З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)



жүктеу 44,75 Mb.
Pdf просмотр
бет188/481
Дата04.01.2022
өлшемі44,75 Mb.
#36216
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   481
a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

Сыздыћ сџлтан 
мен
оѕан шын берiлген батырлар жалѕастырды. Ханныѓ ћазасы љшiн кек
алу маћсатымен ћазаћтар Ћырѕызстан аумаѕына бiрнеше рет ќскери
жорыћ жасады.
Ћазаћтардыѓ Кенесары хан бастаѕан џлт-азаттыћ ктерiлiсi осы-
лайша жеѓiлiс тапты. Кенесары ханныѓ жасаћтары Ресейдiѓ жаћсы
ћаруланѕан ќрi кљштi ќзiрлiктен ткен тџраћты ќскерiне ћарсы тџра
алмады. Оныѓ љстiне, Кенесары бiрнеше баѕытта – патша љкiметiне,
ћырѕыз манаптарына жќне Ћоћан хандыѕына ћарсы соѕыс жљргiздi.


138
Мџныѓ зi оныѓ негiзгi кљштерiн едќуiр шашыратты. Сџлтандар мен
рубасыларыныѓ арасында ауызбiрлiк болмады.
Кенесары Ћасымџлы бастаѕан ктерiлiс ћазаћ халћыныѓ патша
љкiметiне ћарсы жаппай ћатысћан бџћаралыћ соѕыстарыныѓ бiрi
болды. Ктерiлiстiѓ жеѓiлiске џшырауы патша љкiметiнiѓ ћырѕыз
жерлерiн, Жетiсудыѓ аумаѕын жќне Оѓтљстiк Ћазаћстанды басып
алуына жол ашты. Сондай-аћ Бџхар, Ћоћан жќне Хиуа хандыћта-
рын ћосып алудыѓ алѕышарттары жасалды.
Кенесары Ћасымџлы ћазаћ халћыныѓ есiнде талантты ќскери
ћолбасшы, аса крнектi мемлекет ћайраткерi ретiнде ћалды. Хан
билiгi iс жљзiнде жойылѕан жаѕдайдыѓ зiнде ол ћазаћтыѓ љш
жљзiнiѓ басын бiрiктiрiп, ћазаћ мемлекеттiлiгiн ћайтадан ћалпына
келтiрдi.
Кптеген зерттеушiлер Кенесарыныѓ џлы Абылай заманындаѕы
егемендi мемлекеттiлiктi ћалпына келтiру љшiн жасаѕан ќрекеттерiн
жоѕары баѕалады. Оѕан патша љкiметi ќкiмшiлiгiнiѓ кiлдерi де ћџр-
меттеп ћарады, ресейлiк ѕалымдар Кенесарыны «бљлiкшiл сџлтан»,
«Ћырѕыз (ћазаћ. – авт.) даласыныѓ Митридаты» деп атап, оныѓ iс-
ќрекеттерiне жаѕымды баѕа бердi.
Кенесары Ћасымџлыныѓ мiрi мен ћызметi болашаћ џрпаћћа
шпес неге. Ћазаћтыѓ жљрек жџтћан батыр перзенттерiнiѓ бiр-
неше џрпаѕы мен ХХ ѕасырдыѓ бас кезiндегi џлт-азаттыћ ћозѕалы-
сыныѓ жетекшiлерi одан љлгi алып стi. Кенесары Ћасымџлыныѓ
Астана ћаласында тамаша ескерткiшi, оныѓ есiмiмен аталатын
љлкен кше бар.
Кенесары ћазаћ халћын бостандыћ пен тќуелсiздiк жолындаѕы
кљреске жџмылдырды. Кенесары ктерiлiсi табысћа жетпесе де,
оныѓ џлы iстерi халыћ есiнде мќѓгi саћталады.
1. Кенесары Ћасымџлы бастаѕан ктерiлiстiѓ шыѕу себептерiн, маћса-
тын жќне ћозѕаушы кљштерiн атап шыѕыѓдар. 2. Кенесары Ћасымџлыныѓ
жеке басына сипаттама беруге тырысып крiѓдер. 3. Халыћ ктерiлiсi ћалай
рiс алды? 4. Ктерiлiсшiлер Ћазаћстанда хан билiгiн ћалпына келтiре алды
ма? 5. Ктерiлiс басшысыныѓ сауда жќне салыћ саясаты не маћсатты кздедi?
6. Ќскери ћызмет саласында Кенесары ћандай реформа жљргiздi? 7. Патша
љкiметi ћандай жазалау ќрекеттерiн ћолданды? 8. Патша љкiметiнiѓ 1845 жылы
хан сарайына жiберген кiлдерiнiѓ ћызметi ћалай аяћталды? 9. Кенесары хан-
ныѓ Ћоћан хандыѕына ћарсы шыѕуыныѓ себебi неде едi? 10. Ктерiлiсшiлер
Џлы жљздiѓ аумаѕына ћарай неге шегiндi? 11. Ћырѕызстан аумаѕындаѕы оћи-
ѕалар ћалай рiс алды? 12. Ктерiлiстiѓ негiзгi жеѓiлу себебi неде болды
жќне бџл ктерiлiстiѓ ћазаћ халћыныѓ мiрiндегi тарихи маѓызы ћандай?

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   184   185   186   187   188   189   190   191   ...   481




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау