамуына мүмкіндік жасау болып 
табылады. 
Оқушыларға  әр  халықтың  ғасыр-
лар бойы қалыптасқан ұлттық мәдениеті 
бар.  Сол  сияқты  қазақ  халқының  да 
ғасырлар  бойы  қалыптасқан  ӛзінің, 
тәжірибесі, 
білім, 
кӛркемдік 
пен 
сұлулыққа  кӛзқарасы,  рухани  ӛмір 
байлығы  жаратылысынан  ӛнерге  ӛте 
бай,  әрі  оған  бейім  болғандығынан 
толық мағлұматтар беру. 
Қазақ  халқының  киім  киісінде, 
жүріс-тұрысында,  қонақ  күтісінде,  сый-
сияпатында  толып  жатқан  эстетика 
элемменттері  ӛз  ұрпағын  педагогика 
ғылымынсыз-ақ  әдемілік  пен  әсем-
4 (42) 2014 
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
 
119 

         
31           
ділікке  баулуда  тәрбие  берудің  тиісті 
құралына арналған. Сондықтан да, қазақ 
халқында  «Ӛнер  кӛзі  –  халықта», 
«Шебердің  қолы  ортақ»  деген  нақыл 
сӛзі  жоғарыда  айтқандарымызға  дәлел 
болмақ. 
Білім  саласындағы  кез  келген  пән 
қандай  ортада  болмасын  ӛзінің  айтар 
ойы, ӛмірге деген кӛзқарасы бар, нақты 
жеке  тұлғаны  қалыптастыруда  ӛзіндік 
үлес  қосары  анық.  Технология  пәнінің 
басты  мақсаты  –  оқушылардың  шығар-
машылықпен  жұмыс  жасауына  ықпал 
ете  отырып,  қазіргі  заманның  мәдение-
тіне,  бұйымдарды  кӛркем  жобалауға, 
ӛңдеп, 
ӛндіруге 
бейімдеу 
болып 
табылады. 
Бүгінгі таңда Қазақстан Республи-
касында  ӛскелең  ұрпақты  мәдениет  пен 
ӛнерге  баулу  мәселесіне  үлкен  назар 
аударылуда.  Оқытушының  оқытатын 
пәні  негізгі  қаруы  болғандықтан  бізде 
қолӛнердің  қыздар  мен  ұлдарға  тән 
бӛлігін  негізгі  қаруымыз  ете  отырып, 
оқушыларға  эстетикалық  тәрбие  беріп, 
ұлттық  дәстүрге  баулу.  Технология 
сабағында  іс  жүзінде  нақты  жұмыс 
жүргізілетіндіктен,  оны  меңгерту  үшін 
ерінбей  еңбек  ететіндей  тӛзімді  және 
жинақы болу керек. Сондықтан, оқушы-
ның 
қызығушылығын 
арттырып, 
шығармашылық  қабілетін  шыңдай  түсу 
керек. 
Бала  біздің  болашағымыз,  бала 
бүгінгі  оқушы,  ертеңгі  білімді  маман. 
Сондықтан  жастарға  тиянақты  білім 
беру  пән  мұғалімдеріне  жүктелері  сӛз-
сіз. Біз технология пәні арқылы оқушы-
ларды  жан-жақты  толыққанды  жеке 
тұлға ретінде қалыптастыру үшін еңбек 
етудеміз.  Оқушы  тек  қана  теориялық 
білім  алып  қоймай,  практикалық, 
ӛндірістік  міндеттерді,  жобалай  білуді, 
шешім  қабылдауды,  жеке  шығармашы-
лық  жұмыстарды  орындай  білуі  шарт. 
Оқушылар  сонымен  бір  мезгілде  түрлі 
материалдарды  ӛңдеу  технологиясын 
және  ӛңдеу  әдістерін  игереді.  Осы 
қабілеттер  мен  біліктер  баланың  жас 
кезінен  қалыптасып,  оқу  және  еңбек 
әрекеттерін  орындау  кездерінде  әрі 
қарай дамуы керек. 
«Ӛнер 
жақсыға 
сүйіндіреді, 
жаманнан  безіндіреді»,  -  дегендей, 
технология  пәні  мұғалімдері  ӛз  сабақ-
тарында  халық  қолӛнері  негіздерін 
енгізу – қазіргі күн талабы. 
Технология  саласы  оқушыларды 
халық  дәстүрімен,  әдет-ғұрыптарының 
түрлерімен  таныстыра  отырып,  ұлттық 
этика,  эстетикалық  қабілеттерін  және 
әділеттік,  инабаттылық  әдет-дағды-
ларын қалыптастырады. 
Ӛзге халықтар сияқты қазақтың да 
балаларға  қолӛнер  шеберлігін  үйретуде 
ерте  заманнан  бері  жиып-терген  мол 
тәжірибелері 
бар. 
Ӛз 
ұрпағының 
«Халықсыз  ӛнер,  ӛнерсіз  халық  жоқ»,  - 
дегендей  ӛнегелі  болып  ӛсудің  мақсат 
еткен  ата-бабамыз  ӛз  бойындағы  бар 
асыл  қасиеттерін  әлдеқашан  ғасырлар 
бойы  ұрпақтан-ұрпаққа  жалғастырып, 
насихаттап,  үйретіп  келеді.  Ендігі 
міндет  –  ұлттық  дүниетаным,  ерекше-
ліктерін  танытатын  осы  ӛнер  саласын 
заман  талабына  сай  жетілдіріп,  кӛркем 
рухани қазына ретінде пайдалана білу. 
Халқымыздың  тәрбиелік  мәні  бар 
асыл  мұралары  аз  емес.  Ұлттық 
мәдениетімізді  меңгермей,  мәдениетті 
азамат  тәрбиелеу  және  ұлттық  сананы 
қалыптастыру мүмкін емес. Қай кезеңде 
болмасын  адамзат  алдында  тұрған 
мұрат-міндеттердің  ең  бастысы  ӛзінің 
ісін,  ӛмірін  жалғастыратын  салауатты, 
саналы 
ұрпақ 
тәрбиелеу 
болып 
табылады. Білімді, жан-жақты тәрбиелі, 
қабілетті  жастар  ұлтымыздың  баға 
жетпес  қазынасы,  сондықтан  жастарды 
қабілетті  азамат  етіп  ӛсірудегі  халық 
қолӛнерінің 
тәлім-тәрбиелік, 
білім 
танымдық рӛлі орасан зор. 
«Ӛнерсіз  қыздан  без,  ӛнегесіз 
ұлдан  без»  деген,  келер  ұрпақты 
қолӛнерден  сырт  қалмай  теориялық 
білім  мен  сарамандық  жұмысты  қатар 
жүргізе  отырып  бір  ӛнерді  үйретуде 
ұстаз 
оқушы 
бойында 
мынадай 
қасиеттерді қалыптастырады:  
Мҧғалім іс-тәжірибесінен 
4 (42) 2014 
 
120