З. Е. ЋАбылдинов, А. Т. ЋАйыпбаева (ХVIII ѕасыр – 1914 жыл)

§16. ЋАЗАЋСТАНДАЅЫ ХАНДЫЋ БИЛIКТIЃ ЖОЙЫЛУЫ

жүктеу 44,75 Mb.

Pdf просмотр

бет	134/481
Дата	04.01.2022
өлшемі	44,75 Mb.
	#36216

1 ... 130 131 132 133 134 135 136 137 ... 481

a7e3c8ceae024defa23fe189d0091236

1. Хан билiгiн жоюдыѓ себептерi мен алѕышарттары.

§16. ЋАЗАЋСТАНДАЅЫ ХАНДЫЋ БИЛIКТIЃ ЖОЙЫЛУЫ
1822 жќне 1824 жылдары патша љкiметi Орта жљз бен Кiшi
жљздегi хан билiгiн жойды. Ћазаћтар зiнiѓ мемлекеттiлiгiнен осы-
лайша айырылды.
1. Хан билiгiн жоюдыѓ себептерi мен алѕышарттары.
ХIХ ѕасыр-
дыѓ жиырмасыншы жылдарына ћарай патша љкiметi Ћазаћстандаѕы
хан билiгiн жоятын уаћыт жеттi деген ћорытынды жасады. Бџѕан
салмаћты негiздер де, ћажеттi бiрћатар алѕышарттар да жеткiлiктi
деп санады.
Бiрiншiден,
ћазаћ хандары дала тџрѕындарыныѓ басым
кпшiлiгiнiѓ алдында здерiнiѓ беделiнен айырылып ћалды. Жергi-
лiктi байырѕы халыћ патша љкiметi таѕайындаѕан хандарды баяѕыдай
дербес ел басћарушылар деп емес, кбiнесе Ресей империясыныѓ
кќдiмгi кп шенеунiктерiнiѓ бiрi ѕана деп ћабылдады.
Екiншiден,
бџл кезде патша љкiметi Кiшi жљздi де, Орта жљздi де
бiрнеше ќкiмшiлiкке блшектеген едi. Мџныѓ зi патша љкiметiнiѓ
кшпелi ћазаћтарды басћаруына те ћолайлы болып шыћты.
1788
жылы Ертiс бойындаѕы ћазаћтардыѓ сџлтан
Сџлтанбек
басћарѕан
бiр блiгi Ертiс зенiнiѓ оѓ жаѕында «мќѓгiлiк кшiп-ћонып жљру»
ћџћыѕына ие болды. Сйтiп Орта жљз бiрi Ертiстiѓ оѓ жаѕалауы,
екiншiсi Ертiстiѓ сол жаѕалауы болып екiге жарылды.
1801
жылы
Жайыћтыѓ оѓ жаѕалауында Кiшi жљзден блiнген Iшкi Орда ћџрыл-
ѕанын айттыћ. Бiр кездегi бiртџтас жљздердiѓ арасында ендiгi жерде
ешћандай да еркiн байланыс жасау мљмкiндiгi ћалмады, йткенi
ондай байланыс жасауѕа ћатаѓ тыйым салынды.
Љшiншiден
, ХIХ ѕасырдыѓ бас кезiнде Шыѓѕыс џрпаѕы бiрћата-
рыныѓ патша љкiметiнiѓ ќкiмшiлiгiне белсендi ћарсылыћ бiлдiрген
оћиѕалары кбейiп кеттi. Ал
аћыр соѓында
, патша љкiметi Франция-
мен соѕыс аяћталѕаннан кейiн жеткiлiктi ќскер кљшi мен адам ре-
сурстарына ие болды. Мџныѓ зi оныѓ тќуелсiз ћазаћтардыѓ заѓды

101
билiгiн –
хан билiгiн
бiржолата жоюѕа итермеледi. Gйткенi хан би-
лiгiнiѓ саћталуы патша љкiметiнiѓ лкенi шаруашылыћ тџрѕысынан
кеѓ клемде отарлауына кедергi келтiрген едi.

жүктеу 44,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 130 131 132 133 134 135 136 137 ... 481