6.Буддизм және оның негізгі идеялары
Буддизмнің пайда болуы
Будда мектебі - Сидхартха Гаутамамен байланысты философиялық дәстүр, оны Будда деп те атайды. Бұл теория адамның азаптары мен одан құтылу тәсілдерінің негізінде құрылған.
Бірқатар діни ілімдерде өмірдегі қиындықтарды жоюдың табиғаттан тыс тәсілдері туралы айтылғанына қарамастан, буддизм бұл жағдайда басқаша шешім ұсынады. Ол азаптан құтылу тек адамның еркіне байланысты деп санайды.
Будда өзінің қайғы-қасіретке батырылуының себептерін табу арқылы адам оларды аяқтай алады деп тұжырымдады.
Аңыздардан Будданың ғажайып тұжырымдамасы туралы білуге болады. Оның тұжырымдамасының түнінде болашақ анасы армандады, оның денесінде алты тістен тұратын піл кірді.
Данышпандардың айтуынша, бұл арманды келесідей түсіндіру керек болды: ұл туады, ол не бүкіл Үндістанда билік етеді, не дүниелік өмірден кетіп, ағартушы болып, оған ашылған шындықтарды әлем. Осы тұжырымдамаға дейін Будда бірнеше инкарнацияларға ие болды, содан кейін ол қайғы-қасірет шеккендердің барлығына деген мейірімділікпен адамдарға оралды.
Буддистік философияның негізгі тезистері
Будда келесі төрт асыл шындықты тұжырымдады:
Күнделікті өмір азап әкеледі.
Азап қалаулардан туындайды.
Адамда азапты сезінбейтін психиканың деңгейі бар - оны нирвана деп атайды.
Нирванаға баратын жол бар.
-Бірінші шындықты адамдар қайғы-қасіретті сезініп, үмітпен алданып, ауруларға шалдығып, содан кейін өлетін етіп түсіну керек.
-Екінші шындық азаптың себебі қалағанның шын мәнін түсінбеуде деп айтады. Шындығында, құмарлықтың барлық объектілері тұрақты емес және өзгеріп отырады.
-Үшінші шындық азапты ішкі тепе-теңдіктің ең жоғарғы деңгейіне, яғни нирванаға жету арқылы аяқтауға болады дейді. Бұл жағдайда адам алдамшы тілектерден арылады.
-Төртінші шындық тек жоғары адамгершілік, жинақылық пен даналық қана тілектерді тоқтатып, азапты тоқтата алады дейді.
7.Ежелгіқытай философиялық мектептері және қарастырған негізгі мәселелері. Даосизм және оның категориялары
Чжангуо дәуірі (күресуші патшалықтар кезеңі, б.з.д. 475-221 жж.) Ежелгі қытай философиясының, әр түрлі ойшылдардың шығармашылығының, қытай ойлау бағытын айқындайтын бағыттар мен мектептердің пайда болуының гүлдену кезеңі болып саналады және алдағы ғасырлар бойы және тұтастай алғанда Қиыр Шығыс өркениетінің табиғаты. Бұл Конфуций, Менций, Лао-цзы, Чуан-цзы, Мо-цзы және басқа да көптеген философтардың өмір сүрген уақыты, олардың есімдері тек Қытайда ғана емес, сонымен қатар шет елдерде кеңінен танымал.
Ежелгі қытайлық ой-пікірлердің өркендеуі тарихқа бай цзя чжэн мин «Жүз мектептің бақталастығы» деген ұжымдық атпен енген. «Жүз» бұл жағдайда шартты сан, «көп» дегенді білдіреді.
«Жүз мектеп» арасында қытай философиясы мен мәдениетіне айтарлықтай әсер еткен бірнеше үлкен мектептер болды. Сима Тан өзінің «Алты мектеп туралы» трактатында олардың ілімдерін тізімдеп, сипаттаған.
Ежелгі Қытай философиясының алты мектебі:
Қызмет көрсету мектебі немеспе конфуцийшылдық(жу цзя)
Дао мектебі (Дао Цзя)
Мо Дидің философия мектебі (Мо цзя)
Атаулар мектебі (Мин цзя)
Табиғи философтар мектебі (Инь Янь цзя)
Легистер мектебі (Фа цзя)
«Дао мектебі» (жолдар) - ақырында ұлттық дінге айналған Қытайдағы екінші ықпалды ілім, даосизм. Данышпан Лао Цзы (б.з.д. VI-V ғасырлар) даосизмнің аңызға айналған негізін қалаушы болып саналады.
Даосизмнің басты міндеті - адамдардың дүниеге келу мақсатына көзін ашу, жақсылық пен жамандықты ажырата білуге үйрету, ғаламның құпияларын ашуға, адамдарды табиғатпен және ғаламмен үйлесімді өмір сүруге үйрету. Орта ғасырларда Қытайда бүкіл әлемнен кетіп, өмірін аспан мен мәңгілік Даоға қызмет етуге арнаған адамдар өмір сүретін Даос монастырларының бүкіл жүйесі құрылды.
Қазіргі уақытта қытай философиясындағы әйелдік және еркектік принциптер - Инь мен Ян туралы барлығы дерлік біледі. Біздің дәуірімізге дейінгі төртінші ғасырда даосист монахтар екі қағидадан тұратын шеңберді бейнелей алды: қараңғы - әйел және ашық - ер. Монахтар бұл екі ұғым бір-бірінен бөлінбейді және бір-бірсіз өмір сүре алмайды деп сенді, сондықтан әрбір адамның өмірі тек жарық, немесе тек қараңғы бола алмайды. Әйелдік принципке байсалдылық пен тепе-теңдік тән, ал еркекке белсенділік, күш және белсенді өмір салты тән. Монахтар бұл екі қағида бірін-бірі толық толықтырады, ал егер адамда біреу басым болса, оның өмірін дұрыс деп санауға болмайды және ол Даоға жете алмайды деп сенді.
Дао - бұл мәңгілік жол, шексіз және шексіз жол, ол барлық жерде және ешқайда кетпейді, оның қайда апарып, қайда аяқталатынын ешкім білмейді. Дао - бұл мәңгілік Абсолюттік, бәрі тек оған бағынады, тіпті Аспан даоның заңдары бойынша әрекет етеді. Мәңгілік жол - бұл мәңгілік қозғалыс, өйткені табиғатта ештеңе тыныштықта болмайды, бәрі үнемі ағып, өзгеріп отырады. Адам сол заңдар бойынша өмір сүреді. Ең үлкен бақыт, Лао Цзы мен оның ізбасарларының пікірінше, Даоның білімінде және онымен мәңгі араласуда. Даоны түсініп, оның заңдарына бағынған адам өлместікке жетеді. Даоны түсіну үшін дененің және рухтың қоректенуіне қатысты бірқатар ережелерді сақтау керек, сонымен қатар әрекетсіздік ұғымын сақтау керек. Адам - бұл өз жанын иемдену үшін үнемі күресетін құдайлық рухтар мен жындардың жиынтығы. Егер ол рухтарды өзінің жақсы істерімен тамақтандырса, онда жан күшейіп, Абсолютке жақындай түседі, ал егер адам жындардың санын жаман істермен көбейтсе, онда жан әлсіреп, Даодан алшақтайды.
Достарыңызбен бөлісу: |
