35
қайта тарату үрдісін аналитикалық модельдеу кезінде негізгі факторларды
ескере отырып және модельді ықшамдату үшін қосалқы факторларды елемей
нақты есеп сызбасын құру қажет.
Аналитикалық
математикалық
модель
зерттеудің
қорытынды
нәтижелерін сапалық және сандық талдауға арналған ресми қатынастық
түрінде алуға мүмкіндік береді. Жалпы жағдайларда аналитикалық модельдер
көмегімен модельдеу жасау кезінде компьютерді қолдану міндетті емес,
алайда, әдетте аналитикалық түрде қойылған айтарлықтай қиын мәселелерді
шешу компьютерде сандық зерттеулер жүргізумен сипатталады.
Жалпы айтқанда телекоммуникациялық жүйелер саласында оларды
нақты бағалаудың, оны регламенттеудің және болжаудың ретті нормативті-
техникалық базасының жоқтығынан олардың көрсеткіштерін анықтау
әдістемелерінде белгілі бiр мәндi еместiк және көпмәнділік бар.
Кейбір жағдайларда, нысанның аналитикалық моделін құру мүмкін
болған кезде идентификациялау әдістері модельдің дұрыстығын тексеру және
оған кіретін параметрлерді бағалау үшін қолданыла алады. Айта кететін жайт,
асқынулар АӨО-лердің дұрыс, қалыпты жұмыс жасауының ауытқуы болып
табылады. Алайда асқынулардың әрбір түрін жеке дербес үрдіс немесе нысан
ретінде қарастыруға болады. Оның ішінде техникалық және конъюнктуралық
шектеулер нәтижесінде жоспарлауға келмейтін көптеген кездейсоқ ауытқулар
болады. Сондықтан осы жағдайларда тек қана аналитикалық модельдеу
немесе пассивті тәжірибе рұқсат етіледі. Сонымен қатар эмпирикалық және
теориялық әдістерді үйлестіру ұсынылады.
Аналитикалық модельдерге аналитикалық тәуелділіктерді құру тән.
Аналитикалық модельдерді белгілі жіберулер және ықшамдаулар арқылы
құрады. Сондықтан аналитикалық модельдеуді қатты ықшамдалған
радиотехникалық жүйелерді зертттеу кезінде қолданған жөн болып табылады.
Жаппай қызмет көрсету жүйелерін (ЖҚЖ) математикалық модельдеу
аналитикалық және имитациялық бола алады. ЖҚЖ-ның моделін
аналитикалық модельдеу кезінде оның дұрыстығының деңгейін төмендететін
белгілі жіберулер қолдану арқылы алынуы мүмкін. Сондықтан аналитикалық
модельдер экономикалық түрде үнемді болғанына қарамастан, ЖҚЖ-ны
зерттеудің негізгі әмбебап әдісі болып имитациялық модельдеу табылады.
Экономикалық жүйелердің жұмыс жасау үрдісін зерттеудің ең үлкен
нәтиже алуға болады, егер бар сипаттамаларды және әсер ететін факторлар,
жағдайлар, жүйенің параметрлері мен айнымалыларын байланыстыратын
нақты белгіленген тәуелділіктер алдын-ала белгілі болған жағдайда. Алайда
осындай тәуелділіктерді тек салыстырмалы түрде қарапайым жүйелер үшін
алуға мүмкіндік болады. Күрделі телекоммуникациялық жүйелерде
аналитикалық модельдеу көмегімен жүргізілетін зерттеулер белгілі
қиыншылықтармен қиылысады. Осындай жағдайларда аналитикалық
модельдеуді қолдану қажеттілігі туындаған кезде сәйкесінше бастапқы
модельді ықшамдатуға барады. Бұл құрылатын жүйенің жалпы қасиеттерін
алдын-ала
зерттеу
үшін
жасалады.
Аналитикалық
модельдеудің
36
артықшылығы болып жиынтықтаудың үлкен потенциалы және көп рет
қолдану мүмкіншілігі болып табылады.
Белгілі жайт, априоралық мәліметтерге негізделген соңғы өлшемдік
үзіліссіз стохастикалық жүйелер теориясында таралуларды есептеудің 2
принципиалды әртүрлі тәсілді ажыратады. Бірінші жалпы тәсіл статистикалық
модельдеуге негізделген, яғни нәтижелерді кейінгі статистикалық өңдеуі бар
стохастикалық дифференциалды теңдеулерді түзу сандық шешімге. Екінші
жалпы тәсіл үзіліссіз марковтық үрдістер теориясына негізделген және
аналитикалық модельдеуді қолдануды болжайды, яғни бір өлшемді және көп
өлшемді таралулар үшін детерминделген сызықты эволюциялық теңдеулерді
атқарымды кеңістікте (Фоккер-Планк-Колмогоров теңдеулері және т.б.)
шешу.
Модельдеу үрдісі кезінде модельдің және бастапқы мәліметтердің
параметрлерінің мәндері өзгеруі мүмкін. Осының арқасында белгілі
жағдайларда модельдер арқылы тек қана зерттеулік емес, және де
оңтайландыру мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Жұмыстарда физикалық,
имитациялық және аналитикалық модельдеу әдістері қолданылады.
Физикалық модельдеу әдісін зерттеу лабораториялық стендте жүргізіледі
және оның негізінде жаппай қызмет көрсету жүйесінің физикалық
стохастикалық моделі қойылған. Ал имитациялық және аналитикалық
модельдеу әдістері негізінде компьютерде мәселелерді өңдеу дисплейлік
нұсқада орындалатын қолданбалы бағдарламалар жиыны жатыр. Модельдеуді
жүргізу кезінде есептеу жүйелерінің едәуір қиын модельдерін зерттеуге
мүмкіндік беретін иерархиялық құрылымдау қағидасы және құрылымдарды
тұқырту қағидасы қолданылады.
Жоғарыда көрсетілген ерекшеліктері бар имитациялық көпөлшемді
модельдерді құрудың басты мәні келесі болып табылады. Біріншіден
имитация нысаналық функциялардың көрініс қалпын шектемеуге мүмкіндік
береді және көпөлшемді нысанды функцияның құраушылары арасындағы
байланыстардың деңгейін реттейді. Екіншіден имитациялық тәсіл көпөлшемді
нысаналық функцияларды құрудың әдістерін шектемейді және олар міндеттің
математикалық қойылуынан тәуелді болуды қояды және модельденетін нысан
алдында тұратын міндеттердің негізінде дербес, өздігінен құралады. Егер
аналитикалық модельдеу кезінде нысан нысанды функцияға икемделсе, ал
имитациялық тәсіл кезінде функция нысаны бойынша алынады.
Экономикалық жүйелердің жұмыс жасау үрдісін зерттеудің ең үлкен
нәтиже алуға болады, егер бар сипаттамаларды және әсер ететін факторлар,
жағдайлар, жүйенің параметрлері мен айнымалыларын байланыстыратын
нақты белгіленген тәуелділіктер алдын-ала белгілі болған жағдайда. Алайда
осындай тәуелділіктерді тек салыстырмалы түрде қарапайым жүйелер үшін
алуға мүмкіндік болады. Күрделі телекоммуникациялық жүйелерде
аналитикалық модельдеу көмегімен жүргізілетін зерттеулер белгілі
қиыншылықтармен қиылысады. Осындай жағдайларда аналитикалық
модельдеуді қолдану қажеттілігі туындаған кезде сәйкесінше бастапқы
