З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

Аѕартушыныѓ ћоѕамдыћ-саяси ћызметi

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	408/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 404 405 406 407 408 409 410 411 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

5. Аѕартушыныѓ ћоѕамдыћ-саяси ћызметi
. 1869 жылы Ы. Алтын-
сарин Торѕай уездiк басћармасына iс жљргiзушi ретiнде ћызметке
орналасты. Содан соѓ уезд бастыѕыныѓ аѕа кмекшiсi жќне уаћыт-
ша уездiк судья мiндеттерiн ћатар атћарды. Ћызмет бабымен ћазаћ
ауылдарында жиi болып тџрды. Gз халћыныѓ аса ћажеттi мљдделерi
неде екенiн жаћсы бiлдi. Болыс басћарушылары мен ауыл старшын-
дарыныѓ сайлауына ћатысып жљрдi. Ол сайлау кезiнде дауысты са-
тып алудыѓ, параћорлыћ пен ћиянат жасаушылыћтыѓ орын алуына
жол бермеуге тырысты. Бџѕан риза болмаѕан байлар оныѓ љстiнен
облыстыћ басћармаѕа, ќскери губернаторѕа жќне одан ќрi Iшкi iстер
министрлiгiне шаѕым жасады. Оны 1868 жылѕы «Уаћытша ережеде»
белгiленген сайлау тќртiбiн бџзды деп айыптады. Ы. Алтынсарин
ћарапайым халыћтыѓ ћамын ойлады. Ол зiнiѓ парасатты мiнез-
ћџлћы жќне барынша адалдыѕы, халыћ алдындаѕы атаѕы мен беде-
лiнiѓ арћасында аћталып шыћты. Халыћ алдында сйлеген сздерiнде
патша љкiметiнiѓ отаршыл аграрлыћ саясатын ашыћ сынады. Пат-
ша љкiметi шенеунiктерiнiѓ озбырлыћ iс-ќрекеттерiн, олардыѓ
жергiлiктi ћолшоћпарларын айыптады. Мќселен, ол 1864 жылѕы ха-
тында былай деп жазды: «Ћызмет бабы бойынша мен байлармен
жиi ћаћтыѕысып ћаламын. Маѕан жамандыћ ойлайтындар лауазымды
адамдар арасында да бар. Олар ћорѕансыз кедейлердi арсыздыћпен
талап-тонауда...»

291
Ы. Алтынсарин патша љкiметiнiѓ жергiлiктi халыћћа ћысым жа-
сайтын жљгенсiз саясатын айыптап отырды. Оѕан 1880 жылы «Орен-
бургский листок» газетiнде жарияланѕан маћалалары айћын дќлел. Ол
з ѕџмырыныѓ соѓѕы кезiнде былай деп жазды:
«Мен тљбегейлi тереѓ
сенiммен туѕан халћыма шамамныѓ келгенiнше пайдамды тигiзсем деген
ниетiмнен ешћашан бас тартпаймын».
Ы. Алтынсариннiѓ џшан-теѓiз
еѓбегi ћазаћ халћыныѓ экономикалыћ дамуына, бiлiм ккжиегiнiѓ
кеѓеюiне, рухани жќне мќдени гљлденуiне игi ыћпал еттi. Оныѓ есiмi
халыћтыѓ есiнде мќѓгi саћталады. Бљгiнде Алматы ћаласындаѕы Ћазаћ
мемлекеттiк Бiлiм академиясы Ыбырай Алтынсариннiѓ есiмiмен атала-
ды. Елiмiздегi педагогтар ћауымыныѓ еѓ таѓдаулы кiлдерi жыл сайын
Ы. Алтынсарин атты тсбелгiмен марапатталады. Аѕартушы ѕалымныѓ
ћџрметiне жыл сайын ѕылыми конференциялар ткiзiлiп тџрады.
1. Ы. Алтынсариннiѓ аѕартушылыћ жќне педагогикалыћ кзћарасыныѓ ћалай
ћалыптасћаны туралы айтып берiѓдер. 2. Халыћћа бiлiм беру саласында оныѓ
сiѓiрген еѓбегi ћандай? 3. Осы параграф мќтiнiнен аѕартушыныѓ ћазаћтар-
дыѓ экономикалыћ тџрмыс-тiршiлiгiн ћайта ћџру туралы айтћан тџжырымдарын
iздеп табыѓдар. 4. Аѕартушы балаларѕа арнап ћандай оћу ћџралдарын жазды? 5.
Оныѓ этнографиялыћ еѓбегi ћалай аталады? 6. Ыбырай Алтынсариннiѓ негiзгi
шыѕармалары мен еѓбектерiн атап шыѕыѓдар.
7. Ы. Алтынсариннiѓ ћоѕамдыћ-саяси ћызметiне сипаттама берiѓдер.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 404 405 406 407 408 409 410 411 ... 481