1 Қазақстан республикасы жоғары оқу орындарының



жүктеу 20,84 Mb.
Pdf просмотр
бет48/56
Дата14.08.2022
өлшемі20,84 Mb.
#39102
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   56
VIII. 
Клиентті
 
ізденіс
 
зерттеул
 
ердің
 
мақсаты
 
жəне
 
қорытындыларымен
 
хабардар
 
ету
а

зерттелінушінің
өз
ықыласымен
тексерілуіне
жұмыстың
мақсаты

түрлерін

əдіс
-
тəсілдерін
түсіндіру
керек

Егер
тексерілетін
адам
кəмелеттік
жасқа
жетпеген
болса

оның
ата
-
анасы
немесе
олардың
орнындағы
адамдардың
келісімі
болуы
шарт
;
ə

диагностика
жəне
ақыл
-
кеңес
кезінде
психолог
пікірін
жəне
осы
процесте
кездесетін
түрлі
жағдайлар
туралы
тексеріске
қатысушы
адамға
айтып

оның
құқығын
шектейтін
немесе
тексеріс
-
зерттеу
жұмыстарына
қатысу
еркіне
шек
келмейтіндей
жағдай
туғызған
жөн
;
б

психолог
бұл
зерттеуге
қатысушыларды
жұмыстың
маңызды
тұстарына
тəуелділік

келеңсіздік

көңіл
күй
құбылыстары

кейбір
жағымсыз
жағдайлардың
тууын

олардың
кері
əсері
болуы
мүмкіндіктері
туралы
қатаң
ескертіп

адамдардың
ықыласын
алу
аб
-
зал
;
в

клиенттің
психологиялық
тексеріс
-
зерттеуге
келісімін
алу
үшін
психолог
онымен
қарапайым
түсінікті
тілде
сөйлесуі
керек

оған


255
түсінікті
терминдер
қолдану
керек

Жұмыстың
қорытындыларын
да
клиентке
түсінікті
түрде
жеткізу
керек
;
г

қорытындыларды
жариялағанда
клиентке
алда
-
жалда
осын
-
дай
деп
кейіп
айтпаған
жөн

Ақыл
-
кеңес
қайткенде
дұрыс
бо
-
лады
дегендей
түрде
орындалуы
қиындықтар
туғызбайтындай
қарапайым
болуы
тиіс
;
д

тексеріс
кезінде
психолог
клиенттің
ерекшеліктерін

қабілет
мүмкіншіліктерін
анықтайды

Оның
кемшіліктері
«
көзге
бадырай
-
тып
» 
көрсетілмейді
.
ІХ

Психологтың
 
кəсіби
 
əрекеттерінің
 
моральдық
 
жағымды
 
құндылығы
а

психолог
тексеріс
реттеу
жұмыстарына
дайындық
кезінде
қолданылатын
құрал
-
жабдықтардың

оларды
қолдану
немесе
қолданбау

пайдалануға
шектеу
қоятын
тұстарын
мұқият
орнала
-
стыруы
қажет

Əсіресе

бұл
құрал
-
жабдықтардың
кəсіби
маман
емес
адамдардың
қолына
түспеуі

Зерттеу
кезінде
клиенттің
жеке
басының
ерекшеліктері

жасы

жынысы

ұлты

нəсілі

діни
таны
-
мы

секстік
қасиеті

дене
-
психика
ерекшеліктері

тілі

əлеуметтік
-
экономикалық
деңгейі
ескерілмеу
керек
;
ə

өз
жұмысы
туралы
психологиядан
арнаулы
білімі
жоқтарға
ақпарат
бергенде
оның
тілі
түсінікті
жəне
сұраныс
беруші
күнделікті
тəжірибеде
еркін
пайдалана
алатын
түрде
болуы
тиіс
;
б

БАҚ
беттеріне
жариялағанда
психолог
өз
пікірін
психоло
-
гия
ғылымының
тəжірибе
жетістіктеріне
негіздеуі
тиіс

Жария
материалдарының
мазмұны
қоғамдық
пікір
мен
клиенттің
көңіл
күйіне
сəйкес
болуы
керек
;
в

психология
ғылымына
нұқсан
келтіретін
ізденіс

тексеріс

зерт
-
теу
жұмыстарына
психолог
қатыспағаны
жөн

Барлық
жағдайда
психодиагностикамен
айналысатын
адам
міндетті
түрде
моральдік
этикалық
нормаларды
сақтауы
тиіс

1. 
Адамды
еріксіз
зерттеуге
болмайды
(
Тек
қана
заңға
сүйеніп

сот
немесе
медициналық
тəжірибеде
). 
2. 
Психологиялық
тестілеу
кезінде
алдындағы
адамға
зерт
-
теу
процесі
кезінде
ол
еріксіз
өзі
туралы
ақпарат
беретінін
түсіндіру

3. 
Əрбір
адам
(
заңға
қарсы
келмесе

өз
зерттеуінің
нəтижесін
біле
алады

4. 
Тестілеу
ұғынықты
формада
өтеді



256
5. 
Кəмелетке
толмаған
балаларды
зерттеуінің
қорытындысын
ата
-
анасы
немесе
басқа
олардың
орнындағы
ересек
адам
алады

6. 
Егер
тестілеу
адамның
психологиялық
дамуын
анықтау
мақ
-
сатында

конкурстық
талдауға

жұмысқа
алуға
арналса

адам
тестілеу
мақсаты
мен
қорытындысын
ала
алады

7.
Психологиялық
тестерді
қолдану
жауапкершілігі
психологтарға

оларды
қолданатын
ұйымдарға
тəн
.
Практикалық
психология
– 
бұл
психологтардың
кəсіби
іс
-
əрекетіндегі
күрделі
жəне
жауапты
облысы
болып
табылады

Ол
сəйкес
білімді
жəне
кəсіби
шеберлікті
талап
етеді
жəне
адам
өмірін
жоюы
мүмкін

мысалы

оның
негізіне
медициналық
немесе
соттық
психологиялық
диагноз
қойылса

конкурстық
сұрыптау
неме
-
се
жұмысқа
қабылдауда
жүзеге
асырылады

Бұл
байланыста
яғни
психодиагностикаға
жəне
психодиагностқа
əлеуметтік
-
этикалық
талап
ету
қатары
көрінеді

Енді
бұл
талап
етуді
психодиагностика
принципі
түрінде
қарастырамыз
.
Психодиагностиканы
 
құпия
 
сақтау
 
принципі
.
Бұл
принцип

негізінен

ержеткен
шақтағы
адамдарға
керек

Егер
жеткіншек
жастағы
бала
туралы
сөз
болса

мысалы

мектептің
жоғары
сынып
оқушылары
туралы
моральды
жəне
заңдық
жауапкершілікті
та
-
ситын
бала
үшін
жауап
беретін
олардың
психодиагностикасының
нəтижесін
айту
үшін
оған
ата
-
ана
немесе
туысқандарының
міндетті
түрде
келісімі
қажет

Құпияны
ашу
тек
эксперименталды
зерттеу
бөлігі
сияқты
ғылыми
мақсатта
психодиагностикада
өткізіледі

бірақ
бұл
жағдайда
дұрысы

публикацияда
зерттелінушінің
нақты
есімін
жəне
фамилиясын
көрсету
ұсынылмайды
.
Психодиагностика
əдістемелерінің
ғылыми
негізгі
принципі
та
-
лап
етіледі

яғни
тестке

əдістемеге
толығымен
сенуге
болатындай
нəтиже
беретін
валидті
жəне
сенімді
болғаны
жөн
.
Зиян
келтірмеу
принципінде
психодиагностика
нəтижесін
басқа
адамға
залал
ретінде
қолдануға
болмайды

Егер
психодиаг
-
ностика
конкурстық
сұрыптау
немесе
адамды
жұмысқа
қабылдау
мақсатында
өткізілсе

онда
негізгі
принцип
зерттелінуші
үшін
психодиагностиканың
ашылуы
принципімен
бірге
қолданылады

яғни
онда
қалай
тестілеу
болады

оның
зерттеу
нəтижесі
қандай

оның
өмірін
шешу
үшін
қандай
бейнеде
қолдануы
мүмкін
деген
сияқты
информациялар
талап
етіледі
.
Психодиагностикамен
айналысушы
психологқа
келесідей
талап
-
тар
керек

жақсы
теориялық
дайындық

психодиагностикалық
мето
-


257
дика
туралы
түгел
білім
жəне
олардың
дұрыс
қолданылуы

сəйкес
əдістемені
практикалық
қолдануды
толық
нəтиженің
бар
болуы
.
Əрбір
психодиагностикалық
əдістеме
белгіленген
объекттің
диа
-
гностикасы
үшін
кейбір
психологиялық
теория
негізінде
көрінеді
жəне
дамиды

Интеллект
тесті

мысалы

оның
табиғаты

құрылымы

мағынасы
жəне
өмірде
көрінуі
туралы
ғылыми
көрініспен
жабыла
-
ды

Жеке
тұлға
тесттері
анықталған
жеке
тұлға
теориясына
кіреді

яғни
өзіне
ғылыми
анықтама
қосатын

құрылымды
түсінуді

дамуды
жəне
белгілерін
айта
отырып

адамның
негізгі
жеке
тұлғалылығы
туралы
объективті
талқылауға
болады

Əрбір
психодиагностикалық
əдістеме
байытылған
жəне
өзіне
байланысты
теориямен
шектел
-
ген

Сəйкес
теорияны
білсек

зерттейтін
объект
туралы
негізгі
тео
-
риямен
қорытынды
шығаруға
болады

Мысалы

егер
жеке
тұлға
теориясының
кейбіреулеріне
келіссек

оның
сипатының
бірі
басқамен
тығыз
байланысты

онда
осы
сипаттың
біріне
психодиагностиканы
жүзеге
асырсақ

басқаның
даму
деңгейі
туралы
анық
төрелеуге
бо
-
лады

Түбірінде
психодиагностикалық
əдістемелер
жатқан
теория
(
жоғарыдағы
), 
оның
нəтижесінің
интерпретациясы
сирек
шектеледі

Мысалы

мынадай
Тематикалық
Апперцептивті
Тест
(
ТАТ

сияқты
жеке
тұлғаны
зерттеу
əдісі

Фрейдтің
психоанализіне
сүйенген
негізгі
теорияда
ғылыми
негіз
шығару
жəне
жеке
тесттерінің
нəтижесін
ин
-
терпретациялау
.
Кез
келген
психодиагностикалық
əдісті
дұрыс
қолдану
үшін

ол
сүйенетін
теория
білімі
міндетті
түрде
болуы
керек

Мұнсыз
психодиагностика
интерпретациялауда

анализде
жəне
адамды
зерттеу
нəтижесін
шығарғанда
өте
күрделі
қате
жіберіп
алуы
мүмкін
.
Əдістемені
түгел
меңгеру
үшін
(
икемділік
жəне
дағдылар

зерттелінушіге
қатысты
процедурада
əдістемені
ұсынсақ

онда
негізгі
интерпретацияда
жəне
анализде
іскерлік
пен
дағдыны
қалайды

Зерттеуші
тестті
өте
жақсы
меңгермесе

өз
-
өзіне
тест
мəліметін

ең
болмаса

бір
рет
тексертпесе
психологиялық
тесттің
біреуін
де
қолдануға
болмайды

Анық
нəтиже
алу
үшін
психодиагностикалық
əдістемелерді
дұрыс
қолдану
өте
тиімді

Тест
қандай
күшті
болса
да

оны
қолдану
кезінде
міндетті
түрде
ситуацияны

зерттелінушінің
индивидуалды
ерекшеліктерін

олардың
көңіл
күйінің
бар
болуын
жəне
көптеген
басқа
психодиагностикалық
факторларды
оқу
қажет
.
Психодиагностикамен
кəсіби
маман
ретінде
шұғылдану
үшін
міндетті
түрде
келесі
моральды
-
этикалық
нормалар
сақталуы
керек
:


258
1. 
Ерекше
жағдай
соттық
немесе
медициналық
практикада
айтылған
заңмен
шығару

яғни
психологиялық
зерттеулерде
адамды
еріксіз
зерттеуге
итермелеуге
болмайды
.
2. 
Психологиялық
тестті
жүргізу
алдында
адамға
зерттеу
процесі
кезінде
өзі
туралы
информацияларды

яғни
өз
ойларын
жəне
сезімдерін
еріксіз
беруі
мүмкін
екенін
ескерту
керек
.
3. 
Кез
келген
адам

егер
бұл
заңда
айтылмаса

өз
тесттеу
нəтижесін
білуге

сонымен
қатар
қайда

қалай
жүргізілуі
жөнінде
толық
білуге
құқы
бар
.
4. 
Психологиялық
тесттеудің
нəтижесін
кім
зерттеуді
дұрыс
түсіну
формасында
жүргізсе

зерттелінушіге
ұсынады
.
5. 
Тестілеуде
жеткіншектік
жасқа
дейінгі
балалардың
тестілеу
нəтижесін
ата
-
анасы
немесе
туысқандарының
білуіне
хұқы
бар
.
6. 
Егер
тестілеу
адамның
психологиялық
даму
деңгейін
анықтау
мақсатымен

яғни
конкурстық
сұрыптау
немесе
жұмысқа
қабылдау
барысында
өткізілсе

онда
зерттелінушінің
тек
тестілеу
мақсатын
ғана
емес

сонымен
бірге

қандай
негізде
тестілеу
қорытындысын
шығаруға
болатынын
білуге
құқы
бар
.
7. 
Психологиялық
тестті
практикада
қолдануда
негізгі
жауапкершілік
ұйымдарда
оны
қолданушылар
мен
психологтарға
жүктеледі
.
Біздің
елімізде
мемлекеттік
таратуға
заңдық
көркемдеумен
шек
-
телген
жəне
психологиялық
тестті
қолдану

Олар
келесідегідей
міндетті
түрдегі
нормаларды
өзіне
қосады
:
1. 
Кəсіби
сұрыптау
жəне
экспертизалар
үшін
қолдануда

психологиялық
тесттердің
көп
бөлігін
көптеген
мəлімет
құралы
ретінде
ашық
жариялауға
тиым
салынады

яғни
практикада
тестті
қолдану
барысында
ешқандай
бұрмалаушылық
болмас
үшін
тиым
салынады
.
2. 
Психологиялық
тесттермен
айналысушылар
жəне
психоло
-
гиялық
тесттерді
қолданушы
психологтар
жоғарғы
психологиялық
білімі
немесе
ғылыми
дəрежесінің
болуы
шарт
.

жүктеу 20,84 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   56




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау