1 Автомобиль жол құрылысының техника экономикалық негіздемесі

Жобада дөңғелек құбырлар жобаланған. Су өткізу құбырларының негізгі элементтері: негіз, звенолар, кіру және шығу баулықтары.

Автомобиль жолдарында құбырдың тесігі дөңғелек және тік төрт бұрышты құбырларды қолданады. Дөңгелек құбырлардың ішкі тесіктің өлшемін диаметр (d) деп алсақ тік төрт бұрышты құбырларда енін биіктікке (bхһ) көбейтсе отырып ішкі тесіктің өлшемін анықтаймыз.

Типті жобада төмендегі өлшемдер құбырларды қарастырамыз: дөңгелек құбырлар:

D=0,50; 0,75; 1,00;. 1,25; 1,50; 2,00 м

d=0,50м төмен дөңгелек құбырларды төмен категориялы жолдарының құламаларында жобалаймыз. Өйткені осындай құбырлардың ішкі тесіктері тез кірленіп пітеледі, d=0,75м диаметрлі құбырлар ІУ-У техника-категориялық жолдарында 15м ұзындығы аспатындай етіп жобалаймыз. d=1,0м құбырларды 20м аспатындай етіп ІІ-У техника- категорилық жолдарында жобалаймыз. Құбырдың ұзындығы 20м жоғары жобаланатын жерлерге құбырдың ішкі тесігін 1,25 метрден жоғары құбырларды жобалаймыз.

Құбырлардың баулықтарын порталды және раструбті болады.

Порталды баулықтарды құбырдың ішкі тесігі 0,50 және 0,75м құбырларында қолданамыз.

Жартылай ағысты - құбыр алдындағы кіру тесігі суға батқан жағдай, бірақта құбыр ішіндегі судың ағысы бір қалыпты болғанда. Құбыр алдындағы судың тереңдігі Н>1,2һ_к

Ағыстар режимдерінен жобалауға ең тиімді және ынғайлысы ағыссыз режимі болып табылады. Өйткені бұл режимде ірі емес заттар үшін өте ыңғайлы. Ағысты режимін айтатын болсақ, бұл режимде жұмыс істейтін темірбетон құбырларының баулықтарында су өткізбеушілік қасиеті жоғары болуы керек және де құбырдың ішінде сызат болмауы тиіс. Құбырлар жол бойында ең ыңғайлы элементтерінің бірі болып саналады. Көпірлерге қарағанда құбырлар көліктердің кедергісіз және жылдамдықты төмендетпей қозғалуына тиімді болып келеді.

Экономикалық-салыстырмалы жағында қарастырсақ құбырлар көпірлерге әлдеқайда тиімді. Айта кетсек кейбір құбырлар кіші көпірлердің орнына жобалайды. Өйткені мысалыға бір тесікті ағыссыз режимде жұмыс істейтін дөңгелек құбырлар 13 м³/с дейін су шығынын өткізе алады. Ал тік төрт бүрышты құбырлар тіпті 63 м³/с дейін су шығынынын өткізе алады. Ал егер үйінді биіктігін үлкейтпейсек су шығынының өткізу қабілеттілігін жоғарылататын болсақ, онда екі-үш тесікті құбырларды жобада жобалайды. Құбырларды батпақтарда және тұрақты су ағу жерлерінде жобалауға болмайды, өйткені батпақта құбыр лаймен пітелуі мүмкін, тұрақты су ағу жерінде қыс немесе суық кезеңдерде мұзбен қатып қалу ықтималдығы жоғары.

Құбырларды немесе көпірлерді жобалар алдында алдымен олардың қай жерде, қай жағдайда орналасуын және судың максималды шығының өткізе алу қабілеттілігін анықтауымыз қажет.

Жобаға байланысты жобалау ауданның және техника-категориялық жолға байланысты судың жоғарлау ықтималдылығын төмендегі таблицадан анықтаймыз.

Жоғарлау ықтимал таблицасы

Кесте 4.1.
Жоғарлау ықтималдығы болатын есептік уақыты: Ж.Ы. =1% - Q_max; 100 жылда 1 рет болады.

Ж.Ы. =2% - Q_тах; 50 жылда 1 рет болады.

Ж.Ы. =3% - Q_тах; 33 жылда 1 рет болады.

Су жинағыш бассейннің мінездемесін анықтау үшін, картадан жобаланатын трасса бойынан жасанды ғимаратқа байланысты су жинағыш бассейннің ауданын шектейді.

Төмендегі формулалармен құбырға байланысты элементтерін анықтайды:
1. Су жинағыш бассейннің ауданы

Ғ=f₁,+ f₂+f₁₃+....+f_n

3. Бас логтың орташа еңістігі

4. Ғимарат алдындағы логтың еністігі

ғ

5. Сайлардың орташа еністігі

2

6. Ғимарат алдындағы логтың тереңдігі

һ_л=Н₁-Н₀, егер H₂