Ћазаћ-Ћытай сауда-саттыћ ћатынастары

230
Сол фирманыѓ ћџрамында Gскемен кпестерi де жџмыс iстедi. Ре-
сей-Ћытай сауда-саттыѕы Зайсан, Gскемен жќне Семей  арћылы
жљзеге асырылды.
1881 
жылы Ћытаймен жасалѕан Петербург келiсiмшартыныѓ
ережелерiне сќйкес патша љкiметi Монѕолияныѓ бљкiл аумаѕында
баж салыѕын тлемей-аћ сауда-саттыћ жасау ћџћыѕына ие болѕан
едi. 
Ћобда 
жќне 
Улясутай
 ћалаларында консулдыћ мекемелер
ашылды. Мiне, мџныѓ бќрi де Монѕолиямен сауда-саттыћтыѓ да-
муына едќуiр ыћпал еттi. Бiраћ Монѕолия Ћытайѕа тќуелдi ел бо-
латын. Соныѓ салдарынан ол лкедегi сауда-саттыћ одан ќрi дами
алѕан жоћ.
ХIХ ѕасырдыѓ бiрiншi жартысында Ћытаймен негiзгi сауда-сат-
тыћ мќмiлелерi Кяхта ћаласында жљргiзiлдi. Бiраћ Цинь империясы
мен Ресейдiѓ арасындаѕы кикiлжiѓдi сыртћы саяси ћатынастардыѓ
тџраћсыздыѕы салдарынан екi арадаѕы сауда-саттыћ ћайта-ћайта љзi-
лiп ћала бердi. ХIХ ѕасырдыѓ екiншi жартысында бџл екi мемлекеттiѓ
арасындаѕы сауда ћатынасында елеулi згерiстер орын алды. Батыс
Ћытайдыѓ тџрѕындары кршi жатћан мемлекеттермен, соныѓ iшiнде
Ћазаћстанмен де, керуен арћылы сауда-саттыћ жасауѕа кбiрек мљд-
делiлiк танытты.
Ћазаћстанныѓ Цинь империясымен iргелес жаћын жатуы жќне
зара сауда ћатынастарыныѓ тиiмдi болуы Ресей мен Ћытайды тыѕыз
байланыс орнатуѕа итермеледi. Ћытай аумаѕындаѕы сауда 
Шќуешек,
Ћџлжа, Љрiмшi, Гучен 
ћалаларында жљргiзiлдi. Ћытайлардыѓ ондаѕы
саудаѕа шыѕаратын негiзгi заттары кљмiс, терi-терсек, шай, сондай-
аћ Ћытайдаѕы ћазаћтардыѓ мал нiмдерi едi. ХIХ ѕасырдыѓ 50–60-
жылдарында Ресей-Ћытай сауда ћатынасы Жетiсу баѕытындаѕы жол-
дармен де дамыды. Ондаѕы негiзгi сауда-саттыћ нљктелерi 
Ћапал
жќне 
Верный
 ћалалары болды.
60-жылдардыѓ екiншi жартысынан 80-жылдардыѓ бас кезiне де-
йiнгi аралыћта сауда ћатынастары едќуiр бќсеѓдедi. Цинь империя-
сыныѓ iшкi саяси жаѕдайы тџраћсыз болды. 1881 жылы ћол ћойылѕан
Петербург келiсiмшарты бойынша Iле лкесiнiѓ аумаѕы Ћытайѕа
ћайтарып берiлдi.
ХIХ ѕасырдыѓ аяћ кезiнде ћазаћ кпестерi сауда-саттыћ опера-
цияларына барынша белсене ћатысты. Олар љстi-љстiне сауда керу-
ендерiн жнелтумен болды. Кпестердiѓ арасында
 Жандыбайџлы,
Жетiкџлы, Шаянбайџлы, Маћыпџлы
 сияћты саудагерлер кпке таны-
лып, сый-ћџрметке блендi, зор бедел алды.
Осы кезеѓде сауда ћатынастары Жетiсу жерi арћылы дами баста-
ды. Ертiс жќне Iле зендерiнде пароход ћатынайтын болды. 
1883
жылы кпес Уќли Ахун Юлдашев Iле зенi арћылы тiкелей су жолын
ашты. Ћазаћ кпестерiнiѓ ерекше зор сџранысы шай, ал здерiнiѓ
шыѕысћа ћарай шыѕаратын тауары баяѕысынша мал болды.

231

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: