З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

ХIХ ѕасырдыѓ екiншi жартысы мен ХХ ѕасырдыѓ бас кезiндегi

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	455/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 451 452 453 454 455 456 457 458 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

4. ХIХ ѕасырдыѓ екiншi жартысы мен ХХ ѕасырдыѓ бас кезiндегi
миссионерлер ћызметi.
Ћазаћтардыѓ православие дiнiне кiруi ХIХ
ѕасырдыѓ 50–60-жылдарында едќуiр кбiрек байћалды. Мџныѓ зi
патша љкiметiнiѓ ћазаћтарды Ресейдiѓ iшкi губернияларына ткiзбеу
жнiндегi ћатаѓ тыйым салу шараларыныѓ басталуына байланысты
едi. Жатаћ ћазаћтар кљнкрiс љшiн жџмыс iздеп, Тобыл жќне Томск
губернияларыныѓ селоларына аѕылумен болды. Бiраћ бџл кезде Ер-
тiстiѓ оѓ жаѕалауына iшкi Ресейден ћоныс аударып келген шаруалар
кптеп жайѕаса бастаѕан едi. Патша љкiметi ћоныс аударып келген
шаруалардыѓ жер иелену ћџћыѕын ѕана ћорѕау жаѕында болды. Ћа-
заћтарды Ертiстiѓ сол жаѕына кљштеп кшiру ќрекеттерiне кеѓ жол
ашылды.
Ћазаћтардыѓ Ресейдiѓ шекаралас iшкi губерниялары аумаѕына
туiнiѓ «заѓды» жолдарыныѓ бiрден-бiр тиiмдi тќсiлi христиан дiнiн
ћабылдау едi. Мiне, мџндай жаѕдайда олар тлћџжаттыћ алымдар
тлеуден босатылатын. Жаѓа дiндi ћабылдаѕандардыѓ жџмыс iздеп,
Батыс Сiбiрдiѓ селолары мен ћалаларына тегiн жќне ешћандай
кедергiсiз те беруiне рџћсат етiлдi. Отаршыл кiмет билiгiнiѓ ойлап
тапћан айла-шарѕысыныѓ бiрi «шоћынушыларѕа», яѕни христиан
дiнiне ткендерге бiрћатар жеѓiлдiктер пен артыћшылыћтар беру
болды. Мќселен, «шоћынѕандар» мемлекеттiк алым-салыћтардан
жќне
рекруттыћ
мiндеттi атћарудан толыћ босатылды. Олар сонымен
ћатар едќуiр елеулi млшерде аћшалай несие алуѕа да ћџћыћты
болды.

323
Христиан дiнiн ћабылдаѕан ћазаћтардыѓ барлыѕы да ќдетте ћазаћ
ћоѕамыныѓ ќлеуметтiк тменгi кедей тобыныѓ кiлдерi едi. Олар
еѓ алдымен здерiнiѓ материалдыћ жаѕдайын жаћсартуды кздедi.
Сз ретi келгенде айта кету керек, бџл жаѕдайды Сiбiр ћырѕыздарын
басћару жнiндегi жалпы облыстыћ басћарма кеѓесiнiѓ
1868
жыл-
ѕы 20 аћпандаѕы деректерiнен айћын круге болады. Онда былай
деп ашыћ айтылѕан:
«... бџѕан дейiн православие дiнiн ћабылдаѕан ћыр-
ѕыздардыѓ (ћазаћтардыѓ. – авт.)

бќрiнiѓ де шекара шебiне жаћын жер-
лерде кшiп-ћонып жљрген сiѓiрi шыћћан кедейлерге жататыны жаћ-
сы мќлiм... Сондыћтан да мына жаѕдайѕа кљмќн келтiруге болмайды:
олардыѓ з дiнiн ауыстыру себебi здерi џстанып келген дiннiѓ тљкке
тџрѕысыз екендiгiне кќмiл кз жеткiзгендiгiнде емес, кпшiлiк жаѕдай-
да материалдыћ есепте жатыр...»
Ќрине, олардыѓ христиан дiнiн шын ниеттерiмен ћџрметтей ћо-
юын кљтуге болмайтыны ќбден табиѕи нќрсе болатын. Мџны дiн тара-
тушы миссионер Филарет Синьковскийдiѓ жазбалары да дќлелдей
тљседi:
«... Жаѓа шоћындырылѕандардыѓ мiрiн баћылаудан крiнiп
отырѕанындай, олар здерi ћабылдаѕан дiнге барынша немћџрайды ћарай-
ды жќне оны тереѓiрек игеруге мљлде ћџлыћсыз».
Шоћындырылѕан ћазаћтар ќдетте зiнiѓ бџрынѕы ћауымында
ћала алмайтын. Христиан дiнiн ћабылдаѕан ћазаћтар «дiннен без-
гендер» деп айыпталып, те ћатаѓ ћуѕын-сљргiнге џшырайтын, тiп-
тi оларды лтiрiп те жiберетiн.
1869
жылы бџрынѕы аѕа сџлтан
Ћџнанбай Gскенбайџлыныѓ бастамасы бойынша Ћарамола деген
жерде Семей облысы Ћарћаралы уезi аумаѕындаѕы ћазаћ билерi-
нiѓ съезi ткiзiлдi. Онда ћазаћ аћсљйектерi христиан дiнiн таратушы
миссионерлердiѓ ћызметiне жол бермеу љшiн ћолдан келген ша-
ралардыѓ барлыѕын да ћабылдау керектiгi туралы шешiм ћабыл-
дады. Атап айтћанда, ћазаћтыѓ ќдет заѓыныѓ шоћынѕан ћазаћ-
тарды ешћандай да ћорѕамайтыны жарияланды. Gз дiнiне опа-
сыздыћ еткендердi тонап кеткенi, лтiрiп кеткенi љшiн ешкiм де
жауапты болмайтыны айтылды.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 451 452 453 454 455 456 457 458 ... 481