Урок Определения, личные местоимения, спряжение именного сказуемого 10 Урок Множественное число 16
жүктеу 0,77 Mb.
|
- Навигация по данной странице:
- Одиннадцатый урок Он бірінші сабақ
- Двенадцатый урок Он екінші сабақ
- Ответы к упражнениям Упражнение 1
Упражнение 2 1) Айтуға бола ма? 2) Мен қайтпауға ұйғардым. 3) Жақсы оқуға оңай емес. 4) Ауылда тұруға қиын ба? 5) Мен қайтуға ант берді. 6) Жақсы оқуға қиын. 7) Темекі тартпауға ант беруің керек. 8) Олжас Мәскеуге баруға ұйғарады ма? 9) Біз жұмысқа кірістік. 10) Есікті жабуға бола ма? 11) Кіруге рұқсат етіңіз 12) Мен кілем сатып алуға ақша жинауға ұйғардым. 13) Біз ертең кездесуге келістік. 14) Сіз маған сенуіңізге болады. 15) әйткенмен баруың керек. 16) Маған көмектесуің керек Сау болыңыздар! Одиннадцатый урок Он бірінші сабақ Винительный падеж Винительный падеж отвечает на вопросы кімді? кого? и нені? что? и употребляется для обозначения прямого дополнения. Прямое дополнение может быть выражено и словом в именительном падеже, однако последний способ используется, если речь идет о неизвестном предмете, винительный же падеж подчеркивает определенность:
Личные местоимения, играющие роль прямого дополнения, всегда оформляются винительным падежом. Существительные, с указательными местоимениями, стоящие в лично-притяжательных формах, а также имеющие при себе развернутые определения чаще всего стоят в винительном падеже. Мен бұл кісіні білемін Я тоже знаю этого человека Сен мені көрдің бе? Ты меня видел? Образуется винительный падеж с помощью окончаний -ны/ні~ды/ді~ты/ті~н: -ны/ні - присоединяется к основам на гласные; -ды/ді - присоединяется к основам на звонкие согласные, кроме б, в, г, д; -ты/ті - присоединяется к основам на глухие согласные и б, в, г, д; -н - присоединяется к существительным в лично-притяжательной форме і-го лица. Например:
Примеры на винительный падеж Оқушы сабақты оқиды Ученик учит урок Мұғалім сабақты береді Преподаватель дает урок әсия оны біледі Асия знает его Мен сені көремін Я тебя вижу Ал сен мені осы жерде тос А ты меня здесь подожди Бұл хабар қызды абыржытты Эта новость разволновала девушку Бұл іс мені жалықтырды Это дело меня утомило Мен сені қуанттым ба? Я тебя обрадовал? Бұл сөзді аударуға қиын Это слово перевести сложно Құжаттарды тексеруге керек Нужно проверить документы Асығыста кітапты үйде ұмытып кеттім Впопыхах забыл книгу дома В форме внительного падежа может стоять и форма имени действия Сіздерге келуді мен мүлде ұмыттым Я совсем забыл зайти к Вам Бізге тексеруді тапсырды Нам поручили проверку Мемлекет ақша аударуды бақылайды Государство следит за переводом денег Балалар ересек адамдарға еліктеуді сүйеді Дети любят подражать взрослым Ол темекі тартуды тоқтатты Он прекратил курить Мен оның келуін күтемін Я жду его прихода Запомните идиоматические выражения: жақсы көру любить
Глагол бекіту закрыть, установить, укрепить есік бекіту закрыть дверь ат бекіту стреножить коня бюджет бекіту постановить бюджет тақта бекіту закрепить доску дене бекіту укреплять тело бұрап бекіту завинтить көңілді бекіту успокоиться Глагол ашу открывать терезе ашу открыть окно мәжіліс ашу открыть заседание мектеп ашу открыть школу есеп шот ашу открыть счет ауыз ашу открыть рот сыр ашу открыть душу, раскрыться Словообразовательный суффикс -хана Суффикс -хана используется для образования имен существительных, обозначающих различные общественные заведения и прочие здания. Этот аффикс не подчиняется закону гармонии гласных:
Диалоги
Упражнение 1 Образуйте от следующих слов формы винительного и дательного падежей, обратите внимание, на то, что некоторые из них стоят в лично-притяжательных формах. досым, үй, Ұмаров, оқушы, қызы, кәсіпкер, көкөніс, алма, көше, көшелер, көшелері, бөлме, қыз, қап, мұғалім, үйі, шаштараз, шай, тау, хатың, ағаш, күн Упражнение 2 Переведите на русский язык 1) Мен бұл адамды жек көремін. 2) Біз оны іздейміз. і) Ол Сәулені жақсы көреді. 4) Ол мені біледі. 5) Сен бұл кітапты оқидың ба? 6) Ол жүгімді әкеледі. 7) Күйеуіңізді білемін. 8) Мен жиі әке-шешеме хаттар жазамын. 9) Көршімді шақырдық. 10) Қыздар гүлдерді тереді. 11) Біз достарымызды күтеміз. 12) Сол сөзді аудар. 1і) Сіз кімді іздейсің? 14) Мен бұл шайхананы таптым. 15) Ержан кілт жоғалтты. 16) Неге оны жек көресің? 17) Сен хош иісті сездің бе? 18) Мен саған саулық тілеймі. Рақмет. 19) Гүлдер суды тілейді. 20) Ит аңды сезді. 21) Аң бір нәрсені сезді. 22) Кімді тосасың? 2і) Бұл іс мені абыржыртты. 24) Серік оны жалықтырды. 25) Үстелді сүрту керек. 26) Асығыста құжатымды үйде ұмытып кеттім. 27) Ешқашан сені ұмытпаймын. 28) Маған еденді жууды тапсырды. 29) Күйеуіңіз наубайханада да жұмыс істейді ме? і0) Сен Василийді көрдің бе? Упражнение і Вставьте пропущенные буквы: 1) Сен ат...ы бекітті... бе? 2) Мен есеп шот а...тым. і) Ауа райы та...аша. Терезе ашы...ыз. 4) Мемлекет бюджетті бек...тті. 5) Төраға мәжіл...сті ашты. 6) Есеп шот аш...ыңыз керек. 7) Жігіт ат...н бекітті. 8) Дене...ді бекітуің керек. 9) Гайканы бұрап б...кітші. 10) Саған сыр...мды аштым. Упражнение 4 Переведите на казахский язык 1) Ты видел Руслана? 2) Напиши письмо другу. і) Принеси мне ту тетрадь. 4) Ты знаешь жену Сарсена? 5) Наши соседи собирают овощи. 6) Исмет тебя тоже пригласил в гости? 7) Ты вымыла посуду? 8) Я потерял документы. 9) Прогладь, пожалуйста, мои брюки. 10) Он меня утомил. 11) Девушки собрали ягоды. 1і) Я почувствовал аромат. Ответы к упражнениям Упражнение 1 досымды, үйді, Ұмаровты, оқушыны, қызын, кәсіпкерді, көкөністі, алманы, көшені, көшелерді, көшелерін, бөлмені, қызды, қапты, мұғалімді, үйін, шаштаразды, шайды, тауды, хатыңды, ағашты, күнді Упражнение 2 1) Я ненавижу этого человека. 2) Мы его ищем. і) Он любит Сауле. 4) Он меня знает. 5) Ты эту книгу читал? 6) Он принес мой багаж. 7) Я знаю Вашего мужа. 8) Я часто пишу родителям письма. 9) Мы пригласили моего соседа. 10) девушки собирают цветы. 11) Мы ждем наших друзей. 12) Переведи то слово. 1і) Кого ты ищешь? 14) Я нашел эту чайную. 15) Ержан потерял ключ. 16) Почему ты его ненавидишь? 17) Ты почувствовал аромат? 18) Я тебе желаю здоровья. Спасибо. 19) Цветы хотят (любят) воду. 20) Собака почуяла зверя. 21) Зверь что-то почуял. 22) Кого ты ждешь? 2і) Это дело меня разволновало. 24) Серик его замучил. 25) Стол надо протереть 26) Второпях забыл документы дома. 27) Я тебя никогда не забуду. 28) Мне поручили пол вымыть. і0) Ваш муж тоже в пекарне работает? і1) Ты видел Василия? Упражнение і 1) Сен атт бекіттің бе? 2) Мен есеп шот аштым. і) Ауа райы тамаша. Терезе ашыңыз. 4) Мемлекет бюджетті бекітті. 5) Төраға мәжілісті ашты. 6) Есеп шот ашуыңыз керек. 7) Жігіт атын бекітті. 8) Денеңді бекітуің керек. 9) Гайканы бұрап бекітші. 10) Саған сырымды аштым. Упражнение 4 1) Сен Русланды көрдің бе? 2) Досыңа хат жазшы . і) Маған ол дәптерді әкел . 4) Сен Сәрсеннің әйелін біледі ме? 5) Көршілеріміз көкөністі тереді. 6) Ісмет сені де қонаққа шақырды ма? 7) Ыдысты жудың ба? 8) Құжаттарымды жоғалттым. 9) Менің шалбарды үтіктеші. 10) Ол мені жалықтырды. 11) Қыздар жидектерді терді. Словарь
жақсы көру любить жек көру ненавидеть сезу чувствовать, чуять, уловить иіс запах хош иіс аромат тілеу хотеть, желать саулық здоровье ит собака аң зверь нәрсе что-то, нечто хабар новость, известие абыржыту разволновать жалықтыру утомить, замучать құжат документ тексеру проверять сүрту протирать, вытирать үстел стол үтіктеу гладить, прогладить ұмыту забывать асығыста впопыхах ешқашан никогда мүлде совсем тоқтату остановить, прекратить ауру болезнь мейрам праздник шебер мастер іздеу искать жоғалту терять мал скот жатақ лежбище аурухана больница шеберхана мастерская шайхана чайная кофехана кофейня малхана сарай наубайхана пекарня күйеу муж гүл цветок теру собирать есік бекіту закрыть дверь ат бекіту стреножить коня бюджет бекіту постановить бюджет тақта бекіту закрепить доску дене бекіт укреплять тело бұрап бекіту завинтить көңілді бекіту успокоиться терезе ашу открыть окно мәжіліс ашу открыть заседание мектеп ашу открыть школу есеп шот ашу открыть счет ауыз ашу открыть рот сыр ашу открыть душу, раскрыться Сау болыңыздар! Двенадцатый урок Он екінші сабақ
Родительный падеж Родительный падеж в казахском языке выполняет ту же функцию, что и в русском т.е. оформляет определение по принадлежности. Он отвечает на вопрос кімнің? чей? и ненің? чего? Он образуется с помощью окончаний: -ның/нің - после основ на гласные и м, н, ң; -дың/дің - после основ на звонкие согласные, кроме м, н, ң, б, в, г, д; -тың/тің - после основ на глухие согласные и б, в, г, д Например:
Имя существительное в родительном падеже выполняет функцию определения. Определяемое при этом стоит в лично-притяжательной форме 3-го лица: әкемнің кітабы книга моего папы Сәуленің шашы волосы Сауле баланың басы голова ребенка алманың шырыны яблочный сок Примеры на родительный падеж Даланың қары кетті Снег сошел с полей Каланың көшелері кең Улицы города широкие Алманың шырыны дәмді Сок яблок вкусный Жарыстың бас хатшысы әлі келмеді Главный секретарь соревнования еще не пришел Күйіктің иісін сеземін Чувствую запах гари Оқушылардың сабаққа қатынасуы жақсы У учеников хорошая посещаемость занятий Оқытушының шығып сөйлеуі қызық болды Выступление учителя было интересным Қасеннің шашы қара У Касена черные волосы
Изафетная конструкция Значительная часть прилагательных в казахской языке непроизводные. Они не имеют специальных словообразовательных суффиксов. Это такие слова, как үлкен, қызыл, кең и т. д. Эти прилагательные могут использоваться и как наречия или, в некоторых случаях, как существительные. (Производные прилагательные тоже могут использоваться как наречия) В последнем случае это обычно слова обозначающие материал. Например тас - камень, каменный: ақ тас - белый камень, тас үй - каменный дом; В первом случае слово тас - камень используется в роли существительного, во втором - прилагательного. Значение многих относительных прилагательных русского языка типа городской, детский, человеческий и т. д. передается в казахском языке не производными прилагательными, а изафетной конструкцией. Это такая конструкция из двух существительных, в которой определяемое принимает притяжательное окончание 3-го лица, а определение никаких показателей не принимает. Например: қазақ тіл-і - казахский язык (қазақ - казах; тіл - язык) аң ит-і - охотничья собака (аң - зверь; ит - собака) бала мекеме-сі - детское учреждение (бала - ребенок; мекеме - учреждение) адам бас-ы - человеческая голова (адам - человек; бас - голова) жыл мезгіл-дер-і - времена года (жыл - год; мезгілдер - времена) и. т. д. Различие изафетной конструкции и конструкции (имя в родительном падеже) + (имя + (с)ы/(с)і) вполне очевидное. В конструкции с родительным падежом речь идет о личной принадлежности. Т. е. предмет, обозначенный вторым словом принадлежит конкретному лицу, а в случае изафетной конструкции передается лишь значение того, что определяемое имеет какое-то отношение к определяемому: адам-ның бас-ы - голова человека; голова, принадлежащая конкретному человеку адам бас-ы - человеческая голова; голова, которая есть у каждого человека қала-ның көше-сі - улица конкретного города қала көше-сі - городская улица, улица находящаяся в городе (все равно каком) Изафетная конструкция используется при сочетании имени собственного и слово, обозначающего тип объекта: Ақтөбе қаласы город Актюбинск неміс тілі немецкий язык Қазақстан республикасы республика Казахстан Ақсу өзені река Аксу Примеры на изафетную конструкцию: сүт фермасы молочная ферма жазу қағазы писчая бумага жазу сабағы урок письма автомобиль жолы автомобильная дорога ағаш қоймасы лесной склад жүк кассасы багажная касса сабақ кестесі график уроков, расписание жол ақысы деньги за проезд электр шамы электронная лампа өзен жүйесі речная система жұмыс жүйесі система работы өзен суы тұщы речная вода пресная иіс сезу мүшелері обонятельные органы ғылым академиясы академия наук автомобиль жарысы автомобильные соревнования тіл маманы лингвист орман маманы лесовод әскерге шақыру пункті призывной пункт
Переведите на русский язык: 1) Мұғалімнің шығып сөйлеуі қызық болды. 2) Шаруалар қой фермасында жұмыс істейді. 3) Жүзім шырыны маған ұнамайды. 4) Су қоймасына шомылуға рұқсат етілмейді. 5) Біз басқа қонақ үйге орнаттық. 6) әкем ғылым академиясының толық мүшесі. 7) Бұлақ суы өте дәмді. 8) Осы бұлақтың суы дәмді екен. 9) Менің ағам толық адам. 10) Сен сабақ кестесін біледі ме? 11) әжем Атырау қаласында тұрады. Упражнение 2 Переведите на казахский язык 1) Я еще не участвовал в велосипедных соревнованиях. 2) Она работает в детском учреждении. 3) Ты живешь в каменном доме? 4) Каменный дом крепкий. 5) Деревенские улицы узкие. 6) Речная вода вкусная? 7)Твоя шапка серая? 8) На окраине села много деревьев. 9) Он слишком быстро работает. 10) Эту особенность надо учесть. 11) Я учел особенности, характерные для казахской грамматики. 12) Он ненормальный!
Суффикс -ша/ше Суффиксы -ша/ше используются для образования наречий. На русский язык их можно перевести предлогом по:
Разговорная тема тіл - язык Мен қазақша сөйлеймін Я говорю по-казахски Мен қазақ тілін нашар білемін Я плохо знаю казахский язык Мен қазақ тілінде аздап сөйлеймін Я немного говорю по-казахски Мен аздап қазақша білемін Я немного знаю казахский язык Мен қазақ тілін жақсы білемін Я хорошо знаю казахский язык Мен қазақша еркін сөйлеймін Я свободно говорю по-казахски Сен орыс тілін түсінесің бе? Ты понимаешь по-русски Ол қазақ тіліне тән дыбыстарды дұрыс дыбыстайды Он правильно произносит характерные для казахского языка звуки Сіз өте жақсы сөйлейсіз У Вас очень хорошее произношение Сәл баяу айтыңыз Говорите чуть помедленнее Сен тым жылдам айтасың, мен сені түсінбеймін Ты говоришь слишком быстро, я тебя не понимаю өкінішке орай, неміс тілін білмеймін Очень жаль, но я не знаю немецкого языка Қай тілін білесіз Какой язык Вы знаете Сөзді анық айтпайсың Ты не четко произносишь слова Запомните выражения үйреніп кету выучить қазақ тілін тез үйренім кеттім быстро выучил казахский язык Диалоги:
Словарь
жарыс соревнование бас главный дыбыстау произносить сөйлем предложение анық четкий, ясный, понятный мүше член, орган, часть толық полный; толық мүше - действительный; ақылы толық емес - он полоумный шырын сок шығып сөйлеу выступать қойма склад тұщы пресный жүйе система кесте таблица, график; вышивка, узор өкінішке орай очень жаль тән свойственный, характерный: оған тән - свойственный ему еркін свободный, свободно аздап немного ескеру учесть мезгіл сезон, время болып шығу выйти получиться; меніңше болып шықты - вышло по-моему өзге иной, чужой, другой өзгеше по-другому шаруа крестьянин қой овца жүзім виноград мұғалім преподаватель, учитель су қоймасы водохранилище жарыс соревнование сұр серый бөрік шапка ұқсас похожий қатты крепкий шет край, граница ерекшелік особенность үйрену учить, изучать
Упражнение 1 Переведите на русский язык: 1) Выступление учителя было интересным. 2) Крестьяне работают на овцеферме. 3) Мне не нравится виноградный сок. 4) Купаться в бассейне не разрешается. 5) Мы в другой гостиннице остановились. 6) Мой отец действительный член академии наук. 7) Родниковая вода очень вкусная. 8) Вода из этого родника, оказывается, вкусная. 9) Мой брат полный человек. 10) Ты знаешь расписание уроков? 11)Моя бабушка живет в городе Атырау. Упражнение 2 Переведите на казахский язык 1) Мен велосипед жарысына әлі қатыспадым. 2) Ол бала мекемесінде жұмыс істейді. 3) Сен тас үйде тұрасың ба? 4) Тас үй қатты. 5) Ауыл көшелері тар. 6) өзен суы дәмді ме? 7) Сенің бөрігі сұр ма? 8) Ауылдың шетінде ағаштар көп. 9) Ол тым жылдам жұмыс істейді. 10) Бұл ерекшелікті ескеру керек. 11) Қазақ тілінің грамматиасына тән ерекшіліктер ескердім. 12) Оның ақылы толық емес! Скачано с www.testent.ru жүктеу 0,77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау