183
сайын ӛсімдікті жасартып, жаңартып отыру қажет. Ауырғанда немесе зиянкестер пайда
болғанда, дәрілік мақсатта қолдану үшін ӛсірсеңіз, химиялық дәрілер қолданбау керек.
Жалпы, ауырып тұрған гүлдерді емдікке қолданбайды. Қазтамақ гүлінің күтімі дұрыс болса,
аурулар мен зиянкестерге ұшырамайды. Су бүрку арқылы жапырақтарды жуып тазартуға
болады, алайда қазтамақтың жапырақтары түкті болып келгендіктен, жапырақтарына су
бүркуге болмайды. Су бүріккенде түктерінің арасына су тамшылары тұрып қалады. Ол күн
ыстықта кеуіп, қурап, қоңыр даққа айналады да, салқында шіри бастайды. Мұндай гүлдердің
шаңын қылшақпен тазалауға немесе жууға болады.
Қазтамақтың емдік қасиеттері. Қазтамақ – ғажайып ӛсімдік. Қазтамақты жатын
бӛлмеге орналастырған жӛн. Одан бӛлініп шығатын пайдалы қоспалар, күйзелген күйді
тыныштандыруға, ұйқысыздықты жеңуге кӛмектеседі. Сонымен қатар шыбын-шіркейлер
қазтамақ бар жерден қашады. Бӛлмені жаман иістерден тазартады. Ас бӛлмеге де
қазтамақтың пайдасы зор. Қазтамақтың құрамында аминқышқылдары, дәрумендер, ӛзектер,
микроэлементтер, антибиотиктер бар. Жапырағы бӛлетін эфир мен фитонцидтер ауаны
зиянды микроағзалардан тазартады. Қазтамақтың жапырағынан ауруларға қарсы неше түрлі
тұнба, қайнатпа, езбе, компресс жасайды. Халық медицинасында қазтамақтың тұнбасын ішу
арқылы асқазан, ішек және кӛз ауруларын емдеуге болады. Қазтамақ суық тиюден бастап
қатерлі ісікке дейін кӛптеген ауруларды оңай және еш қиындықсыз емдеп жазады. Суық,
тұмау тигенде қазтамақ жапырақтарының шырынынан 2-3 тамшыдан күніне 2 рет мұрынға
тамызып тұру қажет.
Тіс ауырғанда да жапырағын ауырған тіске қойып, басылғанша ұстаймыз. Бүйректегі
тасты түсіру үшін 2 шай қасық кептірілген және ұнтақталған қазтамақтың тамырына ыстық
су құйып, оны ары қарай баяу отта қайнағанша ұстау керек. Бір сағаттай тұндырып,
қайнатпаны сүзіп алады. Қайнатпаны күніне 5 рет тамаққа дейін екі ас қасықпен
қабылдайды. Бас ауырған кезде қазтамақтың жапырағын мұрынға салып қойса кӛмектеседі.
Шаш қатты түскенде қазтамақтың қайнатпасымен жуса, қалың, әрі жылтыр, әдемі болады.
Әдебиеттер тізімі:
1. Бликин С.А., Рудницкая Т.В. Фитонциды Вокруг нас.-М., 1981 ж
2. Иващенко А.А., «Қазақстанның ӛсімдіктер әлемі», Алматы қаласы, «Алматыкітап»
баспасы 2008жыл (60-64жыл)
3. Мұсақұлов Т., «Ботаника», Алма-Ата, «Мектеп» баспасы, 1975жыл (8б)
4. Кӛкенов Т., Әдекенов С.М.,Рақымов К.Д., Исамбаев Ә.И., «Қазақстанныңдәрілік
ӛсімдіктері мен оның қолданылуы», Алматы қаласы, «Ғылым» баспасы, 1998жы
5. Баталов Э.Н., «Қазақстан ӛсімдіктер әлемі», Алматы қаласы, «Алматыкітап» баспасы,
2004жыл(100б)
6. Иващенко А.А., «Қазақстанның ӛсімдіктерінің асыл қазынасы», Алматы қаласы,
«Алматы кітап» баспасы, 2006жыл (72-74б)
7. Гүлстан журналы, 2015ж., №6,7
Аннотация
Зерттеу жұмысында ӛсімдіктерді ӛсірудің тарихы және бӛлме ӛсімдіктерін кӛбейту әдістерінің
түрлерін негізге ала отырып фитонцидтік қасиетке ие бӛлме ӛсімдіктерінің биологиялық
ерекшеліктері анықталған.
Аннотация
В исследовательской работе изучено история культивирования растений, способы размножения
комнатных растений и определины биологические особенности комнатных растений выделяющих
фитонциды.
Annotation
The research studied the history of plant cultivation, breeding methods and houseplants opredeliny
biological characteristics of indoor plants emit volatile.
184
ӘОЖ 897.56
ҚАРА ЗЕРЕ МАЙЫНЫҢ ЕМДІК ҚАСИЕТТЕРІ
Бегалиева С., Унербекова А.А.
Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.
Ғылыми жаңалығы: ғалымдар ұнтақталған қара зере дәндерін қабылдау рак ісіктерін
азайтып, Т-лимфоциттер санының артуына әсер еткендігін бақылаған. Осы зерттеу
жұмыстары қазірдің ӛзінде әлемнің кӛптеген зерттеу орталықтарында әлі де жүргізіліп
жатыр. Әлемнің түрлі елдерінде ӛткізілген 1000-нан астам ғылыми зерттеулер 1400 жылдай
бұрын айтылып кеткенқара зеренің ерекше емдік қасиетін нақтылайды.Мақсаты: Шығыс
елдерінде алғаш болып сыры ашылған «Қара зере» деп аталатын ӛсімдікті халық
медицинасында қай ауруға қалай қолдануы керек екендігін жете түсіндіріп, толық талқылау.
Міндеті: Қазіргі таңда қара зере майы қалың халық арасында кеңінен қолданып
пайдаға асқан емдік шӛптердің бірі болғандықтан, қара зеремен емделу жолдары, жай-
жапсарын баяндап, тыңдарманға жеткізу.
Қара зере майының ботаникалық аты: Nigellae Semen. Синонимдері: Nigella Sativa
Oil, Virgin black cumin oil, black seed, чернушка, мацок, нигелла, римский кориандр, ниелле
(фр., нем.) , мелансион (греч.), шониз, сиах дана(перс). Бұтақты сабақпен тегістелген, биіктігі
20-30 см болатын жапырақтарының ұзындықтары 2-3 см қықа, тостағаншалар, тӛбеде
орналасып қысқа аяаққа таралған. Сабағы, гүлі, жемісінен тұрады. Сабағының ұзындығы 30-
80см, жалаңаш жасыл түсті. Жапырақтары тілімделген, кезектесіп орналасқан, қысқа
сырғалы терең 3-5 бӛлікке бӛлінген етті ӛсімдік. Гүлі ақ және қызыл түсті, ірі жалғыз не үш
гүлі сабаққа гүл табаны арқылы бекітілген. Күлтесі бес бӛлемді ақ түсті, ұзындығы 1,5-2 см,
аталығы-15.
Жемісі ірі созылған қорап тәрізді 3-7 фолликүлден тұрады, әр бір дәнде қолданатын кқп
тұқым болады. Тұқым үш қырлы. Олар пияздың тұқымына ұқсас бірақ дәмі бойынша
онымен ештеңе ортақтаса алмайды. Қара зере қосжарнақтылар классына, сарғалдақ
тұқымдасының, чернушка туысына жатады. Қазіргі кезде қара зеренің 20-ға жуық түрлері
бар. Қара зеренің ғылыми атауы латын тіліндегі «Nigel» - «қара» деген сӛзден шыққан, яғни
оның дәнектерінің түсінің қара болуына байланысты солай аталынған. Қара зере немесе
Nigel la sativa қос гүлді және кӛптеген ақ дәндерден тұратын жеміс қабығын шығарады.
Жемістің қабығы пісіп-жетілген сәтте ол ашылады да, ішіндегі дәндері қара түске енеді.
Кейбіреулер қара зерені тау зересімен шатастырып жатады. Расында ол екеуі бір-біріне еш
қатысы жоқ екі түрлі ӛсімдіктер [1].
Қара зеренің қасиетіне ғылыми дәлелдер: 1959 жылдан бастап әлемде қара зеренің
емдік қасиетіне байланысты 1000-нан астам ғылыми-тәжірибелік зерттеулер жүргізілді.
Олардың таңқаларлық нәтижелерә туралы бұқаралық ақпарат құралдарында, ғылыми
мақалалар мен баяндамаларда жарияланды. Адам денсаулығының тұрақтылығын сақтайтын
әсерлі компонент сол жылықара зере құрамынан анықталды. Кейбір ауруларды емдеуде қара
зеренің тиімділігін клиникалық зерттеулер де дәлелдеді. Осылай қара зеренің маңыздылығы
туралы осыдан 1400 жылдан астам уақыт бұрын Пайғамбарымыздың (с.а.с.) айтқаны кӛркем
түрде дәлелденді. Ибн Қайып Жаузия ӛзінің «Пайғамбар медицинасы» деген кітабына қара
зеремен емделген 50 шақты аурудың тізімін енгізген. 1960 жылы профессор Дахакна
жүргізген зерттеуінде қара зеренің майы артритті емдеу кезінде қабынуға қарсы дәрі ретінде
қолданылатынын дәлелдеп шықты [3].
1960 жылы ғалым Махфуз бен оның әріптестері қара зере майы қолқа демікпесін
емдеуде қолданып жақсы нәтижеге қол жеткізді.
1979 жылы дәрігер Агарвала қара зере майы бала емізетін әйелдердің сүтін кӛбейтетінін
зерттеп дәлелдеді.
Қара зеренің иммундік қасиеттері. Иммунитет-организмдегі белгілі бір жасушалардың
басқа организмдердің жасушаларынан келген не ӛзінің жасушаларынан келіп, дененің басқа
Достарыңызбен бөлісу: |
