[]

267 
 
–  теледидардан  тек  әр  алуан  хабар  берушілер  ғана  емес,  сонымен  қатар  сөзді  дұрыс  айта 
білуді, дұрыс дыбыстай білуді үйрететін ұстаздар болуға тиіс» [4, 6].  
Ақпараттық  теле,  -радиобағдарламаларды,  соның  ішінде  теледидардан  және  радиодан 
берілетін жаңалықтарды жүргізуші дикторлардың және репортаж жасаушы тілшілердің сөзін 
қолдану  орфоэпияны  оқытудың  маңызды  құралы  ретінде  қарастырып,  сабақ  барысында 
ерекше дидактикалық материал ретінде қолдануға әбден болады. Себебі «адам орфоэпиялық 
нормаларды,  олар  жөніндегі  ережелерді,  негізінен,  жаттау  арқылы  емес,  құлақпен  тыңдап, 
үйрену арқылы игереді.  
Бұл  ретте  күнде  тыңдайтын  теледидар  үнінің  орны  айрықша»  [4,  15].  Радио, 
теледидардан ақпараттар тыңдап, түсінуге машықтанған студенттер қазақ тілінде тыңдалым, 
айтылым  нормаларын  дамытады,  екінші  адамның  тілін  түсінуге  машықтанады.  Сондай-ақ 
қазақ  тілінің фонетикалық  ерекшеліктерін  меңгеріп,  оның  дұрыс-бұрыс,  мәнерлі-мәнерсіз 
қырларын  ажырата  білу  деңгейіне  жетеді.  Бір  сөзбен  айтқанда,  білім  алушылардың  тілдік 
талғамы қалыптасады.  
Студенттерде  орфоэпия  туралы  түсініктің  болуы,  олардың  орфоэпияның  практикалық 
маңызын  ескеруі,  орфография  және  орфоэпияның  байланысын,  фонетика  және  орфоэпия 
байланысын,  лексика  және  орфоэпия  байланысын,  сөзжасам,  морфология  және  орфоэпия 
байланысын,  синтаксис  және  орфоэпия  байланысын,  дикция  және  орфоэпия  байланысын 
ұғынуы,  қазақ  тілінің  орфоэпиялық  нормаларын  сақтауы,  екпінді  дұрыс  қоюы  және 
орфоэпиялық  сөздіктерді  тиімді  қолдануының  маңызы  зор.  Әдеби  тілдің  ауызша 
орфоэпиялық  нормаларынан  жөнсіз  ауытқулар,  ең  алдымен,  сөз  қалай  жазылса,  солай 
дыбыстаудан,  жазу  жүйесі  мен  ауызша  сөз  жүйесінің  өзді-өзіне  тән  ерекшеліктеріне  мән 
бермеуден туындап жатады.  
Сондықтан  дұрыс  сөйлеуге  бағыт-бағдар  көрсететін  құралдың  бірі  –  орфоэпиялық 
сөздік қазіргі қоғамымыз үшін аса қажет. Бір ізге түскен арнаулы ережелер мен орфоэпиялық 
сөздіктер жазылу мен айтылудың арасындағы айырмашылықты айқындап, сөздердің ауызша 
дыбысталу  нормасын  көрсетіп,  оларды  жөнге  салып  отырады.  Бұл  ретте  сөзді  дұрыс  айту 
нормалары  мен  орфоэпиялық  ережелерді  қамтыған  Р.  Сыздықтың  «Сөз  сазы»  (1983,  1995) 
кітабын,  Қ.  Нетәлиеванің  «Қазақ  тілінің  орфоэпиялық  сөздігін»  (1977),  М.  Дүйсебаеваның 
«Қазақ  тілінің  қысқаша  орфоэпиялық  сөздігін»  (1981)  және  Қазақстан  Республикасы 
Мәдениет  және  ақпарат  министрлігі  Тіл  комитетінің  ұйымдастыруымен  басылып 
шығарылған  Орфографиялық  сөздікті  (2008)  және  жаңадан  пайда  болып  жатқан  сөздер 
енгізілген басқа да атап айтуға болады. Аталған сөздіктерде қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің 
әдеби  нормаға  сәйкес  айтылу  үлгілері  мүмкіндігінше  толық  қамтылған.  Сөздердің,  сөз 
тіркестері  мен  сөйлемдердің  интонациялық  безендірілу  үлгілері  берілген.  Жаңа  сападағы 
орфоэпиялық  сөздіктер  қазақ  тіл  білімінің  фонетика,  интонология,  сөз  мәдениеті  салалары 
бойынша жүргізілген соңғы зерттеу нәтижелерінің негізінде жасалған. 
Сонымен,  академик  М.С.  Серғалиев  айтқандай,  «орфография  мен  орфоэпияның 
заңдылықтарын  сақтау  сауатты  жазу  және  дұрыс  сөйлеу  мәдениеттілігінің  көрінісі  болып 
табылады» [8, 45].  
Орфоэпия  ұлттық  тілдің  дамуына  тікелей  байланысты.  Орфоэпия  тұрғысынан  қазақ 
сөзінің айтылуына нұқсан келтіретін жағымсыз құбылыстар, нормадан жөнсіз ауытқу ұлттық 
тілдің  дамуына  кедергі  келтіреді.  Сондықтан  қазақ  тілі  сабақтарында  негізгі  курспен  қоса 
қазақ  тілінің  орфоэпиялық  нормаларын,  төл  дыбыстарды  дұрыс  айту  ережелерін  қатар 
меңгерту маңызды әрі тиімді.   
 
Әдебиет тізімі 
1.  Балақаев М.Б. Қазақ әдеби тілі. – Алматы: Ғылым, 1987. – 272 бет. 
2.  Уәли  Н.  Орфоэпия  /  Қазақ  тілі.  Энциклопедия.  –  Алматы:  IDK  TIPO,  1998.  –  509 
бет. 
3.  Шүленбаева  Ұ.  Акцент  /  Қазақ  тілі.  Энциклопедия.  –  Алматы:  IDK  TIPO,  1998.  – 
509 бет. 

268 
 
4.  Сыздықова  Р.  Сөз  сазы.  Сөзді  дұрыс  айту  нормалары  /  Көмекші  оқу  құралы.  – 
Алматы: Санат, 1995. – 120 бет. 
5.  Күзекова З. Қазақ тілі. – Алматы, 2001. 
6.  Салқынбай А.Б., Иманқұлова С.М. Типтік оқу бағдарламасы. «Қазақ тілі»: жоғары 
оқу орындарының орыс бөлімі студенттеріне арналған. – Алматы: Қазақ университеті, 2012. 
– 22 бет. 
7.  Бисмильдина Д.Д. Қазақ тілі: жоғары оқу орындарының орыс бөлімі студенттеріне 
арналған оқу құралы. – Астана, 2014. – 157 бет. 
8.  Серғалиев  М.С.  Қазақ  тілінің  мәдениеті  /  Оқулық.  –  Алматы:  Зият  Пресс,  2004.  – 
140 бет. 
 
В  данной  статье  автор  анализирует  важность  и  эффективность  усвоения 
студентами  орфоэпических  норм  казахского  языка  на  практических  занятиях.  Автор 
особенно  большое  внимание  уделяет  правильному  произношению  специфических  звуков 
казахского  языка,  а  также  рассматривает  информационные  теле,  -радиопрограммы  как 
эффективный дидактический материал для изучения орфоэпических норм казахского языка.    
 
In  the  given  article  the  author  handles  the  process  of  mastering  legal  Kazakh  language  by 
students  by  way  of  participation  in  different  day-to-day  communication,  to  be  fluent  in  using 
professional  vocabulary  and  scientific  terms,  syntactic  styles,  to  impart  good  perception  skills,  to 
listen  necessary  information  in  professional  sphere  to  solve  some  issues  in  cognitive  scientific 
situations. 
 
 
 
 
УДК 378.1.147 
М.В. Громова, А.К. Жукенова  
Гуманитарно-технический лицей школа  г. Кокшетау 
Кокшетауский государственный университет им. Ш Уалиханова 
Кокшетау, Казахстан 
Stoletm77@mail.ru
, Zhukenalma@rambler.ru 
 
ЭФФЕКТИВНОСТЬ ПРИМЕНЕНИЯ ИГРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ  
НА УРОКАХ АНГЛИЙСКОГО ЯЗЫКА 
 
В данной статье рассматриваются следующие аспекты: «игра как вид деятельности 
на  уроке»;  «лексические  игры»;  характеристика  игр  и  их  использование;  повышение 
творческих  способностей  обучающихся  при  применении  игр  на  уроках  английского  языка  и 
влияние  игр  на  лучшую  усвояемость  материала.  В  процессе  учебной  игры  обучающиеся 
овладевают  определенным  жизненным  опытом,  развивают  такие  положительные  личные 
качества  как  трудолюбие,  активность,  самостоятельность,  инициативность,  умение 
работать в сотрудничестве и т.д. Игры психологически привлекательны для обучающихся, 
дают высокую возможность переноса знаний и опыта деятельности из учебной ситуации в 
жизненную.  Игровые  технологии  помогают  учителю  развить  творческий  и  личностный 
потенциал,  а  также  познавательный  интерес  обучающихся,  повысить  их  мотивацию  к 
изучению языка. 
 
Ключевые  слова:  лексические  навыки,  игра,  повышение  мотивации,  творческие 
способности, психологический барьер.