writeln(‘z=’,z);
readln;
end.
1 жаттығу
x=5; y=3 мәндерінде өрнегінің мәнін есептеу.
2.Бағдарламадағы мына жолдарды өзгертіңіз.
x:=5;
y:=3;
z:=(sqrt(sqr(x)+2*y)+sin(15*pi/180))/(2*x)
3.Бағдарламаны жұмысқа қосып, нәтижесін қараңыз.
Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. (sqrt(sqr(x)+2*y)+sin(15*pi/180)) өрнегі неге жақшаға алынған?
2.15*рі/180 формуласы нені білдіреді ?
2 жаттығу. өрнегінің мәнін есептеу.
4. Z:= жолына мынаны теріңіз:
Z:=abs(abs(x-100)*3/(2*x+ln (y))+2*sin(y)/cos(y))+exp(x+y)/exp(y*ln(x));
5.Бағдарламаны жұмысқа қосып, нәтижесін қараңыз.
Сұрақтар:
3. sin (y)/ cos (y) нені білдіреді?
4. exp (x+y) неге жақшаға алынған? Осы жазуды exp(x)+y деп жазуға бола ма?
3 жаттығу. өрнегінің мәнін есептеу.
Z:= жолына мынаны теріңіз:
Z:=(3*exp(5)*exp(5*ln(y))+ sqrt(sqr(cos(y)+sin(sqr (y))))/exp(2/3*ln(x+y));
Сұрақтар:
5. е
5
және у
5
екеуінде де дәреже көрсеткіші 5, бірақ жазылуы әр түрлі. Неге?
7 ....sin (sqr(y)))) жолдарында неге 4 рет )))) жақша қойылған?
№3 зертханалық жұмыс. Алгоритмдік тілдердің негізгі конструкциялары.
Шығару, енгізу процедуралары
Мақсаты: Экранға әр түрлі хабарлама, нәтиже шығаруды және мәндерді енгізуді
үйрену.
Теориялық бөлім
WRITE – айнымалының мәнiн, өрнектiң мәнiн, текстi экранға шығарады.
x
y
x
z
2
15
sin
2
0
2
y
y
x
x
e
tgy
y
x
x
z
)
1
(
2
ln
2
3
|
100
|
3
2
2
2
5
5
)
(
sin
cos
3
y
x
y
y
y
e
z
Жазылу форматы
: write(ln) (<параметр>);
Жазылу түрлерi:
writeln (өрнек); – өрнектiң мәнiн экранға шығарады. writeln (sqr(25));
writeln(x); – x айнымалының мәнi шығады.
writeln (‘текст’) – апострофтың iшiндегi текст шығады.
writeln ( өрнек, ’текст’, айнымалылар);
writeln; – бос жол шығарады.
read(ln) – сандық мәндердi, символдарды, жолдарды клавиатурадан енгiзедi.
Жазылу форматы: read(ln)(айнымалылар тiзiмi);
Жазылу түрлерi:
readln(x) – x-тiң мәнi енгiзiледi.
readln(a,b) – a,b мәндерi бос орынмен ажыратылып енгiзiледi.
readln- енгізу клавишасы басылғанын күтеді.
Read процедурасы орындалғанда, айнымалының мәнiн енгiзу үшiн бағдарлама
жұмысында кiдiрiс болады. Айнымалының мәнiн оқушы клавиатурадан енгiзедi.
Егер read процедурасында айнымалылар тiзiмi көрсетiлсе, онда тiзiмдегi
айнымалылардың мәндерi клавиатурадан бос орынмен ажыратылып енгiзiледi. Әрбiр
read процедурасынан соң Enter клавишасы басылады.
1 жаттығу. Қадыр Мырзалиевтің «Ана тілі» тақпағының бір шумағын экранға
шығару.
1. Бағдарлама тексін теріңіз
program text;
uses crt;
begin
clrscr;
Writeln; Writeln(‘Ана тілі’); Writeln;
Writeln(‘Ана тілің арың бұл,’);
Writeln(‘Ұятың боп тұр бетте.);
Writeln(‘Өзге тілдің бәрін біл,’);
Writeln(‘Өз тіліңді құрметте’); Writeln;
Writeln(‘Қ.Мырзалиев‘); Writeln;
readln;
end.
Бағдарламаны орындап, нәтижесін көріңіз. Экранда орналасуына назар аударыңыз
2. Мына жолдарға өзгерістер енгізіңіздер
Writeln (‘Ана тілі’:20);
Writeln (‘К. Мырзалиев’:30);
Бағдарламаны орындап, нәтижесін көріңіз. Қандай айырмашылық бар? 20 және 30
цифрларын өзгертіңіз. Нәтижесіне түсініктеме беріңіз.
2 жаттығу. Жаңа терезеде мына жолдарды теріңіз
uses crt;
var x,y,a,b: byte;
begin
clrscr; {1}
readln(x); {2}
y:=10; {3}
writeln(x); {4}
writeln(x+y); {5}
readln;
end.
Орындап нәтижені қараңыз да, дәптерге жазып алыңыз
3. Мына {4} және {5} жолдарды өзгертіңіз:
Writeln (‘х=’, х);
Writeln (‘у+х=’, х+у);
Орындап нәтижені қараңыз. Қандай өзгеріс бар? Қорытынды жасаңыз.
4. Мына өзгерістерді енгізіңіз. {3} жолдан соң мына жолды теріңіз:
а:= х*у; {3а}
{4}, {5}жолдарды өзгертіңіз: writeln (x,’*’, y, ‘=’ , a); {4}
Writeln (‘x=’, x:10, ‘y=’;10, ‘a=’,:10, a:10); {5}
Орындап нәтижені қараңыз. Қандай өзгеріс бар? Қорытынды жасаңыз. {5}жолдағы
: белгісі қандай қызмет атқарады?
3 жаттығу. Жаңа терезеде жазыңыз:
uses crt;
var x,y,a,b:real; s:string;
begin
clrscr; {1}
x:=100; y:=3; {2}
а:=х/у;
writeln (‘a=’;a); {3}
writeln (‘a=’:10);
writeln (‘a=’:10:5); {4}
writeln(‘a=’:10:2);
writeln(‘a=’:10:0);
writeln(‘a=’:0:5); {5}
writeln(‘a=’:0:2); {6}
writeln(‘a=’:0:0);
readln;
end.
Бағдарламаны орындап, нәтижесін қараңыз. Экранға шығудың қандай
айырмашылықтары бар? Санның бөлшек бөлігіндегі цифрлар санының өзгеруі неге
байланысты?
4 жаттығу. Жаңа терезеде жазыңыз:
uses crt;
var x,y,a,b:real; s:string;
begin
clrscr; {1}
readln(x,y); а:=х/у; {2}
writeln (‘x=’;x); {3}
