1 ЕҢбек тәрбиесінің теориялық негіздері

Бастауыш сыныпта оқитын балаларды еңбекке тәрбиелеудің ерекшеліктері: балалардың ересектер еңбегінің маңыздылығын түсінуі; белсенді қызмет арқылы жұмысқа оң көзқарас; жауапкершілікті, тәуелсіздікті дамыту, қиындықтарды жеңе білу, ерікті күш салу қабілеті; бұл жастағы еңбек қарым-қатынас пен ойын іс-әрекетімен тығыз байланысты.

Психологиялық әдебиеттерді зерттей отырып, біз осы жаста сапалы өзгерістер болады – өзін-өзі реттеу мүмкіндігі қалыптасады деген қорытындыға келдік. Балаға іс-әрекеттер мен әрекеттердің салдарын болжауға мүмкіндік беретін ойлаудың болжамды функциясы дамиды. Балалардың назары тұрақты және еркін болады, бөлу және ауысу қабілеті дамиды. Бала нұсқауларды қабылдай алады, Ережеге сәйкес әрекет ете алады, бірнеше нысандарды назарда ұстай алады. Үлкен моторика жетілдіріледі. Еңбек процесіне қатыса отырып, бала өзі туралы және айналасындағы әлем туралы көзқарасын түбегейлі өзгертеді. Жұмыстағы жетістік баланың өзін-өзі бағалауын арттыруға көмектеседі.

Жоғарыда айтылғандардың бәрі мектепте жас еңбек қызметінің алғышарттарын дамытуға қолайлы деген қорытынды жасауға мүмкіндік берді. Мектептегі баланың дамуындағы үлкен әлеуетті жіберіп алмау маңызды.

Сонымен қатар, бастауыш сынып оқушысының еңбекке деген оң көзқарасы қалыптаспағанын байқауға болады, оны дұрыс педагогикалық көмектің арқасында түзетуге болады. Еңбек тәрбиесі жүйелі болған кезде оң нәтиже береді, оған барлық балалар қатысады, тиімді педагогикалық әдістер мен тәсілдер қолданылады.

Бастауыш сынып оқушыларының еңбекке оң көзқарасты қалыптастыру процесін теориялық және әдіснамалық талдау еңбекке оң көзқарастың критерийлерін анықтауға мүмкіндік берді. Когнитивті компонент еңбек қызметін жүзеге асырудың тәсілдері мен құралдары, еңбек әрекеттерінің реттілігі туралы қажетті білім мен идеялардың болуын қамтиды. Жұмысқа деген оң көзқарастың аффективті компоненті-мақсатты жұмысқа деген эмоционалды көзқарас, жұмысқа деген қызығушылық, жұмысқа деген ұмтылыс. Жұмысқа деген оң көзқарастың мінез-құлық компоненті еңбек қызметіне қатысуға, іс-әрекеттің мақсатын, іс-қимыл жоспарын анықтауға, қызметтің нәтижесін бағалауға, ұжымдық еңбек процесінде өзара әрекеттесуге деген ұмтылыста көрінеді.

Зерттеу жұмысы барысында еңбекке оң көзқарастың қалыптасу деңгейінің көрсеткіштері анықталды: баланың жұмысқа қажетті жабдықты таңдауы, еңбек іс-әрекетінің дұрыс реттілігі, тұрмыстық жұмысқа деген қызығушылықтың көрінісі, басқалармен өзара әрекеттесу процесінде еңбек функцияларын бөлу және орындау мүмкіндігі, орындалған еңбек әрекеттерінің сапасына дұрыс баға беру.

Зерттеу нәтижелері балалардың еңбек қызметін жүйелі жоспарлау, жеке тапсырмалар, кезекшілік, ұжымдық еңбек сияқты еңбек формаларын қолдану балаларды еңбекке тәрбиелеу процесін жүйелендіріп, оны мақсатты және тиімді ететіндігін көрсетті.

Түсіндіру, үйрету, көтермелеу, мақұлдау әдістерін, көрнекі әдісті, сондай-ақ педагогикалық әдістерді (мұғалімнің мысалы, іс-қимыл әдістерін көрсету) пайдалану еңбекке оң көзқарасты қалыптастыруға ықпал етеді.

Көркем әдебиет, музыка, бейнелеу өнері құралдарын пайдалану; мектеп пен отбасының бірлескен жұмысы; эмоционалды жағымды атмосфераны құру балаларды жұмысқа ынталандырады.

Дамып келе жатқан пәндік–кеңістіктік ортаны талдауға, күнтізбелік жоспарлауға, сондай-ақ балаларды еңбекке тәрбиелеуді ұйымдастырудың диагностикасына сүйене отырып, бастауыш сыныпта оқитын балаларды еңбекке тәрбиелеуді ұйымдастыруға көмектесетін психологиялық-педагогикалық жағдайлар жасалды. Тәжірибелік іздестіру жұмыстарының қалыптасу кезеңін өткізгеннен кейін бақылау кезеңі өткізілді, бұл дамыған психологиялық-педагогикалық жағдайлардың тиімділігін көрсетті. Зерттеу барысында барлық мақсаттар мен міндеттер орындалды, гипотеза расталды. Мұның айқын дәлелі-бақылау кезеңінің нәтижелері, онда еңбек тәрбиесін ұйымдастыру көрсеткіштерінің жақсы жаққа өзгеруі байқалады.

Осылайша, диплом жұмысының мақсаты орындалды, қойылған міндеттер іске асырылды деп айта аламыз.