Аѕартушыныѓ педагогикалыћ ћызметi

288
Орыс педагогика ѕылымыныѓ тарихы мен з
тџсындаѕы жаѕдайын тереѓ зерттеп бiлу оны
ћазаћ халћыныѓ аса крнектi аѕартушысы етiп
ћалыптастырды. Ы. Алтынсарин орыс-ћазаћ
мектептерiнiѓ оћушыларына арнап екi оћу
ћџралын: 
«Ћырѕыз (ћазаћ) хрестоматиясы»
мен
 «Ћырѕыздарѕа (ћазаћтарѕа) орыс тiлiн љйре-
туге алѕашћы басшылыћ»
 жазып шыћты. Ол
ћазаћ балалары љшiн зайырлы мектептер ашу-
ды армандады. Облыстыћ басћарма оѕан Тор-
ѕай ћаласында ћазаћ балалары љшiн бастау-
ыш мектеп ашуды тапсырды. Gзi сол мектеп-
те орыс тiлiнiѓ мџѕалiмi етiп таѕайындалды.
Аѕартушылыћ идеялары жiгерлендiрген ол
ауыл-ауылды аралап, жергiлiктi халыћћа бiлiм алудыѓ маѓызы мен
ћажеттiлiгiн тљсiндiруге кљш салды. Ондай мектептер ашу љшiн ћар-
жы-ћаражат жинауды ћолѕа алды. Ондай аћшаныѓ алѕашћы љлесiн
Ы. Алтынсариннiѓ зi ћосты. Осыдан бастап оныѓ аѕартушылыћ
жќне педагогикалыћ ћызметi басталды.
1864 
жылы ћазаћ балаларына арналѕан интернаты бар мектеп
салтанатты тљрде ашылды. Љгiт жџмыстарыныѓ нќтижесiнде оћуѕа
16 бала жазылды. Кейiнiрек бџл мектептердегi оћушылардыѓ саны
арта бастады. Халыћ аѕартушысы жљргiзген љгiт жџмыстары нќтижелi
болды. Бџл ретте ол былай деп ћуана жазды:
 «Аш ћасћырдыѓ ћойѕа
џмтылѕаны сияћты, мен балаларды оћытуѕа ћызу кiрiстiм жќне менi
те ћанаѕаттандыратыны – бџл балалар ќлдећандай љш айдыѓ iшiнде
оћуды, тiптi жазуды љйренiп алды».
1879 
жылы Ы. Алтынсарин Торѕай облысы мектептерiнiѓ инс-
пекторы болып таѕайындалды. Оныѓ еѓбегiнiѓ арћасында бiлiм беру
саласы ћазаћ даласында кеѓ орын алды. Атап айтћанда, облыстыѓ
барлыћ уездiк ћалаларында училищелер ашу ћолѕа алынды. Ол осы
маћсатпен Торѕай облысыныѓ ћазаћ ауылдарын тљгел аралап шыћ-
ты. Халыћтан ћажеттi ћаржы жинастырды. Соныѓ нќтижесiнде Ыр-
ѕыз, Николаев, Торѕай жќне Елек уездерiнде екi сыныптыћ орыс-
ћазаћ училищелерiн ашты. Оларды мџѕалiмдермен жќне оћушылар-
мен толыћ ћамтамасыз еттi. Ол мектептердiѓ жабдыћталуына,
олардыѓ жанында шаѕын кiтапханалар џйымдастыруѕа ерекше кљштi
мќн бердi.
Ћазаћстанда ћыз балаларѕа бiлiм берудiѓ басталуы да Ы. Алтын-
сариннiѓ есiмiмен байланысты. Аса крнектi халыћ аѕартушысыныѓ
басшылыѕымен ћыз балаларѕа арналѕан бiрнеше мектеп ашылды.
Ол мектептердiѓ жанында интернаты болды. Ы. Алтынсарин мектептi
халыћ аѕарту iсiнiѓ маѓызды буыны санады.
Ы б ы р а й
Алтынсарин.

289

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: