Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
12
Конец года
€
0
1
2
3
4
5
Σ
Ø
%
Жалпы капитал €
100 000
80.000
60.000
40.000
20.000
0
→
300.000
50.000
100%
Амортизация €/жыл
20.000
20.000
20.000
20.000
20.000
→
100.000
20.000
Қарыз кап. €
Қа
60.000
30.000
0
0
0
0
→
90.000
15.000
30%
Төлемдер €/жыл
30.000
30.000
0
0
0
→
60.000
12.000
Жекеменшік кап. €
40.000
50.000
60.000
40.000
20.000
0
→
210.000
35.000
70%
Несиелеу мерзімі:
2
жыл
Пайдалану мерзімі
5
жыл
100.000
ΣK
e
× p
e
+
ΣK
f
× p
f
80.000
Қарыз кап.
п. €
Есептік.пайыз.мөлш = ––––––––––––––––––––––––-
60.000
ΣK
e
+
ΣK
f
40.000
Σ
K
e
=
Жекеменшік капитал (барлығы)
20.000
Жекеменшік кап. €
Σ
K
f
=
Қарыз капиталы (барлығы)
p
e
=
Жекеменшік капитал үшін пайыздық мөлшерлеме
0
0
1
2
3
4
5
p
f
=
Қарыз капит. үшін пайыздық мөлшерлеме
Орташа есептік пайыздық мөлшерлемесін жекеменшік және қарыз
капиталының бастапқы арақатынасы негізінде есептеуге болмайды (0
кезеңінде), өйткені бұл арақатынас пайдалану мерзімі бойы өзгеріп
отырады. Бұл жағдайда капиталдардың бөліктерін есептеу кезінде
капиталдың жалпы сомасы пайдалану мерзімі бойы маңызды болып
табылады.
Есептеу:
|
Баламалық есебі
Капитал
×
Пайызд.
=
Жартылай
|
Жоғарыда берілген формуласы бойынша:
бөлігі
мөлш
пайыз.мөлш
|
210.000 ×
3%
+ 90.000
×
6%
Жекеменшік
70%
×
3%
=
2,1%
|
210.000
+ 90.000
+
Қарыз
30%
×
6%
=
1,8%
|
=
Жалпы
Σ
3,9%
|
= 3,9%
Вайенштефан-Триздорф Қолданбалы ғылымдар университеті
Ұзақ мерзімді өндірістік құралдарға шығындары
13
2.
Машиналар, агрегаттар, арнайы станционарлы құ
шығындары
Мысалы, машиналар: трактор, комбайн, шөп шапқыш (негізінде
мобильді өзі жүретін немесе тіркемелі)
Құрал-жабдық: соқа, тырма, егiстiк топырағын жұмсартатын техникалық
құрал
Арнайы станционарлы қондырғылар: сүт үшін суытатын құрылғы, егіс
материалын тазарту үшін құрылғы, астықты ұсақтау, вентиляциялық қондырғы.
2.1. Амортизация шегі
Машиналар мен агрегаттар механикаландырудың шығындары кезінде
(арнайы станционарлы қондырғыларға шығындары кезінде аз) бір ерекшілікті
ескеру қажет:
Амортизация тұрақты (өндіріс қарқындылығына байланысты емес)
шығыны және ауыспалы (өндіріс қарқындылығына байланысты) шығыны
бола алады. Бұл машиналарды пайдалану мерзімі екі факторлармен
шектелетінімен түсіндіріледі:
а) техникалық және моральді тозуымен;
б) пайдалану процесінде техниканың тозуымен (физикалық тозуы).
Мысалы, машинаның 10.000 маш.-сағ.мөлшерінде өндірістік қоры және 10
жыл пайдалану мерзімі бар. Егер машина қарқынды емес, нақты айтқанда 10.000
маш.-сағ.мөлшерінен азырақ пайдаланатын болса: 10 жыл= 1000 маш.-сағ/жыл,
онда пайдаланудың максималды кезеңі оның моральді тозығымен шектеледі
және 10 жылдан соң машина есептен шығарылады. Мшинаның құнын
есептен шығару 10 жылға бөлінеді. Осы жағдайда машинаны пайдаланудың
нақты қарқындылығы амортизация шегінен төмен болады, амортизациялық
есептеу сомасы оны пайдаланудың нақты мерзіміне байланысты болмайды және
тұрақты шығынның мөлшері болып қалады. Егер машинаны жылдық пайдалану
мөлшері амортизация шегінен 10.000 маш.-сағ.мөлшерінен артық болса: 10
жыл= 1000 маш.-сағ/жыл, онда машинаның өндірістік қоры 1000 маш.-
сағ/жыл мөлшерінде 10 жылдан бұрын тезірек пайдаланатын болады және
бұл оны ертерек ауыстыру керек екенін білдіреді. Амортизациялық есептеу
сомасы оны пайдаланудың нақты мерзіміне байланысты болады және ауыспалы
мөлшеріндегідей қарастырылуы тиіс. Жылына 2000 маш.-сағ. мөлшерінде
пайдаланудың қарқындылығы кезінде 5 жылдан соң машинаның физикалық
тозығы жетеді және ол сол мерзімге есептен шығарылады. Жылына 2500 маш.-
сағ. мөлшерінде пайдалану кезінде - 4 жыл. Амортизациялық есептеу сомасы
оны пайдаланудың қарқындылығына байланысты болғандықтан, ауыспалы және
тұрақты шығындарға жатады, оларды шартты-ауыспалы шығындар деп
белгілейді. Соған байланысты, өндірістік үрдісті механикаландыру бойынша
барлық шығындарын мыналарға бөлуге болады:
