жылы адайлардыѓ кезектi жаѓа ктерiлiсi бџрћ ете тљстi. 4. КHтерiлiстiѓ жеѓiлу себептерi мен салдарлары

195
тiспедi. Оћ-дќрi де тапшы болды. Рубасыларыныѓ бiр блiгi кте-
рiлiсшiлердi ћолдамады. Бџл кезде патшалыћ Ресей Ћазаћстанды
барлыћ жаѕынан бiрдей ќскери бекiнiстермен ћџрсап, ћоршап алып
љлгерген едi.
Патша љкiметiнiѓ ќскерлерi Маѓѕыстауда љш ай бойы тџрып ал-
ды. Жергiлiктi кiмет билiгi ктерiлiсшiлердi ћатаѓ жазалады. Кавказ
ќскери ќкiмшiлiгi Маѓѕыстауда ћалѕан 8 мыѓ љйден тљтiн салыѕын
жќне басћа да алымдарды – барлыѕы 57901 сомды жинап алды. Оныѓ
љстiне, адайлар 90 мыѓ ћой млшерiнде 
контрибуция
 (соѕыс шыѕын-
дарын теу) тлеуге мќжбљр болды.
Ктерiлiсшiлерге барынша ћатаѓ шаралар ћолданылды. Рефор-
ма енгiзуге  наразы болѕандар Ћазаћстан аумаѕынан тыс жаћћа  жер
аударылды. Мќселен, Торѕай облысыныѓ бiр зiнен ѕана 1880 жылы
500 адам, ал 1890 жылы – 3 мыѓѕа жуыћ адам жер аударылды.
Ктерiлiстiѓ басшылары 
1870 
жылѕы желтоћсанда аѕайын-туыс
жаћтастарымен Хиуа хандыѕыныѓ аумаѕына тiп кеттi. Сџлтан 
Хан-
ѕали Арыстанџлы 
бастаѕан 57 мыѓѕа жуыћ ћазаћ осылай iстеуге мќж-
бљр болды.
Патша љкiметi орыс шаруаларын ћаруландыруды кљшейтуге кш-
тi. Мќселен, 1892 жылдан 1901 жылѕа дейiн бiр ѕана Жетiсу жерiндегi
орыс шаруаларына 9 мыѓнан астам мылтыћ берiлдi. Мџныѓ зi жер-
гiлiктi халыћ пен ћоныс аударып келген орыс шаруалары арасындаѕы
ћарым-ћатынастыѓ нашарлауына алып келдi.
Халыћ арасында жаѓа толћулар туып кетедi деген ћауiппен, олар-
дыѓ алдын алу љшiн ХIХ ѕасырдыѓ соѓында патша љкiметi Ћазаћ-
станда ћџпия мќлiметтер жинап тџратын 
жалдамалы жансыз агенттер
тобын ћџрды. «Gте сенiмдi» деген ћазаћтардан ќр уезден екi жансыз
жасырын таѕайындалды. Олар жергiлiктi халыћтыѓ кѓiл кљйi тура-
лы патша љкiметiне ћажеттi ћџпия мќлiметтер жинаумен айналысты.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: